Aniqlash. Transformatorlarni ichki izolyatsiyasini holatini aniqlash. Elektr jihozlarni sinash usullari

E
pr = 
U
pr 
/ t (V/m) 
U
pr 
– teshuvchi kuchlanish (V)
t - dielektrikni kalinligi (m) 
Bir xil jinsli elektr maydonlarda U
pr
teshish kuchlanishi E
pr
elektr maydon 
kuchlanganligiga toʻg‘ri proportsional bog‘langan. 
Tajribada chekalari aylana shaklga keltirilgan elektrod disklar orasidagi 
maydon ma’lum bir shartlar bajarilganda bir xil jinsli elektr maydonga toʻg‘ri 
keladi. Misol uchun elektrodlar yuqori elektr mustaxkalikka ega boʻlgan 
transformator moyiga yoki boshqa suyuqlika tushiriladi.
Yuzasi tekis boʻlgan qattiq izolyatsion materialni moyda sinash chizmasi: 
a).chizma moyga tushirilgan elektrodlar va izolyatsion materiallar; 
b). elektrodlar va izolyatsion materiallarni diametrlari; 
v).elektr mustaxkamlik E
pr 
izolyatsion material qalinligiga bog‘liq
oʻzgarish 
grafigi 
1-elektrodlar, 2-izolyatsion material, t-izolyatsion material qalinligi, d- 
elektrodlarni diametri, D- izolyatsion materialni diametri. 
Bir xil jinsli boʻlmagan elektr maydonlarda U
pr
teshish kuchlanishi, bir xil 
jinsli elektr maydonlardagi teshish kuchlanishidan kichkina boʻladi. 
Sferik yuzaga ega boʻgan elektrodlar orasidagi maydon bir xil jinsli 
boʻlmagan maydondonga toʻg’ri keladi.

---

Bir xil jinsli boʻlmagan maydondonlardagi elektr mustaxkamlikni 
xisoblashda koeffitsient α>1 qoʻllaniladi va 
E
pr = 
U
pr 
/ t 
*
α 
Koeffitsient α qiymati eletrodlarni formasiga, razmeriga va ular orasidagi 
masofaga qarab oʻzgaradi. 
Teshib oʻtuvchi kuchlanishni qiymati izolyatsiyaga qoʻyilayotgan 
kuchlanishni ortirilish shartiga bog’lik. Kuchlanishni oʻzgartirish bir tekis yoki 
pog‘onali boʻlishi mumkin. 
Birinchi xolatda kuchlanish 0 qiymtdan asta sekinlik bilan 10-20 sekund 
oraligida izolyatsiya teshilguniga qadarli ortirib boriladi. Kuchlanish tezligini 
ortirib borish sinalayotgan material standartida beriladi. 
Ikkinchi xolatda xar bir pog‘onada sinov kuchlanishi 1 minut davomida 
ushlab turiladi. Birinchi pog‘onadagi kuchlanish asta sekinlik bilan 0,5U
isp 
qiymatgacha ortiriladi, keyingi pog‘nalardagi kuchlanish qiymati birinchi 
pog‘nani 0,1 teng qiymatini tashkil qilish kerak ya’ni 2chi pog‘onada 0,55U
isp
, 
3chi pog‘ognada 0,6U
isp 
va x.k. Bir pog‘onadan ikkinchisiga oʻtish vaqti 10 
sekundan oshmasligi kerak. Agar izolyatsiyada teshilish bir pog‘onadan 
ikkinchisiga oʻtishda roʻy bersa unda sinalayotgan namuna uchun teshib oʻtuvchi 
kuchlanish deb oldingi kichik pog‘onadagisi qabul qilinadi. Kuchlanishni 
oʻzgartirshni boshqa usuli xam bor boʻlib unda birinchi pog‘onadagi kuchlanishni 
ma’lum qiymati koʻzda tutilgan boʻladi: 0,5; 1; 2; 5; 10; 20; 50 yoki 100 kV. 
Ushbu qiymatlardan asta sekinlik bilan koʻtarishdagi teshib oʻtuvchi kuchlanishni 
taxminan 0,4 ga teng boʻlganini tanlab olinadi.
Kuchlanishni ortirib borish usuli (asta sekinlik bilan yoki pog‘onalab) 
materialni standartida yoki texnik shartida koʻrsatiladi. 
Izolyatsion materialni teshib oʻtuvchi kuchlanishini aniqlash sinovlari 
oʻzgaruvchan tok sanoat chastotasida, yuqori chastotada, impulsli va oʻzgarmas 
tok usullarida oʻtkaziladi.
Sinovlar qaysi usulda oʻtkazilishidan qatiy nazar xatolik 4% dan oshmasligi 
kerak.
Misol uchun RVS va RVMG rusumli ventil razryadniklarda qanday qilib 
teshib oʻtuvchi kuchlanishni aniqlshni oʻrganib chiqamiz.
SHunt qarshilikli (rusumi RVS, RVMG) ventil razryadniklarni teshib oʻtish 
kuchlanishiga sinovini 0,5 sekunddan kam vaqt ichida razryadnikni teshib oʻtish 
kuchlanishigacha koʻtara oladigan maxsus apparatlar boʻlsagina oʻtkaziladi, bu 
bilan razryadnikni ishdan chiqishini oldi olinadi. 
Bunday apparat sifatida kuchlanishni tartibga soluvchi RNO-250-10 dan 
foydalanish mumkin. 
Ventilli razryadnikni teshib oʻtish kuchlanishini oʻlchash sxemasi 
quyidagicha: 
-kuchlanishni tartibga soluvchi transformator 
2-cheklovchi qarshilik (1 Om) 
3-sinov transformatori 
4-tok relesi 
5-sinalayotgan razryadnik 

---

6-kuchlanishni boʻluvchi 
50 Gts li sanoat chatotasi bilan razryadniklarni teshib oʻtish kuchlanis 
50 Gs li sanoat chastotasi bilan razryadniklarni teshib otish kuchlanishni 
aniqlash sinovlari yuqori kuchlanish tomoniga ulangan EO-7, LO-70 
ostsillograflar yordamida oʻtkaziladi. 
Elektr izolyatsiyaga berilayotgan kuchlanish elektroizolyatsion materialni 
yaroqsiz xolga keltiruvchi kuchlanish kattaligidan ancha kichik boʻlishi kerak. 
Elektroizolyatsion materialni yaroqsiz xolga kelishi teshib oʻtuvchi elektr 
razryad natijasida roʻy bersa bu xodisa elektr teshilish deyiladi, teshilishga sabab 
boʻlgan kuchlanishni kichik qiymati esa U
pr
teshib oʻtuvchi kuchlanish deyiladi. 
Razryanikni 
rusmi 
Nominal 
kuchlanishi 
kV 
Eng katta 
yoʻl 
qoʻyila- 
digan 
kuchlanishi 
kV 
50 Gts da teshib 
oʻtish 
kuchlanishi
kV 
1,5 
dan 
20 
mksek 
oralikdagi 
impuls toʻlqin 
teshib 
oʻtish 
kuchlanishi kV 
min 
max 
RV-1 
RVP-3 
RVP-6 
RVP-10 
1 
3 
6 
10 
1,2 
3,8 
7,6 
12,7 
1,8 
9 
16 
26 
2,8 
11 
19 
30,5 
- 
21 
35 
50 
RVVM-3 
RVVM-6 
RVVM-10 
3 
6 
10 
3,8 
7,6 
12,7 
7,5 
15 
25 
9,5 
18 
30 
11 
21 
35 
RVM-3 
RVM-6 
RVM-10 
3 
6 
10 
3,8 
7,6 
12,7 
7,5 
15 
25 
9,5 
18 
30 
8 
15,5 
25,5 
RVO-35 
35 
40,5 
78 
98 
150 
RVS-15 
RVS-20 
RVS-33 
RVS-35 
15 
20 
- 
35 
19 
25 
33,3 
40,5 
38 
49 
70 
78 
48 
60,5 
80 
98 
70 
85 
- 
125 
Kuchlanishni boʻluvchi qurilmaning oxirgi elementidan olingan kuchlanish 
kattaligi razryadnikni teshuvchi kuchlanish kattligiga proportsional boʻladi. 
Razryadniklar xar yili joriy koʻrikdan oʻtkziladi. Koʻrik davrida razryadnik 
yuviladi, artib tozalanadi va izolyatsiya qarshiligi oʻlchanadi.