Aparan yol kimi
Yüklə 9,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
qlobal idarəetmənin
yeni mədəniyyətinə möhtacdır. Strateji baxımdan, bu, dünya sivilizasiya subyektləri fəaliyyətinin düzgün planlaşdınlnması, əlaqələndirilməsi və proqnozlaşdırılması məqsədi ilə, bütün resurs növlərinin sistemli kulturoloji təhlilinə bağlıdır. Texnoloji baxımdan isə - hamı üçün davamlı inkişaf marağında insani, maddi və mədəni-informativ resurslann düzgün elmi istifadəsi ilə əlaqədardır. BMT-də müxtəlif ölkələrdən olan alim, mütəxəssis, siyasətçi və din xadimlərinin iştirakı ilə yaradılmış dünya mədəniyyəti Beynəlxalq Şurası belə idarəetmənin ən mütəhərrik və mükəmməl aləti ola bilər. Bu sahədə beynəlxalq tədqiqat və maarifləndirici fəaliyyətin koordinasiya və idarəedilməsi üzrə ekspertlərin hazırlığı məqsədi ilə, xüsusi elmi-tədris-maarifləndirici mərkəz ola biləcək Dünya Mədəniyyəti Beynəlxalq Universitetinin yaradılması məqsədəmüvafiq sayılır. Milli səviyyədə inkişaf və rifah imkanlarının dəyişməsi ya digər xalqların istismarı, ya dünyanın yenidən bölüşdürülməsi, ya da daxili resurslar hesabına - intellektual mədəniyyət prioritetlərinə istiqamətlənmiş sosial-mədəni inklişaf resurslarının, istehsal, sosial həyat və idarəetmədə rəqabətəqabil . yüksək texnologiyaların yaradılması hesabina mümkündür. Bu üçüncü yol, yeni yüzillikdə xalqların qarşılıqlı anlaşması və məhsuldar əməkdaşlığı üçün əsas yaradan düzgün və humanist yoldur. Dünyanı yalnız şər, zorakılıq, eqoizmdən azad bəşəriyyətin daha uğurlu gələcəyi naminə xalqların yaradıcılığı, sülh və əməkdaşlıq mənbəyi olan bilik və humanizmin sintezi olan yüksək ruhi mədəniyyət xilas edəcəkdir. Bizim hamımıza həyatfəaliyyətinin şüurlu texnologiyaları və düzgün idarəedilməsi, sabit inkişaf və rifaha yol açan, özündə elmi bilik və yüksək etikanı birləşdirən yüksək ruhi mədəniyyətə can atmaq lazımdır. Bizim hamımıza bir dildə danışmağı öyrənmək lazımdır - milli, sosial və dini əlamətlərə görə ayn-seçkiliyi inkar edən, yüksək dildə danışmaq, 325 Fuad Mam m adov Kulturologtva c ffck tiv li havat va foalivyata aparan YQİ daha uğurlu gələcəyə olan iddialarımızı isə, yaradıcı və əmək nailiyyətlərimizlə, dövlət, cəmiyyət və bəşəriyyət qarşısındakı xidmətlərimizlə uyğunlaşdırmaq lazımdır. Bəşəriyyətin gələcəyə gedən ən düzgün yolu, mədəniyyətin eqoizm və “yadlara” düşmənçilikdən humanizmə və bərabərhüquqlu əməkdaşlığa doğru olan yoludur. Bəşəriyyətin xilası yüksək mədəniyyətdə, Xeyir və Şərin qiymətləndirilməsində ikili standart və zorakılıqdan imtina edilməsində, dünya siyasəti və qlobal idarəetmədə bilik, humanizm və xoş məramın üstünlüyündədir. Lev Qumelyovun haqlı olaraq qeyd etdiyi kimi, mahiyyət etibarı ilə Qədim Romanı barbarlar yox, insanların mənəvi düşgünlüyü dağıtdı. Onun xancdən dağılması, insanı varlığın yüksək dəyəri kimi deyil, yaradıcı fəaliyyətə təzyiq göstərib, onu istehlak dəyəri kimi mənimsəmədən sonra başlayan daxili sosial-mədəni deqradasiya nəticəsində mümkün olmuşdur. Qədim Roma cəmiyyətinin sonrakı tənəzzülü və böhranın səciyyəvi cəhətləri insanların eqoizm və tamahkarlığı, hakim ejitanın məsuliyyətsizliyi və mənəvi düşkünlüyü, humanizmin itirilməsi və qəddarlığın çiçəklənməsi, aristokratların tüfeyli və istehlakçı həyat tərzi, əyləncəyə pərəstiş, zəhmətə nifrət və insan həyatına biganəlik, ədalətsiz paylama münasibətlərinin hakimliyi və ətraf aləmə qarşı düşmənçilik idi. Sözsüz ki, dünya sivilizasiyasında insan ziddiyyətlərinin ən mühüm səbəblərindən biri, birqayda olaraq, insanların milli psixologiyasında möhkəmlənib, ruhi-mədəni dəyərlərinin müxtəlif sistemləri arasındakı fərqlər üçün əsas olan mədəniyyətlərin ziddiyyətidir. Mədəniyyətlərdəki ziddiyyətlərin aradan qaldırılması və əməkdaşlıqda hörmət, inam və bərabərhüquqlu münasibətlərin formalaşdırılması millətlərin intellektual mədəni səviyyəsi və insanların onunla bağlı olan etik mədəniyyətinin eyniləşdirilməsindən bilavasitə asılıdır. Maraqlıdır ki, bu qanunauyğunluqlar nəinki etnos, millət və xalqlar arasındakı qarşılıqlı münasibətlərdə, həm də eyni mədəniyyət daxilində eyni millət və dinə mənsub insanlar arasında da özünü göstərir. Xeyirxah dəyərlərə, əbədi prinsiplərə əsaslanan intellektual və etik mədəniyyətdə eyniliyin formalaşdmlmasıhəm ayn-ayn dövlətlər, həm də qlobal miqiyasda sosial-mədəni siyasətin mühüm vəzifəsidir. 326 Fuad Mammadov K ullurologiva cffcktivli havat va faaliyyala aparan yol Mədəniyyətlərin ziddiyyəti iqtisadi qeyri-bərabərliklə, ruhi mədəniyyət və “ruhi istehsalın” aşağı səviyyəsi ilə şərtlənən yoxsulluq və geriliklə bağlıdır. Yerin təbii resurslarının azalması şəraitində xalqların əhalisinin artımı bəşəriyyətin qlobal sosial, iqtisadi və ekoloji problemlərin yaranmasına şərait yaradır, bunların həll edilməsi yollan isə, elm və yüksək texnologiyalann, eləcə də sosial etika və istehlak mədəniyyətinin qabaqlayıcı inkişafıdır. Beynəlxalq hüquq, humanizm və sülh mədəniyyəti prinsiplərinə əsaslanan qlobal idarəetmə mədəniyyəti strateji əhəmiyyət qazanmağa başlayır. Həyat fəlsəfəsinin və dünyanın yeni nizamının əsasını yüksək istehsal və ədalətli paylama mədəniyyəti, bəşəriyyətin gələcəyi uğranda siyasətçilərin məsuliyyəti təşkil etməlidir. Sözsük ki, müxtəlif insanların genetik istedad və qabiliyyətləri müxtəlifdir və hər bir insanla onun mədəni səviyyəsinə uyğun dildə danışmaq lazımdır. İnsanların intellektual, psixi və fiziki imkanları, eləcə də əmək mədəniyyəti ilə bağlı fərqləri onlann peşə və həyat fəaliyyətləri ilə şərtlənir. Lakin, Norveçdə olduğu kimi, intellektual elitanın səyi və düzgün humanist idarəetmə, eləcə də bərabər bölgü yolu ilə ümumi rifaha malik sosial dövlət yaratmaq mümkündür. Norveç təcrübəsi göstərir ki, dövlət və cəmiyyətin rifahı ailələrin rifah səviyyəsi ilə müəyyən olunur, rifahın açan isə, insanlann bilik, bacanq, mütəşəkkillik, mənəviyyatlılıq və yaradıcı fəaliyyətinə əsaslanan, özünütəkmilləşdirməyə, sülhə, davamlı inkişafa və xalqlann rifahına, bəşəriyyətin daha uğurlu gələcəyinə yol açan ruhi mədəniyyətdir. Müharibə və zorakılıqdan uzaq, yeni dünya yaratmaq, eqoizmdən imtina edilməsini nəzərdə tutan yeni təfəkkür, yeni həyat fəlsəfəsi lazımdır. Müasir dünya sivilizasiyasında bu fəlsəfənin öz əməli təcəssümünü tapması üçün, demokratiya, humanizm və xoş mərama əsaslanan beynəlxalq siyasət və qlobal idarəetmə mədəniyyəti təkmilləşdirilməlidir. Belə strategiyanın uğurlu tətbiqi idarəetmə obyektlərinin sosial-mədəni səviyyəsində müəyyən tarazlığın əldə edilməsini nəzərdə tutur; idarəetmə obyektləri dedikdə isə, uyğun elmi və texnoloji potensialla şərtlənən milli dövlətlər, bərabərhüquqlu əməkdaşlıq üçün imkan yaradan etik mədəniyyət, yüksək məhsuldar əmək və konstruktiv xarici siyasət başa düşülür. Bu məqsədin həyata keçirilməsində müxtəlif xalqlann mədəniyyətlərin və maraqlannın 327 Fuad Mammadov Kulturologiva effeklivli haval va faalivvala aparan vol ümumbəşəri dəyərlərin prioriteti əsasında harmonizasiyası, elmi nailiyyətlərin bəşəriyyətin rifahı naminə istifadəsi maham əhəmiyyət daşıyır. > 01.12.2006 Yüklə 9,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|