Anatomiye giRİŞ

Eklemler Hakkında Genel Bilgiler 
 
Eklemler iskeletin çeşitli kemiklerini birbirine bağlayan fonksiyonel bağlantılardır. Embriyonun 
erken çağlarında komşu kemik taslakları, embryonal bağ dokusu aracılığı ile birbirine aralıksız 
olarak bağlanmış durumdadır. Embryonal hayatın üçüncü veya öldürücü ayında bazı kemik 
taslaklarını birbirine bağlayan mesenşim içerisinde boşluklar görülür. Bu boşluklar gittikçe büyür 
ve biri biriyle birleşir ve bu şekilde iki kemik taslağı arasında dar bir aralık meydana gelir. Bu 
sırada iki kemik taslağını birbirine bağlayan mesenşimin büyük bir kısmı kaybolur. Yalnız en dış 
kısımları ince bir tabaka halinde kalır ve sonra fibröz bağ dokusu karakterini alarak eklem 
kapsülünü meydana getirirler. Bazı kemik taslaklarını birbirine bağlayan mesenşimin bir 
kısmında bazı eklemlerde görülen meniscus veya discus adı verilen oluşumlar veyahut diz ve 
kalça eklemlerinde olduğu gibi, iki eklem yüzeyini birbirine bağlıyan iç bağlar meydana gelirler. 
Eklem yüzlerini örten kıkırdak tabakası da, kemik taslaklarını birbirine bağlayan ara 
mesenşimden meydana gelir. 
Şimdi anlattığımız  şekilde, yani kemik taslakları arasında bir boşluğun oluşması ile meydana 
gelmiş eklemler, komşu kemiklerin hareket edebilmeleri için en uygun eklemlerdir. Bu gibi 
eklemlere diarthrosis veya junctura synovialis denir. 
Gövdenin bazı  kısımlarında kemik taslakları arasında boşluklar meydana gelmez ve taslaklar 
sonradan da birbirine aralıksız olarak bağlanmış durumda kalırlar. Bu şekilde meydana gelen 
eklemlerde hareket az veya hiç olmaz. Bu gibi eklemlere synarkosis denir. Eklem boşluğu 
meydana gelmemekle beraber, bunlarda da kemik taslaklarını birbirine bağlayan mesenşim, 
 
47

---

embryonal bağ dokusu karakterini her zaman için muhafaza etmez. Bazı eklemlerde bu ara doku, 
fibröz bağ dokusu, bazen kıkırdak ve bazen de kemik dokusu şeklinde gelişir. Kemik taslakları 
arasındaki mesenşimin çeşitli yönlerde gelişerek çeşitli dokular meydana getirmesi, embryonal 
hayatta başlar ve ekstrauterin hayatta da devam eder. Ara mesenşim fibröz bağ dokusu şeklinde 
gelişirse, eklemler syndesmosis, kıkırdak karakterinde olursa synchondrosis ve kemik 
niteliklerini alırsa synostosis denir. 
Bütün organlarımızda olduğu gibi, gövdemizin çeşitli kısımlarında bulunan eklemlerin meydana 
gelmesi de, gelecekte bu eklemlerin yapacakları göreve göre seyreder. Oluşmuş eklemlerde de 
komşu kemiklerin durumu, eklem yüzeylerinin şekli ve eklemin yapısına katılan bütün dokuların 
özelliğinin, eklemin görevine göre ayarlanmış olduğunu görüyoruz. Vücudumuzda bulunan bütün 
eklemler fonksiyon bakımından birbiriyle az veya çok birbiriyle ilgilidir ve hepsi beraber, bütün 
gövdenin normal şekil, durum ve hareketlerini sağlayan bir sistem meydana getirirler. Bundan 
dolayı bir eklemin şekil, durum ve yapısında meydana gelen değişiklikler, başka eklemlerin şekil, 
durum ve yapısında da değişikliklerin meydana gelmesine sebep olur. Bu bakımdan ayrı ayrı 
eklemlerin rolü ve önemi aynı derecede değildir ve eklemin yeri, şekli, durumu, yapısı bu 
özelliklere bağlı olan görevine göre değişir. Bazen tek bir eklemin normal özelliğinin 
kaybolması, birçok organların ve hatta. bütün gövdenin normal durumunun hem morfolojik, hem 
fizyolojik bakımdan değişmesine sebep olabilir.  
Eklemler, hareket sisteminin en önemli elemanlarından biridir. Hareket, sisteminin aktif 
organlarını kaslar yaparlar. Kas hücrelerinin sitoplazmasında geçen olaylar sırasında besin 
maddelerinde saklı olan potansiyel enerji, kinetik enerji haline çevrilir ve kas liflerinin kasılması 
anında kendini gösteren kuvvet, kasın yapıştığı iskelet parçalarını hareket ettirir. Fakat, iskelet 
parçalarının hareket edebilmesi için, bu parçaların muhakkak bir veya birkaç eklem aracılığı ile 
birbirine bağlı olması şarttır.
  
Bazı eklemlerin yapı ve şekilleri komşu kemiklerin hareket edebilmeleri için çok az elverişlidir. 
Fakat böyle olmakla beraber, bu eklemler de vücudumuzun eşitli kısımlarında çok önemli 
görevler yaparlar. Bu gibi eklemler çoğunlukla küçük kemikler arasında bulunurlar. Az hareket 
eden fakat sağlam eklemler aracılığı ile birbirine bağlı olan küçük kemikler, bir araya gelerek 
eklemleriyle birlikte sağlam ve aynı zamanda yaylı, elastiki sütün ve kemerler meydana getirirler. 
Örneğin ayak iskeleti, burada bir çok küçük kemiklerin az hareket eden eklemler aracılığı ile 
birbirine bağlanmasından, çeşitli durumda bulunan kemerlerle desteklenmiş bir kubbe meydana 
gelmiştir. Bir taraftan kemiklerin sertliği ve sağlamlığı, diğer taraftan eklemlerin yapısına katılan 
dokuların elastikiyeti, bütün vücudumuzun ağırlığını taşıyan ve aynı zamanda bastığımız yüzeyin 
çeşitli durumlarına uymak zorunluluğunda olan ayak iskeleti için çok önemlidir.  
Eklemler, hareket sistemine ait organlar arasında çeşitli hastalıklara en çok maruz kalan 
unsurlardır ve hekimlikte çok önemli rol oynarlar. Eklemlerin hastalanmasını kolaylaştıran 
sebeplerin en önemlisi, görev anında daimi olarak ve çoğunlukla ağır mekanik etkiler altında 
kalmalarıdır. Bundan başka. dışarıdan gelen etkiler bilhassa travmalar ve eklemlerin içyüzünü 
örten sinovial zarın enfeksiyonlara karşı olan duygunluğudur.
 
 
Diarthrosis (juncturae synoviales-Tam hareketli eklem) 
Vücudumuzun yer değiştirme ve çeşitli parçalarının durum değiştirmelerine imkan veren 
eklemler, diarthros adı verilen oynayan eklemlerdir (oynaklar). Diartrozlarda eklem yapan komşu 
kemiklerin ekleme katılan parçaların dar bir aralık aracılığı ile birbirinden ayrılmış olmaları 
şarttır. Komşu kemiklerin bu aralığa bakan yüzlerine eklem yüzleri denir. Eklem yüzleri uzun 
kemiklerin uçlarında bulunurlar. Kısa ve yassı kemiklerde eklem yüzleri komşu kemiğin 
durumuna göre ayarlanmış olup, kemiğin çeşitli parça ve yüzlerinde bulunabilirler. Eklem aralığı 
 
48

---

ve eklem yüzlerinden başka, bütün diartroz1arda komşu kemikleri birbirine bağlayan ve bütün 
eklemi dıştan saran, bağ dokusundan yapılmış bir eklem kapsülü bulunur. Eklem kapsülü komşu 
kemiklere eklem yüzlerinin dışında yapışır ve bu şekilde bütün eklem yüzlerini ve eklem aralığını 
içine alır ve eksiksiz olarak her taraftan kapalı olan bir boşluk (cavum articulare-eklem boşluğu) 
meydana getirir. Bundan başka bütün eklemlerde komşu kemikler arasındaki bağlantıyı 
kuvvetlendiren ve eklem kapsülünün dış yüzüne yapışmış durumda ve yönleri eklemin 
fonksiyonuna göre ayarlanmış bağlar bulunur. Bazı eklemlerde dış bağlardan başka, eklem 
boşluğunun içerisinde eklem yüzlerine yapışmak suretiyle eklem yapan kemikleri birbirine 
bağlıyan iç bağlar dar vardır.  Şimdi bütün diartrozlarda görülen bu oluşumları, yani eklem 
yüzleri, eklem kapsülü, dış ve iç bağları,  şekil, durum ve yapı bakımından ayrı ayrı gözden 
geçirelim.