Aqnostikada

Şəkil 1. İki mühitin akustik impedansları oxşar olduqda (a). İki mühitin akustik impedansları müxtəlif olduqda (b).

Ultrasəs aparatında görüntünün alınması üçün lazım olan əsas komponentlərdən biri də ultrasəs ötürücüləridir. Ötürücü bir əllə tutulur və onun mövqeyi və bucağı vizuallaşdırılacaq strukturlar vasitəsilə ultrasəs dalğalarını göndərmək üçün tənzimlənir. Ultrasəs dalğaları ötürücüdən sürətlə toxumalar və mayelər vasitəsilə yayılır. Səs dalğalarının bir hissəsi yenidən ötürücüyə əks olunur. Əks olunan səs dalğalarını təhlil edərək, ultrasəs aparatı toxumaların görüntüsünü yaradır. Ultrasəs dalğaları ultrasəs ötürücülərinin daxilində olan pyezoelektrik kristallar tərəfindən yaradılır. Ötürücünün ön hissəsinə minlərlə pyezoelektrik kristallar yapışdırılır.

Şəkil 2. Ultrasəs dalğalarını yaradan və qəbul edən ultrasəs ötürücüsü və piezoelektrik material

Piezoelektrik kristallar unikal elektromexaniki xüsusiyyətlərə malikdir. Pyezoelektrik kristala elektrik cərəyanı tətbiq edildikdə, o, titrəməyə başlayır və bu titrəmələr 1,5 və 8 MHz arasında tezlikli səs dalğaları yaradır. Beləliklə, piezoelektrik kristallar elektrik cərəyanlarını ultrasəs dalğalarına çevirir. Kristallar da bunun əksini edir, yəni kristallar əks olunan ultrasəs dalğaları ilə vurulduqda, onlar titrəməyə başlayır və bu mexaniki titrəmələr elektrik siqnalının şərh olunduğu və təsvirə çevrildiyi ultrasəs cihazına geri göndərilən elektrik cərəyanına çevrilir.

Şəkil 3. Pyezoelektrik kristallar

Şəkil 2-dən göründüyü kimi, ultrasəs ötürücüləri bir neçə komponentdən ibarətdir. Digər səs dalğalarının ötürücüyə təsir etməməsini təmin edən akustik izolyasiya var. Kristallar, kristalların vibrasiyasını boğan, səs dalğalarının daha qısa impulslarla göndərilməsinə imkan verən arxa təbəqə ilə dəstəklənir və bu da təsvirin ayırdetmə qabiliyyətini yaxşılaşdırır. Kristalların qarşısında tədqiq ediləcək toxuma arasındakı impedans fərqini azaldan materiallar ( uyğunluq qatı ) var. Bu təbəqə olmadan impedans fərqi böyük olur, bu da səs dalğalarının çox hissəsinin əks olunmasına səbəb olur. Ötürücünün ön tərəfində akustik lens var. Bu, ultrasəs dalğalarına diqqət yetirən sərt rezindir və ultrasəs dalğaların daha az səpilməsini və təsvirin həlli qabiliyyəti artır. Ultrasəs aparatı mühitin (toxumanın) görüntüsünü yaratmaq üçün əks olunan səs dalğalarının amplitudası, tezliyi və vaxtında dəyişikliklərdən istifadə edir [6].

Ultrasəs aparatının ekranında təsvir ağ və qara nöqtələr şəklində müşahidə olunur. Ultrasəs ötürücülərindən xaric olub bədən səthinə daxil olan və sıxlıq fərqindən geri qayıdan ultrasəs dalğalarının ötürücü tərəfindən tutulub elektrik siqnallarına çevrilməsi ultasəs cihazında ağ nöqtələr şəklində görünür. Deməli toxumalardan geri qayıdan exo siqnallar monitorda ağ şəkildə görünür.
Misal üçün öd kisəsinin ultrasəs müayinəsi zamanı öd daşı təsvirdə intensiv ağ rəng şəkildə görünür, çünki öd maye mühitdir, öd daşı isə çox sərtdir və bunların sıxlıq fərqi çoxdur. Əgər ultrasəs dalğaları keçdiyi mühitdən geriyə qayıtmırsa (exo siqnal vermirsə) o sahə təsvirdə qara nöqtələr şəklində görünür [7].