Andijon davlat universiteti pedagogika fakulteti maxsus sirtqi bo

32-rasm. 33-rasm.

4–masala. A(A′,A″) nuqtadan ∆BCD(∆B′C′D′,∆B″C″D″) tekislikkacha bo‘lgan masofani aniqlansin ( 34–rasm).

Echish. Bu masofa A nuqtadan ∆BCD tekislikka tushirilgan perpendikulyar bilan o‘lchanadi. Masalani yechish uchun chizmada yangi proyeksiyalar o‘qini uchburchak tekisligining asosiy chiziqlaridan biriga, masalan, gorizontaliga perpendikulyar, ya’ni O₁x₁B′1′ qilib o‘tkaziladi. So‘ngra uchburchakning to‘g‘ri chiziq kesmasi shakldida proyeksiyalangan yangi proyeksiyalovchi

D″₁B″₁C″₁ vaziyatini va nuqtaning A″₁ proyeksiyasi yasaladi. Izlangan masofaning haqiqiy uzunligi A″₁ dan D″₁B″₁C″₁ kesmaga o‘tkazilgan A″₁K″₁ perpendikulyar bo‘ladi. Bu masofaning gorizontal va frontal proyeksiyalari teskari proyeksiyalash bilan K′ va K″ proyeksiyalarni aniqlanadi. Mazkur K′ va K″ nuqtalar A nuqtaning A′ va A″ proyeksiyalaridan uchburchakning gorizontal hamda frontallariga mos ravishda tushirilgan perpendikulyarning proyeksiyalarida bo‘ladi.

34-rasm.

5–masala. ∆ABC(∆A′B′C′, ∆A″B″C″) va ∆EFD(∆E′F′D′, ∆E″F″D″) tekisliklar kesishish chizig‘ining proyeksiyalari va uchburchaklarning ko‘rinishligi aniqlansin. ( 35–rasm).

Yechish. Masalani yechish uchun berilgan uchburchaklarning biri, masalan, ∆EFD ni proyeksiyalovchi vaziyatga keltiriladi. Buning uchun chizmada ∆EFD ning D′1′ va D″1″ gorizontalining proyeksiyalarini hamda unga perpendikulyar, ya’ni O₁X₁D′1′ qilib yangi proyeksiyalar o‘qini o‘tkaziladi. So‘ngra uchburchaklarning yangi A″₁B″₁C″₁ va E″₁F″₁D″₁ proyeksiyalari yasaladi. Bunda ∆EFD ning mazkur proyeksiyasi to‘g‘ri chiziq kesmasi shaklida proyeksiyalanadi. Proyeksiyalar tekisliklarining yani tizimida ikki uchburchaklar 2″₁3″₁ to‘g‘ri chiziq bo‘yicha kesishadi. Kesishish chizig‘ining 2′3′ gorizontal va 2″3″ frontal proyeksiyalarini teskari proyeksiyalash bilan uchburchaklarning dastlabki berilgan proyeksiyalari aniqlanadi. So‘ngra chizmada topilgan 2′3′ va 2″3″ kesmalarni ∆EFD ning E′F′, E″F″ va D′F′, D″F″ tomonlari bilan kesishgan L′, L″ va T′, T″ nuqtalar aniqlanadi. Natijada, hosil bo‘lgan L′T′ va L″T″ chiziqlar ikki uchburchak kesishish chizig‘ining proyeksiyalari bo‘ladi.

Chizmada uchburchaklarning ko‘rinishligini aniqlash uchun ulardagi 4′, 4″ va 5′, 5″, shuningdek, 6′, 6″ va 7′, 7″ konkurent nuqtalardan foydalaniladi.

6–masala. ∆ABC(A′B′C′, A″B″C″) va ∆ABD(A′B′D′, A″B″D″) tekisliklari orasidagi ikki yoqli burchakning haqiqiy kattaligi aniqlansin ( 36–rasm).

Yechish. Bu burchak berilgan ∆ABC va ∆ABD tekisliklariga perpendikulyar bo‘lgan tekisliklar orasidagi chiziqli burchak bilan o‘lchanadi. Shuning uchun ham yangi proyeksiyalar tekisligini ikki tekislikning umumiy AB kesishish chizig‘iga perpendikulyar qilib olinadi. Lekin AB

V

qirra umumiy vaziyayatda bo‘lgani uchun Ox, proyeksiyalar tekisliklari tizimini avval O₁X₁,

Н

V1 V1

∥AB qilib (chizmada O₁X₁∥A′B′ ), so‘ngra O₂X₂, AB qilib (chizmada O₂X₂A″₁B″₁)

Н H₁ ketma–ket almashtiriladi.

Natijada, ∆ABC va ∆ABD yangi H₁ proyeksiyalar tekisligiga perpendikulyar vaziyatda bo‘lib qoladi va o‘zaro kesishuvchi kesmalar shaklida proyeksiyalanadi. Bu kesmalar orasidagi  chiziqli o‘tkir burchak izlangan burchak bo‘ladi.