Arab tilida olmoshlar ilmiy rahbar

MAVZU:

ARAB TILIDA OLMOSHLAR

ILMIY RAHBAR:	/ /
		arab tili o’qituvchisi
ILMIY TAQRIZCHI	/ /
		arab tili o’qituvchisi

TOSHKENT – 2008

R EJA:

1. 
   Kirish
   

2. 
   Asosiy qism
   

• 
  Arab tilida olmoshlar va ularning ishlatilishi
  
• 
  Kishilik olmoshlari
  
• 
  Ko’rsatish olmoshlari
  
• 
  Ajratuvchi olmoshlar
  
• 
  So’roq olmoshlari
  
• 
  Birikma olmoshlar
  

3. 
   Hulosa
   

4. 
   Foydalanilgan adabiyotlar royhati
   

A RAB TILINING GRAMATIK TUZILISHI
Hozirgacha bizga ma’lum gramatika ilmi – til haqidagi qonun qoidalar majmui eramizdan oldingi III asrda yasahgan yunon faylasufi Arastuning “gramatika” asariga asoslangan bu asar shu qadar mukammal bo’lganki keyinchalik yevropa olimlari tomonidan boshqa tillarga tarjima qilinib fanga tadbiq qilingan VII VIII aasdrlarda esa bu ilm rosssiyaga kirib keldi va tabiiyki rus tili ham manashu qonunlar asosida tartiblandi.

30-yillarda Baravkov Kananov kabi rus til shunoslari boshchiligida o’zbek tili gramatikasi tuzildi. Arab tilining Grammatik normalari milodning VIII IX asrlarida ishlab chiqildi.

ARAB TILI GRAMMATIKASINING VUJUDGA KELISHI VA SHAKLLANISHI

Tabiiyki jamiyatdagi har bir hodisa voqea sharoit taqozosi bilan amalgam oshadi. Jumladan islom dinini nozil bo’lishligi qolaversa mazkur dinning muqaddas kitobi quroni karimning tasnif etilishi va ko’p halqlar ayniqsa arab bo’lmaganlar uchun uni o’qishlik ma’lum ma’noda qiyinchilik tug’dirganligi bois arab tilida muayyan qonun qoidalar ishlab chiqishlik ixtiyojini keltirib chiqardi. Bu ilmga qiziqish kuchliligi bois ko’p o’tmasdan u shakllanib ulgirdi. Bu ilmni shu darajada shaklklanishligini til ilmi tarihi bilan shug’ullangan olimlar quidagi sabablar bilan bog’lashadi:

• 
  Arablarning bu ilmi mutlaqo mustaqil ravishda ya’ni boshqa hech qanday ilmlardan foydalanmagan holda yaratildi. Bu fikrni nafaqat arab olimlari balki, yevropa ulamolari ham e’tirof etishadi.
  

• 
  Arablar deydi mashur olmon sharqshunosi Karl Brokelman “…o’z Grammatik ilmlarini yunon faylasufi arastuning logika ya’ni mantiq ilmiga asoslangan holda yaratganlar”
  

• 
  Arablarning Grammatik qonun qoidalari Sanskrit grammatikasi asosida yaratilgan deydi mashhur tilshunos olim Fallers.
  

• 
  A rab ulamolari esa ko’proq yuqoridagi birinchi fikrga yaqinroq fikrni aytishib Grammatik qonun qoidalar islom dining muqaddas kitobi bo’lmish quroni karim bilan bog’liq bo’lgani uchun ham nihoyatda ahamyatli va omma etiboridagi eng tez shakkalangan ilm deya e’tirof etishadi. Ular arab grammatikasini paydo bo’lishiga quidagi voqelikni sabab o’laroq keltirib o’tishadi.
  

Hazrati Ali halifalik kezlarida bir kech shaharni kuzatish uchun aylanib yurganlarida bir qorining إنَّ الله بَرِئٌ مِنَ المُشْرِكِينَ وَ رَسُولُهُ oyatini إنَّ الله بَرِئٌ مِنَ المُشْرِكِينَ وَ رَسُولِهِ shaklida o’qiganliklarini eshitib, mazkur hatoning tezlik bilan tuzatish va bunday hatolarni oldini olish maqsadida o’sha davr olimlaridan Abul Asvad Ad Dualiyni chaqiradi va u kishiga kalomulloh tili haqida bir kitob yozingki u odamlarga quronni to’g’ri o’qish va uqishga yordam bersin deagan ma’noda quyidagi الكَلِمَةُ إمَّا إسْمٌ إمَّا فِعْلٌ وَ نَحْوَهُ jumlani aytdilar.

Ma’lum mudadt o’tgach ad-Dualiy qo’lida bir kitob bilan halifa huzuriga kirib keladi va bu nima deb berilgan savolga siz etgan نَحْوَهُ shu bo’ladi deb javob beradilar. Shundan beri arab tili haqidagi qonun qoidalar majmuasi ألنَّحُو deb ataladi