Analitik kimyo fanidan o’quv-uslubiy majmua

Usulning indikatori. Yodometriyada indikator sifatida ham kraxmal qo‘llanadi. Faqat shuni e’tiborga olish kerakki, mahsulotni titrlash usulida kraxmal titrlanuvchi eritmaga reaksiyada ajralib chiqqan yodni Na₂S₂O₃ eritmasi bilan yarmisini titrlab bo‘lgandan so‘ng qo‘shiladi. Bunda kraxmal ko‘k rangga kiradi va uni Na₂S₂O₃ eritmasi bilan rangsizgacha titrlanadi.
Qo‘llanishi. Usulda bir qator oksidlovchilar H₂O₂, CuSO₄, K₂Cr₂O₇, KMnO₄, Na₃AsO₄, J₂ va boshqalar aniqlanadi. Masalan:

1. 
   H₂O₂ ni massasini yodometrik usulda aniqlash
   

H ₂O₂  2KJ  H ₂ SO₄  J ₂  K₂ SO₄  2H ₂O
мах
J ₂  2Na₂ S₂O₃  2NaJ  Na₂ S₄O₆
мах
H O  2H ^ ^^2e2H O

2 2 2

2 2 2 2 3
_{a } ^ЭH O ^NNa S O ^V
Э  ^M

H₂O₂
1000
^H2^O2 ₂

2. 
   Misni massasini yodometrik usulda aniqlash. 2CuSO₄+ 4KJ → ↓Cu₂J+ 2J₂+ 2K₂SO₄
   

mah

J₂+ 2Na₂S₂O_{3 →} 2NaJ+Na₂S₄O₆

mah
a = Eси⁺² *N_tio *V / 1000
Eslatma: mahsulotni titrlash usulida kraxmal titrlanuvchi eritmaga reaksiyada ajralib chiqqan yodni Na₂S₂O₃ eritmasi bilan yarmisini titrlab bo‘lgandan so‘ng qo‘shiladi.

4.Xloryodimetriyani mohiyati, qo‘llanishi.²

Xloryodimetrik titrlash usuli- titrant monoxloryod eritmasi bilan qaytaruvchilarni aniqlashga asoslangan. Usul farmakopeyaga kiritilgan. Usul asosida quyidagi reaksiya yotadi:
JCl + 2e^- = J^- + Cl^- E⁰ = 0,795 v 2JCl + 2e^- = J₂ + 2Cl^- E⁰ = 1,19 v

2. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Darslik. Fan. T. 2008. 1 - jild (lotinda)

Monoxloryod eritmasi oksidlovchi sifatida yod eritmasiga nisbatan kuchliroq ancha barqaror hisoblanadi.
Usulning titranti. Usulda titrant sifatida 0,1N monoxloryod eritmasi qo‘llaniladi. Titrantni tortim bo‘yicha tayyorlanmaydi. Uni quyidagi reaksiya asosida olinadi.
2KJ  KJO₃  6HCl  3JCl  3KCl  3H ₂O
Tayyor bo‘lgan eritmani Na₂S₂O₃ eritmasi bilan standartlanadi.
JCl  KJ  J ₂  KCl

мўл
J  2Na
мах
S O

• 
  ^к^р^ах 2NaJ  Na S O
  

2
мах
2 2 3
2 4 6

_{N } ^NNa S O ^V

JCl
2 2 3
V

² JCl
Usulning indikatori. Xloryodimetriyada indikator sifatida kraxmal eritmasi ishlatiladi.
krax
TON: JCl + J^- → J₂ + Cl^-
ko‘k




Xloryodimetrik titrlash sharoiti. Titrlash kislotali, neytral yoki kuchsiz ishqoriy sharoitda o‘tkaziladi. Kuchli ishqoriy muxitda quyidagi qo‘shimcha reaksiya boradi
JCl + 2OH^- = JO^- + Cl^- + N₂O
Qo‘llanishi. Usulda turli qaytaruvchilar, qator organik dori preparatlar: sulfanilamid xosilalari, barbituratlar, tiobarbituratlar, novokain, rivanol va boshqa organik birikmalar aniqlanadi.

Nazorat savollari

1. 
   Yodometriyaning mohiyati nimadan iborat?
   
2. 
   Yodimetriyaning mohiyati nimadan iborat?
   

3. 
   Yodimetriyaning permanganatometriyadan avzalligi ?
   
4. 
   Yodimetriyaning kamchiligi?
   

Mustaqil yechish uchun masala

1. 
   Agar 25,00 sm³ xlorli suvning KJ bilan o’zaro ta'siri natijasida ajralib chiqqan yodni titrlash uchun tiosulfatning 0,1100 n eritmasidan 20,10 sm³ sarflangan bo’lsa, xlorli suvning 1dm³ ida necha gramm xlor bor?
   
2. 
   Nazorat eritmasida As (III) massasini yodimetrik titrlab aniqlashda ish tartibi va reaksiya tenglamasi qanday yoziladi?
   

Foydalanilgan adabiyotlar

1.Kristian G. Analiticheskaya ximiya. Chast 1 ,2 pere.s angl. M. BINOM. 2009. 2.Oтто M. Современные методы аналитической химии. I-II том. М. ТЕХНОСФЕРА 2008.

3. 
   Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D.
   

«Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2008. 1 - jild (lotinda)

3. 
   Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D.
   

«Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2013. 2 - jild (lotinda)

3. 
   Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi asr avlodi, 2006.
   
4. 
   Mirkomilova M. «Analitik kimyo». O‘zbekiston, Toshkent. 2001.