XULOSA ChIKARISh uch turli buladi: induktiv, deduktiv va analogik. INDUKTIV xulosa chikarish deb bir necha yakka xukmlardan umumiy xukm keltirib chikarishga aytiladi. Masalan, Temir elektr tokini utkazadi. Mis elektr tokini utkazadi. Kurgoshin elektr tokini utkazadi. Bular metallardir. Demak, metallar elektr tokini utkazadi.
DEDUKTIV xulosa chikarish deb umumiy xukmdan yakka yoki juz’iy xukm keltirib chikarishga aytiladi. Masalan, Daraxtlar baxorda gullaydi. Urik – daraxt. Demak, urik baxorda gullaydi.
ANALOGIK xulosa chikarish deb predmetning uxshash belgilariga karab xulosa chikarishga aytiladi. TUShUNChA narsa va xodisalarning umumiy va muxim belgilarini aks ettiruvchi fikrdir. Uy, kuprik, koinot, daraxt kabilar tushunchalardir. Tushunchalar odatda konkret va abstrakt buladi. Konkret tushunchalarga parta, doska, shkaf, mel, deraza kabilar kirsa, abstrakt tushunchalarga esa muxabbat, baxt, guzallik, uzunlik, balandlik, kenglik, xarakat kabilar kiradi.Tushunchalar kulami jixatdan uch turga bulinadi: yakka tushunchalar, umumiy tushunchalar va tuplanma tushunchalar. YaKKA tushuncha deb yakka predmet yoki xodisa xakidagi tushunchaga aytiladi. Masalan, Alisher Navoiy, Kukon, Sirdaryo, Sobir Raximov kabilar. UMUMIY tushuncha deb bir jinsda bulgan narsa va xodisalar tuplami xakida yaxlit fikr yuritishga aytiladi. Masalan, kitob, maktab, student, uspirin, yulduz va boshkalar. TUPLANMA tushuncha deb bir xil narsalarning tuplamiga aytiladi. Masalan, kutubxona, paxtazor, yigilish kabilar. Fikr yuritishda tushuncha bilan suz uzaro boglangan xolda namoyon buladi. Bir tomondan, suz yordamisiz tushuncha vujudga kelmaydi, ikinchi tomondan suz tushunchaning moddiy asosi va funksiyasini bajaradi. Tushunchalar bir yoki undan ortik suzlardan xosil bulishi mumkin. TAFAKKUR SIFATLARI.
Tafakkurning individual xususiyatlari, ya’ni sifatlari deganda uning mazmundorligi, mustakilligi, epchilligi, samaradorligi, kengligi, tezligi, chukurligi kabilarni tushunamiz.
Dostları ilə paylaş: |
