Angren universiteti "ijtimoiy-gumanitar fanlar" kafedrasi "iqtisodiyot nazariyasi "

Iqtisodiy qonunlar va kategoriyalarni ilmiy bilishning uslublari 
Uslubiyat — bu ilmiy bilishning tamoyillari tizimi, yo‘llari, qonun - qoidalari, 
usullari va aniq tartiblaridir. Bu obyektv voqeylikni bilish dialektikasi, mantiqi va 
nazariyasini o‘z ichiga oluvchi bir butun ta’limotdir. Uslubiyat umumiy tavsifga ega, 
lekin har bir fan o‘zining predmetidan kelib chiqib, ilmiy bilish usullariga ega 
bo‘ladi. 
“Usul” grekchadan so‘zma - so‘z tarjima qilinganda “tadqiqot” tushunchasini 
anglatib, ilmiy bilishning aniq hodisalarini bildiradi. 
Dialektika 
ilmiy bilishning umumiy usuli bo‘lib xizmat qiladi. Uning 
iqtisodiyot nazariyasi fanida qo‘llaniladigan asosiy qoidalari quyidagilar: 
-
iqtisodiyot bir-biri bilan aloqada, chambarchas bog‘liqlikda, ziddiyatda 
bo‘lgan o‘zaro ta’sir qilib turadigan turli bo‘g‘inlardan, bo‘laklardan iborat yaxlit bir 
organizm deb hisoblanadi; 
-
iqtisodiy hodisa va jarayonlarning kelib chiqishi, amal 
qilishi va 
barham topishi, uning sabablari va oqibatlari ichki aloqadorlik va bog‘liqlik 
tomonlarini zamon va makonda ro‘y berishi tan olinadi; 
-
iqtisodiy jarayonlarni oddiydan murakkablikka, quyidan 
yuqoriga 
rivojlanishida deb qaraladi. Bu erda son jihatidan o‘zgarishlar to‘plana borib, sifat 
jihatidan o‘zgarishga olib kelishi hisobga olinadi. 
Iqtisodiyot nazariyasi fanining o‘ziga xos tadqiqot usullari ham mavjud. 
Ulardan eng asosiylari quyidagilar: 
Ilmiy abstraksiya usuli 
- voqea hodisalarning tahlil paytida xalal berishi 
mumkin bo‘lgan ikkinchi darajali belgilari e’tibordan chetlashtirilib, o‘rganilayotgan 
jarayonning asl mohiyatiga tegishli belgilarga e’tiborni qaratishdir. 
Tahlil va sintez usuli. Tahlil — bu o‘rganilayotgan bir butunni alohida 
qismlarga ajratib ularning xususiyatini ochib berishdir. U ikki darajada amalga 
oshiriladi. 

---

30 
Mikroiqtisodiy tahlilda iqtisodiyotning boshlang‘ich bo‘g‘ini bo‘lmish korxona va 
boshqa iqtisodiy sub’ektlarning yuqori pirovard natijaga erishishga qaratilgan 
xattiharakati, xulqi tadqiq qilinadi. 
Makroiqtisodiy tahlilda milliy iqtisodiyotning holati, faoliyat qilishi va 
natijalari tadqiqot qilinadi. Iqtisodiy resurslarni to‘liq band 
qilish, inflyasiyani jilovlash va iqtisodiy muvozanatlikni 
ta’minlash orqali iqtisodiy o‘sishga erishish muammolari bu 
tahlil obyektdir. Qisqacha aytganda, makro-iqtisodiy tahlilda 
milliy xo‘jalik, uning alohida sektorlari (davlat, kooperativ, 
xususiy) va jahon xo‘jaligi o‘rganiladi. 
Sintez - bu hodisa va jarayonlarning umumiy ta’siri asosida umumiy 
xulosalar chiqarishdir.