«amaliy matematika va informatika» kafedrasi «O’yinlar nazariya va jarayonlar tadqiqoti» fanidan Mustaqil ishi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI
«AMALIY MATEMATIKA VA INFORMATIKA» KAFEDRASI

«O’yinlar nazariya va jarayonlar tadqiqoti » fanidan
Mustaqil ishi
Mavzu: “Tarmoqli modellar”

Bajardi: 19.06-guruh talabasi Abduraximzoda M

Farg’ona– 2022 y
Mavzu:Tarmoqli modellar
Reja
1. Tarmoqli modellar to‘g‘risida tushuncha.

2. Tarmoqli graflar va ularni tuzish yo‘llari.

3. Tarmoqli rejalashtirish masalasining algoritmi.

Tarmoqli tahlil (setevoy analiz) – loyiha xarakteridagi, ya’ni qoidaga ko‘ra operatsiyalari takrorlanmaydigan ishlarni rejalashtirish usulidir. Ushbu usuldan operatsiyalarni bajarishning kalendar rejasini tuzishda, qurilish ishlarining bajarilishini rejalashtirishda ko‘proq foydalaniladi.

Tarmoqli tahlil usullari katta miqdordagi o‘zaro bog‘liq operatsiyalarni o‘z ichiga olgan loyihalarni tahlil etishga imkon beradi. Ushbu usullar yordamida ishlar bajarilishining davom etish ehtimolligini, ularning qiymatini, vaqt va pul mablag‘larini tejash kabi ko‘rsatkichlarni hisoblash mumkin.
Tarmoq modellari
Tarmoq modellari - U asosiy tashkiliy asbob. Taqvim rejalashtirishga ruxsat berish, ishning davomiyligini kamaytirish, ishning narxini optimallashtirish, operatsion boshqaruvni tashkil etish va loyihani amalga oshirish monitoringi. Texnik ketma-ketlikda barcha zarur jarayonlar (boshqaruv vazifalari) tasvirlangan tarmoq modeli - yo'naltirilgan grafik. Asosiy tushunchalar: ish - vaqt va resurslarni talab qiladigan ish jarayoni (ushbu muddatda, vaqtning qiymatini talab qiladigan, ammo resurslarni talab qiladigan umidlar mavjud); Tadbir - bajarilish haqiqati k-l yoki quyidagi ishlarni amalga oshirish natijasi; Buning manbai finalga boshlanadigan otishmaning doimiy ketma-ketligi. Tarmoq matritsasi UE jarayonining grafik tasviridir, unda barcha operatsiyalar, boshqaruv vazifalari, loyiha uchun zarur bo'lgan barcha operatorlar va kalendar kunlarining texnologik ketma-ketligi bo'yicha belgilanadi. Tarmoq matritsasidan foydalanish sizga barcha ish kompleksini tezda hisoblash va boshqaruv qarorlarini qabul qilishga imkon beradigan keng qamrovli ma'lumot loyihasini boshqarishga imkon beradi. Tarmoq matritsasi LCC loyihasining barcha bosqichlarida ishlatilishi kerak. Tarmoq matritsasini qurishda mavjud tarmoq modeli gorizontal va vertikal koridorlarga ega bo'lgan taqvimlar kalendar-keng miqyosli to'rlari bilan birlashtirilgan.
Gorizontal yo'laklar boshqaruv bosqichlari, tarkibiy bo'linmalar, boshqaruv vazifalarini hal qilishda ishtirok etadigan amaldorlarni tavsiflaydi.
TARMOQLI SEMANTIK MODEL Ushbu modellarning asosini kontseptsiya tashkil etadi tarmoq, cho'qqilar, yoylar. Tarmoqlar quyidagilardir: oddiy va ierarxik, bu erda uchlari ba'zi tushunchalar, ob'ektlar, ob'ektlar, hodisalar, jarayonlar yoki hodisalardir. Ushbu ob'ektlar o'rtasidagi munosabatlar yoylar bilan ifodalanadi. Kontseptsiyalar odatda mavhum yoki aniq ob'ektlardir, va munosabatlar shunga o'xshash munosabatlardir bu, ega qismi, tegishli, sevadi . Oddiy tarmoqlar ichki tuzilishga ega emas va ierarxik tarmoqlarda ba'zi vertikalar ichki tuzilishga ega. Semantik tarmoqlar apparati yordamida bilimlarni tasvirlash biror bir muxitni tashkil etuvchi ob’ektlar va ular orasidagi aloqalar majmuasidir. Semantik tarmoqlarning o'ziga xos xususiyati bu uchta turdagi munosabatlarning majburiy mavjudligidir. 1 . sinfning elementi; 2 . mulk qiymati; 3 . sinf elementiga misol. Ierarxik semantik tarmoqlarda tarmoqlarni pastki tarmoqlarga (kosmosga) ajratish ta'minlanadi va munosabatlar nafaqat vertikallar, balki bo'shliqlar o'rtasida
ham o'rnatiladi.

Bo'shliqlar daraxti.

Bo'sh joy uchun ajdodlar makonida yotgan barcha , uchlari ko'rinadi qolganlari ko'rinmas. "Ko'rinish" munosabati "istiqbollar" to'plami tartibida makonni guruhlash imkonini beradi. Ierarxik tarmoqlarni grafik tasvirlash uchun qoidalar yoki konventsiyalarni ko'rib chiqing: 1. bir xil bo'shliqdagi vertikal va yoylar to'g'ridan-to'g'ri yoki ko'pburchak bilan bog'langan; 2. yoy uning nomi joylashgan bo'sh joyga tegishli; 3. bo'sh joy i ichki bo'shliq tasvirlangan avlod deb hisoblanadi (ichki daraja), ya'ni. dan "Aftidan" . mavjud bo'lgan "eng yuqori" deb hisoblash mumkin . Semantik tarmoq tipidagi ma'lumotlar bazasida echim topish muammosi, etkazib berilgan tarmoqqa mos keladigan ma'lum bir pastki tarmoqqa mos keladigan tarmoq qismini topish muammosiga qadar kamayadi. Tarmoq semantik modellarining asosiy ustunligi insonning uzoq muddatli xotirasini tashkil etish haqidagi zamonaviy g'oyalarga muvofiqdir. Modellarning yetishmasligi semantik tarmoqqa chiqish topish qiyinligi. Xar xil avtorlar semantik tarmoqlarning turli xil turlari tuzilishini taqlif kilmokdalar. Bu turlarning umumiy, asosiy funktsional elementi bo’lib, ikki kiem («tugunlar» va «yoylar»)dan iborat bo’lgan struktura xizmat qiladi. Xar bir tugun biror bir tushunchani, ey esa ixtiyoriy ikkita tushuncha orasidagi munosabatni bildiradi. Munosabatlarning xar bir jufti oddiy dalilni bildiradi. Tugunlar munosabatning nomi bilan belgilanadi, yoy yo’nalishiga ega bo’ladi. Bunga ko’ra aniq dalil tushunchalari orasidagi «sub’ekt yoki ob’ekt» munosabatini tasvirlaydi. Masalan «Rustamov institutda ishlaydi». Bu yerda «Rustamov» sub’ekt, «institut» esa ob’ekt sifatida tasvirlanadi, ular («ob’ekt» va «sub’ekt»lar) «ishlaydi» munosabati bilan borlangan. U xolda «Rustamov institutda ishlaydi» dalilini aks ettiradigan semantiq tarmoqning funktsional elementi quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi: Rustamov institutda-ishlaydi. Bu tarmoqda sub’ekt va ob’ektni boglovchi faqat binar aloqa (munosabat) ishlatilgan. Semantiq tarmoqlarni tuzishda tugunlar orasidagi munosabatlar sonini cheklab bo’lmaydi, ya’ni biror bir tugun boshqa ixtiyoriy tugunlar bilan munosabatda bo’lishi mumkin. Bu ixtiyoriylik natijasida dalillar tarmogini tuzish ta’minlanadi. Masalan, 12.1-rasmda keltirilgan tarmoq, quyidagi tekstni tasvirlaydi: «Rustamov institutda ishlaydi. U institut direktori. Rustamov texnika fanlari doktori ilmiy darajaga ega, ilmiy unvoni — akademik. U institut ilmiy kengashining raisi. Bugun soat 9da Rustamov institut metodik kengashida, soat 16 da esa institut ilmiy kengashida ma’ruza qiladi». Bu tarmoqda vaqtli boglanishlar yoylar, fe’llarga mos boglanishlar esa tugunlar yordamida tasvirlangan. Semantiq tarmoqlar ko’rinishidagi bilimlar tasvirlanishining yaxshi tomoni shu bilan xarakterlanadiki, bunday tarmoqlar bilan kompyuterda ishlash oson kechadi. CHunki bunday tarmoqlarda ob’ektlar orasidagi aloqalar aniq kursatiladi, dasturlar tuzish engillashadi. Masalan, 12.1 -rasmdagi tarmoq buyicha Rustamov qaerda, kim bo’lib ishlashini va aniq vaqtlarda qaerda bo’lishi va nima qilishini bilish mumkin. SHuningdek, boshqa murakkabrok savollarga xam javob topish mumkin. Masalan, «Bugun institut ilmiy kengashi bo’ladimi va soat nechada?» Semantiq tarmoqlar va ularning modullari bilimlar buyicha muxandis tomonidan yaratiladi, boshqacha so’z bilan aytganda xisob-mantiq tizimlarning 12 yaratuvchilari tomonidan tuziladi. SHundan sung tizim sunggi foydalanuvchilarga xavola etiladi. Semantiq tarmoqlar kurilishiga bunday yondoshish foydalanuvchilarni, masa-lan, texnologik jarayonlarni loyixalash va boshqarish sohasida ishlovchilarni kanoatlantirmaydi. Amaliy dastur tuzuvchi o’zaro munosabat (aloqa) boski-chida texnologik jarayonning xar bir ko’rinishi uchun aloxida bu tizimning semantiq tarmorini tuzadi. Sunggi foydalanuvchi tomonidan texnologik jarayon o’zgartirilsa, bilimlar muxandisiga semantik tarmoqni o’zgartirishga to’g’ri keladi.