Arab tilida olmoshlar ilmiy rahbar

AJRATUVCHI OLMOSH

Amaliyotda ma’lumki, ismiy gaplarni kesimi hamma vaqt ham noaniq bo’lavermaydi. Ya’ni kesim ikkinchi bor takrorlanadigan bo’lsa, yoki u haqda ikkinchi bor to’xtalinadigan bo’lsa, kesim aniq holatda kelishi mumkin. Bunday hollarda gapda ega va kesim o’rtasiga ajratuvchi Grammatik ifoda ayiruvchi (ajratuvchi) olmoshlar orttiriladi. Ular uchinchi shaxsdagi kishilik olmoshlariga shaklan mosdir. Aniq shakldagi ot kesimni ifodalanishi quyidagicha:

Ot kesim Grammatik aniqlik mazmuni mazmunan biriktirilgan kesimdan iborat

هَذَا هُوَ اليَمَنُ	Bu o’sha yamandir
هَذِهِ البِلاَدُ هِيَ فَلَسْطِينُ الثورة	Bu o’lka o’sha qo’zg’algan Falastindir

Ot kesim (Grammatik) qaratqichdagi aniqlovchi yordamida aniqlangan

هَذِهِ الطَّالِبَةُ هِىَ بِنْتُ المُهَنْدِسِ

Bu talaba injinerning qizidir

ot kesim yo’lovchiga tanish va ma’lum bo’lgan shaxs narsani ifodalaydi

هَذِهِ هِىَ القَرْيَةُ	Bu (o’sha) qishloqdir
هَؤُلاَءِ الطُلاَبُ هُمُ العَرَبُ	Bu toliblar arablardir

SO’ROQ OLMOSHLARI

Arab tilida quyidagi so’roq olmioshlari mavjud مَا yiki مَاذَاnima? مَنْ؟ Kim? كَيْفَ؟ Qanday? Qanday qilib? أيْنَ؟ Qayerda? مَتَى؟ Qachon? أَىُّ (أيَّةٌ) Qaysi? كَمْ Qancha? Necha? Nechta? Bu olmoshlar oldiga turli predloglar qo’shilib yangi so’roq olmoshlari hosil qilinadi لِمَاذَا yiki لِمَا nimaga? nima uchun? Nima sababdan? Nima sababli? مِمَّنْ=مِنْ+مَنْ Kimdanمِمَّا=مِنْ+مَا؟ nimadan? إلَى أيْنَ؟ Qayerga? مِنْ أيْنَ؟ qayerdan? إلَى مَتَى Qachongacha? بِكَمْ qanchadan? Va hokazo

Masalan

هَذِهِ هِىَ القَرْيَةُ	Otangiz qayerda
هَؤُلاَءِ الطُلاَبُ هُمُ العَرَبُ	Bu olma qayerda

“أيُّ” so’roq olmoshi o’zidan keyingi so’z bilan jinsda moslashadi va u bilan izofa birikmasini hosil qiladi. Ya’ni olmoshni o’zi tanvinga tugamaydi va keyingi so’z doimo noaniq holatda qaratqich kelishigida bo’lishi shart.

نَحْوَ : أَيُّ كِتَابٍ ؟ فِى أَيّ ِ كِتَابٍ ؟ مِنْ أيَّةِ غُرْفَةٍ حَرَجَت ؟

“كَمْ” so’roq olmoshi o’zidan keyin kelgan so’zni noaniq holatda tushum kelishigida kelishini talab qiladi.

نَحْوَ : كَمْ طِفْلاً هُنَا ؟ كَمْ مَجَلَّةً فِى المَكْتَبَةِ ؟

Agar “كَمْ” so’roq olmoshidan keyin kelgan so’z “مِنْ” predlogi bilan yoki u siz ham qaratqich kelishigida tursa bunday holatda “كَمْ” so’roq olmoshi qanchalar ma’nosidagi his hayajonni bildiradi.