30
XULOSA
Monopoliyaga
qarshi
kurashish
dolzarb
masalalardan
biri
bo’lib
kelmoqda. Monopoliya ancha asrlar oldin mavjud edi va hozir ham mavjud. Ishlab
chiqaruvchilar nigohida bozorda monopol bo’lish
katta foyda keltiradigandek
tuyuladi. Lekin
xaridorlar
uchun
monopoliya
zarar
bo’lib
xizmat
qiladi. Monopoliyaning salbiy taraflariga narxni istagandek qo’yish, bor mablag’ni
faqat bir ishlab chiqaruvchi qo’lida bo’lishini keltirgan bo’lsakda, bir tomondan
monopoliyaning ijobiy tomoni ham bor. Bu ham bo’lsa
monopoliyani sindirish
uchun raqobatni kuchaytirish. Ya’ni monopol bo’lgan ishlab chiqaruvchi bu doim
ham shundayligicha qoladi degani emas. Balki u hozir barcha hokimiyatni qo’lga
kiritgandur. Lekin vaqt o’tib monopoliyani yo’q qilishga urunuvchilar ham
topiladi. Va ular monopol bilan qattiq raqobat olib boradi.
Misol uchun, Coca
Cola ni olaylik. To’g’ri cola ishlab chiqaruvchilar talaygina,
ammo ular Coca
Colachalik nomga, reklamaga,
sotuv hajmiga, ishlab chiqarish miqdoriga ega
emas. Demak, uni monopol desak ham bo’ladi. Vaqt o’tib
esa unga raqobatdosh
bo’lib Pepsi chiqdi. Hozirda u Coca Coladan ko’proq sotiladi va ikkalasi ham
reklama bo’yicha bir-biri bilan baxs olib borishadi.
Ana endi Coca Cola
istaganidek narxni oshirsa, odamlar Pepsi ni ichaveradi. Ammo
bu mahsulotlar
biri-biridan ustun bo’lmasligi uchun narxni moslashga harakat qilishadi.
Monopoliyaga misol qilib GM Uzbekistan ni keltiramiz ko’pincha. Nima uchun
Davlatimiz bu oshkora monopoliyaga qarshi kurashmaydi. Javobi
esa iqtisodimiz
sababli. GM Uzbekistanni monopoliyadan olib chiqish uchun boshqa mashina
turlarini olib kirish kerak. Bu esa aholi pulini chetga
chiqib ketishiga zamin
yaratadi. Va iqtisodimiz uchun katta foyda keltirayotgan bir tarmoq tanazzulga
uchraydi.
