Archives Medical Review Journal 42 Ölüm ve
b. Arap Ölüm Kaygısı Ölçeği (ASDA; Abdel Halek)
Yüklə 380,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.Çok boyutlu ölçekler
- 1.Thorson Powell Ölüm Kaygısı Ölçeği(RDAS)
- 2.Collett ve Lester’ın Ölüm Korkusu Ölçeği (ÖKÖ) (Collett Lester’s Fear of Death Scale-CL FODS)
- Ölüm K aygısı ile İ lgili Y apılmış Psikiyatrik Çalışmalar
- Türkiye’deki Çalışmalar
- Yurtdışındaki Çalışm alar
- SONUÇ
- Yazışma Adresi
|
b. Arap Ölüm Kaygısı Ölçeği (ASDA; Abdel Halek)
1987 yılında Abdel Halek tarafından Arapça olarak hazırlanmış[115] ve daha sonra İngilizce, Tükçe ve İspanyolcaya çevrilmiştir. 20 maddeden oluşmaktadır. Her soru 5 alt seçenek ile yanıtlanır. 1=Hiç ve 5=çok fazla olarak değerlendirilir. 2004 yılında ASDA’nın 4 faktörü çıkarılarak yeniden yapılandırılmıştır[107]. Yüksek skor artmış ölüm kaygısını göstermektedir Toplam skor 20 ile 100 arasındadır 116
. c. Ölüm Kaygısını Ölçmek İçin Tek Maddeli Ölçek Ben ölümden korkuyorum’ şeklinde tek sorudan oluşur. Soru 7 dereceli likert formatı üzerinden yanıtlanır. Kullanımı kolay, kamu anketleri için uygun basit bir ankettir 115 .
Çok boyutlu ölçekler birçok faktör/alt ölçekler kapsar, bu faktörler birçok durumda düşük güvenirlilik gösteren az sayıda unsur içerir 119
. Çok boyutlu ölçekler farklı toplumlar ve kültürler tarafından uygulanırken değişikliğe uğratılmışlardır.
Bu ölçeğin literatürde NTB (Nehrke, Templer, Boyar) ölçeği, Thorson - Powell Ölüm Kaygısı Ölçeği ve Revize Edilmiş Ölüm Kaygısı Ölçeği (RDAS) olarak adlandırılan revize edilmiş formları vardır. 1991 den beri kullanılan RDAS formu 25 maddeden oluşur. Sorulara doğru ve yanlış şeklinde yanıtlar verilir. Ölçekten 0 ile 100 arasında puan alınabilir. Yüksek puan artmış ölüm kaygısını göstermektedir Ölçek 2001 yılında Karaca ve Yıldız tarafından Türkçe’ye uyarlanmıştır 2-120
. 2.Collett ve Lester’ın Ölüm Korkusu Ölçeği (ÖKÖ) (Collett Lester’s Fear of Death Scale-C&L FODS) Collett ve Lester (1969) ölüm korkusunun (death), ölüm anı (dying) korkusundan farklı olduğunu, bunların bireyin kendisi ve diğer insanlar için de a yrı ölçülmesinin daha faydalı olacağını ileri sürmüşlerdir. Ölçekte ölümle ilgili Ar şiv, 2012 Karakuş ve ark.
69
her bir soru 4 alt gruptan oluşur.
Kişinin kendi ölümü, kişinin kendi ölüm anı, diğerlerinin ölümü, diğerlerinin ölüm anı değerlendirilmektedir. Türkiye’de ölçeğin Ertufan tarafından 2000 yılında bu alt ölçeklerden sadece “kişinin kendi ölümü” kısmının geçerlik güvenilirlik çalışması yapılmış ve Türkiye de kullanılmıştır. Zeyrek tarafından Türkçe geçerlik güvenirlik çalışması yapılmıştır 121,122 .
Ölüm K aygısı ile İ lgili Y apılmış Psikiyatrik Çalışmalar Ölüm kaygısı kavramı, psikoloji alanında, özellikle 1930’lu yıllardan sonra bilimsel çalışmalarda daha çok yer almıştır 123
. Bugüne kadar yapılan felsefi ve psikolojik araştırmalar değerlendirildiğinde ölüm olgusunun bireyin psikol ojisi üzerine olumlu ve olumsuz etkileri olduğu gösterilmiştir 52,36 .
Türkiye’de ölüm olgusuna ilişkin araştırmalara bakıldığında, daha çok dini boyutta yapıldığı ve psikoloji açısından ele alınışının oldukça sınırlı kaldığı söylenebilir. Türkiye’deki ölüm kaygısını psikolojik sayılabilecek bir açıdan ele alan ilk çalışmalardan biri Ünver tarafından yapılmıştır. Ünver çalışmasında daha çok ölümle ilgili tutumlar üzerinde durmuştur. Araştırmada, mezar taşı yazılarından hareketle bireylerin ölüm konusunda hissetmiş olduğu duygulardan, ele alınan kitabelerden, Türk kültüründe ölümden fazla korkulmadığı ve Türk insanının ölümü kolay kabul edebildiği sonucuna ulaşılmıştır 124 .
tarafından 1989 yılında yapılan
çalışmada huzurevlerinde ya şayan 120 yaşlı üzerinde, yaşlılarda ölüme ilişkin kaygı ve korkuları etkileyen faktörler değerlendirilmiştir. Araştırmada Templer’in “Ölüm Kaygısı Ölçeği” kullanılmış olup, genel olarak yaşlıların ölüme ilişkin kaygı ve korkularının orta düzeyde olduğu an cak 60 –64 arası yaşlarındaki yaşlıların daha yüksek ölüm kaygısı gösterirken 70 ve yukarı yaşlardaki yaşlıların ise daha düşük ölüm kaygısına sahip oldukları gözlemlenmiştir. Bu araştırmada ciddi bir sağlık sorunun varlığı, ortalama aylık gelir ve cinsiyet
faktörlerinin ölüm kaygı puanına etki ettiği ancak öğrenim düzeyinin, arkadaş ve akrabaların yaptığı ziyaretlerin ise ölüm kaygısı ve korkusu üzerinde etkili Ar şiv, 2012 Karakuş ve ark.
70
olmadığı bildirilmiştir 117
. Hökelekli’nin 1991 yılında ölümle ilgili tutumların dini davranışlarl a olan ilişkisinin değerlendirildiği araştırmaya 24–60 yaş arası yüksek öğrenim görmüş farklı meslek gruplarından oluşan toplam 378 kişi alınmış. Araştırmada yaş ile ölüm kaygısı arasında anlamlı bir istatistiksel sonuç bulunamamış, buna karşın ölüme ilişkin tutumlar ile dini inanç arasında anlamlı bir ilişki bulunduğu gözlemlenmiştir. Dindar kişilerin genel olarak ölümle daha fazla meşgul oldukları ve buna karşılık ölüm karşısında daha olumlu tutumlar geliştirdikleri bildirilmiştir 125 .
alar Mc Lennan ve arkadaşlarının, Nijeryalı ve Avustralyalı öğrenciler üzerinde ölümün inkarı ile ölüm kaygısı arasındaki ilişkiyi değerlendirdikleri araştırmaya Nijeryalı 65 erkek ve 27 kadın 92 , Avustralyalı 84 kadın ve 30 erkek 114 olmak
üzere toplam 206
üniversite öğrencisi alınmış. Araştırmada, öğrencilerin milliyetlerinin ve cinsiyetlerinin ölüm kaygı puanına etki etmediği bildirilmiştir. Ayrıca, Nijeryalı ve Avustralyalı olmaları açısından kız ve erkek öğrencilerin ölüm kaygı puanları karşılaştırıldığında aralarında anlamlı bir farklılık bulunmadığı rapor edilmiştir. Araştırmada hem Nijeryalı (ölüm kaygısı ortalama puanları erkek 38,83; kadın 38.6) ve hem de Avustralyalı (ölüm kaygısı ortalama puanları erkek 37,0; kadın 38.4) öğrencilerin ölüm kaygısı puan ortalamaları cinsiyet değişkeni açısından karşılaştırıldığında kadın ve erkeklerin ölüm kaygısı puanlarının anlamlı bir farklılık göstermediği bulunmuştur 126
. Bond tarafından 1997 yılında yapılan ölüm kaygısının din, yaş ve cinsiyet değişkenleriyle olan ilişkisinin incelendiği araştırmada, kadınların erkeklere oranla anlamlı düzeyde daha yüksek ölüm kaygısına sahip oldukları rapor edilmiştir. Bu araştırmada, dindarlık ile ölüm kaygısı arasında negatif bir ilişki olduğu ve bu ilişkinin istatistiksel olarak anlamlı olduğu ancak, 18–25 yaş grubu ile 55 yaş ve üstü grup arasında ölüm kaygı puanları açısından anlamlı bir farkın bulunmadığı gözlemlenmiştir 80 .
- 1999 yılları Ar şiv, 2012 Karakuş ve ark.
71
arasında yaşlılarda ölüm kaygısıyla ilgili yapılan 49 araştırma nitel olarak analiz edilmiş, yaşlılarda ölüme ilişkin kaygı ve korkular ile benlik bütünlüğü arasında negatif korelasyon, bakım koşulları, fiziksel problemler ve psikolojik problemler ile pozitif korelasyon olduğu bildirilmiştir. Araştırmada yaş ve cinsiyet ile ölüm kaygısı arasında bir ilişki bulunmamıştır 114
. Depaola ve arkadaşları, yaş ortalamaları 69,4 olan 51 erkek, 147 kadın toplam 198 kişinin alındığı çalışmada, ölüm kaygısı ve yaşlanmaya ilişkin tutumların cinsiyet ve
etnik aidiyetler arasındaki ilişki araştırılmıştır. Araştırmaya katılanların %75,8’ini beyaz Amerikalılar, %24,2’sini Afrika asıllı Amerikalılar oluşturmuştur. Elde edilen sonuçlara göre, yaşlanmaya ilişkin kaygı düzeyleri arasında cinsiyetlere göre anlamlı bir farklılık gözlenmediği halde, kadınların erkeklere göre anlamlı düzeyde daha fazla ölüm kaygısı taşıdığı bildirilmiştir. Farklı etnik gruplara dahil olan kişilerin yaşlanmaya ilişkin kaygı düzeyleri arasında anlamlı bir farklılığa rastlanamamış, buna karşın beyaz Amerikalıların Afrika kökenli Amerikalılara göre ölümden çok daha fazla korktukları ortaya çıkmıştır. Ölüm kaygısıyla, yaşlanmaya ilişkin kaygı düzeyleri arasında orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu gözlenmiştir 127
. Amerika’da 18 - 87 yaş arasındaki 304 kişinin alındığı çalışmada ölüm kaygısının yaş ve cinsiyetle ilişkisinin araştırılmış, Collett - Lester Ölüm Korkusu Ölçeği (Collett - Lester Fear of Death Scale- FODS) uygulanmıştır. Hem erkeklerde hem de kadınlarda ölüm kaygısı 20’li yaşlarda pik yapmış ve sonra aniden azalmıştır. Ancak, sadece kadınlarda, 50’li yaşlarda ikinci bir pik daha yaptığı görülmüştür. İkinci bir araştırma ile ilk bulgular sınanmak istenmiş ve 18 - 85 yaş arasındaki 113 kadına Templer’in Ölüm Kaygısı Ölçeği uygulanmıştır.
Aynı ilk çalışmadaki gibi ikili pik dağılımının tekrarlandığı görülmüştür. Her iki cins için neden yirmili yaşlarda ölüm kaygısının pik yaptığı ve ellili yaşlarda ikinci bir pikin neden erkeklerde değil de sadece kadınlarda görüldüğünün anlaşılması için ileri araştırmalara ihtiyaç olduğu önerilmiş 128
. Galt ve Hayslip 1998 yılında, literatürdeki yaşla ilgili bulgulara ters olarak yaşlıların ölüm kaygısını gençlerden yüksek bildirmişlerdir. 17 - 25 yaş arası 46 gencin 60 yaş üstü 40 yaşlının karşılaştırıldığı ve Templer’in Ölüm Kaygısı ve Ar şiv, 2012 Karakuş ve ark.
72
Collett- Lester’ın Ölüm Korkusu ölçeklerinin kullanıldığı çalışmada gençlerin ölüm kaygısı daha düşük bulunmuştur 81 . Kaliforniya’da 18 - 80 yaş arası 196 kişiyle yapılan araştırmada psikososyal olgunluğun yaşa nazaran ölüm kaygısını daha iyi öngören bir değişken olduğu bulunmuştur. Hem sosyal olgunluk hem de yaş, ölüm kaygısıyla ters ilişkili bulunmuş; yaş ve sosyal olgunluk artarken ölüm kaygısı azalmıştır 129
. Doğu kültüründe cinsiyet, yaş ve dini inanışın ölüm kaygısı üzerindeki
etkisini sorgulayan bir başka çalışmaya 16 -30 ve 55- 70 arası iki yaş gurubu 132 kişi alınmış, bunlara Templer’in Ölüm Kaygısı ve Collett - Lester’ın Ölüm Korkusu ölçekleri kullanılmıştır. Literatüre uygun olarak kadınlarda ölüm kaygısı yüksek bulunmuştur.
G
çıkmıştır. Araştırmadan elde edilen bir diğer anlamlı sonuç ise daha az dindarların ölüm kaygısının daha yüksek çıkmasıdır. Bulgular toparlandığında yaşlı, kadın ve az dindarların daha çok ölüm kaygısı taşıdıkları vurgulanmıştır. Özellikle Collett - Lester’ın Ölüm Korkusu Ölçeği’nde cinsiyet farklılığı daha derinleşmiştir. Kadın ve daha az dindar olanlar özellikle hayatın kısalığı, ölüm yalnızlığı, varolmama korkusu ve bedenin çürümesi maddelerinde çok daha yüksek korku bildirmişlerdir 77 . SONUÇ Ölüm insanın varolmasıyla birlikte ortaya çıkan bir kavram olduğuna göre; ölüm kaygısı da çok eski dönemlere dayanan bir kavramdır. Ölüm kaygısını ve nedenlerini açıklamaya yönelik çeşitli görüşler ortaya atılmış, ancak kesin bir sonuca varılamamıştır. Ölüm kaygısını birçok değişkenin nasıl etkilediği yönünde yapılan çeşitli çalışmalarda da ortaya çıkan bulgular birbiri ile çelişmektedir. Tüm bunlara rağmen ölüm kaygısının çok boyutlu bir kavram olduğu ve genel psikopatolojiyi etkilediği açıktır. Bu alanda psikiyatrik hastalarla ilgili yapılmış çalışma sayısı azdır. Çeşitli hastalık grupları ile yapılacak çalışmaların bu alana katkısı olacağını düşünmekteyiz.
Ar şiv, 2012 Karakuş ve ark.
73
Kaynaklar 1.
Jung GC. Ruh ve ölüm. In: Gürol E , Ed. Analitik Psikoloji , İstanbul: Payel Yayınevi, 1997.
2. Tanhan F. Ölüm kaygısıyla baş etme eğitiminin ölüm kaygısı ve psikolojik iyi olma düzeyine etkisi. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2007.
3.
Tanhan F, Arı F. Üniversite öğrencilerinin ölüme verdikleri anlam ve öğrenim gördükleri program açısından ölüm kaygısı düzeyleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi: 2006; (III-II): 34-43. 4.
Yazıcı R. Yaşlı bireylerin ölüm kaygısı ve bunun günlük yaşam aktivitelerin e olan etkisinin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 1994.
5. Çobanlı C, Salt A. Dharma Asikopedisi, İstanbul: Dharma yayınları, 2001.
6. Hökelekli H. Ölüm, ölüm ötesi psikolojisi ve din. 1. Baskı, İstanbul: Dem Yayınları, 2008.
7. Onur B. Gelişim psikolojisi, Ankara: Verso Yayıncılık, 1992.
8.
Hökelekli H. Ölümle ilgili tutumların dini davranışla ilişkisi üzerine bir araştırma. Uludağ
Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Derneği 1992;4:57 -98. 9.
Howze RA. Death anxiety and psychotherapy: an examination of counselor trainees reactions to death-related issues (Submitted to the Office of Graduate Studies of Texas A and M University in Partial Fulfillment of the Requirements fort he Degree of Doctor of Philosophy,) Texas 2001. 10. Cable DG. Death and dying: the universal experiences, In: Frederick, MD, Ed. Specialized Studies, Inc. 1983. 11. Onur B. Gelişim psikolojisi, yetişkinlik, yaşlılık, ölüm, V Yayınları, Ankara; 1986. 12.
Yanbastı G. Kişilik kuramları. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, 1990.
13. Yakıt İ. Batı düşüncesi ve Mevlana. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1993.
14.
Young J. Ölüm ve asıllık. In: Malpas J, Solomon RC Eds. Ölüm ve Felsefe,; İstanbul: İthaki Yayınları 2006; 221 -235. 15.
Köknel Ö. Kaygıdan mutluluğa kişilik. 8. Baskı, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi, 1985.
16. Karaca F. Ölüm psikolojisi, İstanbul: Beyan Yayınları, 2000.
17. Alkan AT. Bir düğün gecesi denemesi. Düşünen Siyaset , Ankara: Esin Sanat Felsefe Yayıncılık, 1999; 25 -32.
18. Yalom I. Varoluşçu psikoterapi, In: Babayiyit İZ Ed. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2000.
19. A
ries P. Batılının ölüm karşısındaki tavırları, In: Kılıçbay MA, Ed. Ankara: Gece Yayınları, 1991.
20. Roman EM, Sorribes E, Ezquerro O. Nurses attitudes to terminally III. patients. Journal of Advanced Nursing 2001;34:338-345. Ar şiv, 2012 Karakuş ve ark.
74
21. Godin A. La mort a-t-ell change. Mort et Presence, Bruxelles 1971 22.
Fromm, E. Sahip olmak ya da olmamak, In: Arıtan A, Ed. İstanbul: Arıtan Kitapevi, 2003.
23. Jung CG. Metamorphose De L’ame et ses symboles, Geneve 1953.
24. Çileli M. Ölüm, Ankara: İmge Kitabevi, 2004.
25. Thom as LV. Ölüm, In: Gürbüz I, Ed. İstanbul; İletişim Yayınları, 1991.
26. Yıldız M. Dindarlık ve ölüm kaygısı. Tasavvufi Yaklaşım ve Günümüz Üniversite Öğrencileri. J Relig Culture 2001; 43: 1-7 27. Hulsey TL, Frost CJ. Psychoanalytic psychotherapy and the tragic sence of life and death. Bull Menninger Clin 1995;59:145-159. 28. Kubler Ross E. Ölüm ve ölmek üzerine. In: Banu Büyükal, Ed. İstanbul: Boyner Holding Yayınları, 1997.
29. Dökmen U. Evrenle Uyumlaşma sürecinde var olmak, gelişmek uzlaşmak. İstanbul: Sistem Yayıncılık , 2003. 30.
İnam A. Olabileceğini olmada ölümün yeri. Düşünen Siyaset, Ankara: Esin Sanat Felsefe Yayıncılık, 1999;4:17 -23.
31. Koestenbaum P. Ölüme yanıt var mı? In: Akgünlü Y. Ed, İstanbul: Mavi Yayınları, 1998.
32. Carpenito-Moyet LJ. Handbook of nursing diagnosis. Philadelphia: Lippincott, Williams and Wilkins. 2008. 33. Moorhead S, Johnson, M, Maas ML, Swanson E. Nursing outcomes classification (NOC). St. Louis, MO: Mosby Elsevier 2008. 34. Christian JL. Philosophy: An introduction to the art of wondering. New York: Holt, Rinehart and Winston 1981. 35. Yalom ID. Existential psychotherapy. New York: Basic Books. 1980. 36. Yalom ID. Varoluşçu Psikoterapi. Kabalcı Yayınları, 2001. 37. Momeyer RW. Confronting death. Indianapolis: Indiana University Press. 1988. 38. Le Doux J. Remembrance of emotions past. In. Fischer K, Immordino-Yang MH Ed, The Jossey- Bass reader on the brain and learning. San Francisco: Jossey-Bass. 2008. 39. Gazalli. İhyau ulumi’d - Din: Çeviren: Ahmed Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınevi 1975.
40.
Sina İ. Ölüm korkusundan kurtuluş.
In: Tura MH, Ed. İstanbul: Burhaneddin Matbaası, 1942. 41. Lehto RH. Research and Theory for Nursing Practice: An International Journal, 2009; 23:(1). 42. Greenberg J, Pyszczynski T, Solomon S, Simon L, Breus M. Role of consciousness and accessibility of death-related thoughts in mortality salience effects. J Pers Soc Psychol 1994;67:627-637. 43. Kelly GA. The psychology of personal constructs (Vol. 1). New York: Norton, 1955. Ar şiv, 2012 Karakuş ve ark.
75
44. Bassett JF. Psychological defenses against death anxiety: Integrating terror management theo
ry and Firestone’s seperation theory. Death Studies 2007;31:727-750. 45. Freud S. Endişe, Çeviren: Leyla Özcengiz. İstanbul: Dergah Yayınları, 1992. 46. Wahl CW. The Fear of Death. In: Feifel H, Ed. The meaning of Death, NewYork: McGraw-Hill 1959. 47.
Bauman Z. Ölüm ve Ölümsüzlük ve Diğer Yaşam Stratejileri. In: Demirdöven N, Ed. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2000.
48.
Horney K. Çağımızın Tedirgin İnsanı, In: Yorukan A, Ed. İstanbul: Tur Yayınları, 1980.
49. Ertufan H. Hekimlik uygulamalarında ölümle sık karşılaşmanın ölüm kaygısı üzerine etkisi. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
50. Dougherty K, Templer DI, Brown R. Psychological states in terminal cancer patients as measured over time. J Couns Psychol 1986;33:357-359. 51.
Geçtan E. Varoluş ve Psikiyatri. İstanbul: Remzi Kitapevi, 1990.
52. Heidegger M. Varlık ve Zaman, In: Aziz Yardımlı Ed. İstanbul: İdea Yayınları, 2004.
53. Ka- Yh V, Bond MH, Wıng Ng TS. General Belıefs About The World As Defensıve Mechanısms Agaınst Death Anxıety. - Chinese University Of Hong Kong. 1979. 54. Solomon, S, Greenberg J, Pyszczynski T. Pride and prejudice: fear of death and social behavior. Curr Dir Psychol Sci 2000;9:200-204. 55. Tomer, A, Eliason, G. Toward a comprehensive model of death anxiety. Death Stud 1996;20:343-365. 56. Greenberg J, Simon L, Pyszczynski T, Solomon S, Chatel D. Terror management and tolerance: Does mortality salience always intensify negative reactions to others who threatened one’s worldview? J Pers Soc Psychol 1992;63:913-922. 57. Cicirelli VG. Fear of death in older adults: predictions from terror management. 2002. 58. Hökelekli H. Din Psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları, 1993. 59. Firestone WR. Individual defenses against death anxiety. Death Stud 1993;17:497-515. 60. Ayan D. Deprem: ölümün Jeo - sosyolojik Ontolojisi Üzerine. Düşünen Siy aset Ankara, 1999; 4: 89-104. 61. Levi DS. Is death a bad thing? Mortality 1998; 3(3): 229-240. 62. Csikszentmihalyi M. Mutluluk Bilimi, In: Akbas SK, Ed. 2005. 63. Eucken, R. Yasamın Anlamı ve Değeri, In: Karauslu A, İz Düşüm 2000. 64.
Kılıçbay MA. Yasamın Amacı Olarak Ölüm. Düşünen Siyaset Dergisi 1999; 57-62. 65. Bernasconi R. Felsefe ve Ölüm Kültürleri. Cogito 2004;40:177 -190. 66.
Illich I. Ölüme Karsı Ölüm. Cogito 2004;40:107 -120.
Ar şiv, 2012 Karakuş ve ark.
76
67. Pollack JM. Correlates of death anxiety: A review of empirical studies. Omega 1980;10:97- 121.
68. Aday RH. Belief in afterlife and death Anxiety: correlates and comparisons. Omega 1985;15:67-75. 69. Kastenbaum, R. Time and Death in Adolescence, in The Meaning of Death, In: Herman Feifel Ed. New York: Mc Graw-Hill, 1959; 259-270. 70. Bond CW.
Religiosity, age,
ge nder
and death
anxiety. Erişim:
( www.dunamai.com/fddyq/fddyq.htm ) 1997. 71. Justin R. Adult and adolescent attitudes toward death, Adolescence, 1988;23:429-435. 72. Gectan E. Yasam ve Normal Dışı Davranışlar. İstanbul: Remzi Kitapevi, 2002. 73. Templer DI. The construction and validation of a death anxiety scale. J Gen Psyhol 1970;82:165-177. 74. McMordie WR, Kumar A. Cross-cultural research on the Templer/McMordie death anxiety scale. Psychol Rep 1984;54:959-963. 75. Schumaker JF, Warren WG, Groth-Marnat G. Death anxiety in Japan and Australia. J Soc Psychol 1991;131:511-518. 76. Wagner KD, Lorion RP. Correlates of death anxiety in elderly persons. J Clin Psychol 1984; 40(5): 1235-1241. 77. Suhail K, Arkam S. Correlates of death anxiety in Pakistan. Death Studies 2002;26:39-50. 78. Gesser G, Wong PTP, Reker GT. Death attitudes across the life Span: The development andvalidationof theDeathAttitude Profile (DAP). Omega 1987;18:109-124. 79. Kastenbaum R. Death anxiety. Arizona State University, Tempe AZ,USA 2007. 80. Singh A, Singh D, Nizamie SH. Death and Dying. Mental Health Reviews. ( http://www.psyplexus.com/excl/death.html.) 2003 . 81. Galt CP, Hayslip B. Age differences in levels of overt and covert death anxiety. Omega: 1998;37:187-202. 82. Conte HR, Weiner MB, Plutchik R. Measuring death anxiety: Conceptual psychometric and factor analytic aspects. J Pers Soc Psychol 1998;43:775-785. 83. Viney LL. Concerns about death among severely ill people. In: Epting FR, Neimeyer RA Eds. Personal meanings of death Washington, DC: Hemisphere/ McGraw Hill 1984. 84. Keller JW, Sherry D, Piotrowski C. Perspectives on death: a developmental study. J Psychol 1984;116:137-142. 85.
Erdoğdu MY, Özkan M. Farklı Dini İnanışlardaki Bireylerin Ölüm Kaygıları İle Ruhsal Belirtiler ve Sosyo- Demografik Değişkenler Arasındaki İlişkiler, Inönü Univ Tıp Fak Derg 2007;14:171- 179. 86.
Yıldız M. Dini Hayat İle Ölüm Kaygısı Arasındaki İlişki Üzerine bir Araştırma. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998.
Ar şiv, 2012 Karakuş ve ark.
77
87. Turgay M. Ölüm korkusu ve kişilik yapısı arasındaki ilişki. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2003.
88. Gibbs HW, Lawles AJ. Spiritual value and death anxiety: implications for counseling with terminal cancer patients. J Couns Psychol 1978;25:563-569. 89.
Lucas RA. A comparative study of measures of general anxiety and death anxiety among three medical groups including patient and wife. Omega 1974;5:233-243.
90. Hintze J, Templer DI, Cappelletty GG, Frederick W. Death depression and death anxiety in HIV infected males. Death Stud 1993;17:333-341. 91. Neimeyer RA, Wittkowski J, Moser RP. Psychological research on death attitudes: An overview and evaluation. Death Stud 2004;28:309-340. 92. Neimeyer RA, Van Brunt D. Death anxiety. In Wass H, Neimeyer RA Eds. Dying: Facing the facts. Philadelphia: Taylor - Francis, 1995; 3: 49-88. 93. Schulz R, Aderman D. Physicians Death Anxiety and Patient Outcomes. Omega 1979;9:327- 332. 94. Plananasky K, Johnston R. Preoccupation with death in schizophrenic men. Dis Nerv Syst 1977;38:194-197. 95. Lonetto R, Templer DI. Death anxiety. Washington, DC: Hemisphere, 1986. 96. Kumar A, Vaidya AK, Dwivedi CB. Death anxiety as a personality dimension of alcoholics and non-alcoholics. Psychol Rep 1982;51:634. 97. Abdel-Khalek MA. Death anxiety in clinical and non-clinical groups. Death Stud 2005;29:251- 259
98. Abdel-Khalek MA, Lester D. Death obsession in Kuwaiti and American college students. Death Stud 2003;27;541-53 99. Tanrıdağ RS. Hemşirelerin Ölüm Kaygıları ve Genel Kaygı Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 1998;2:37-40. 100. Tatar U. Yoğun Bakım Ünitesinde Çalışan Hemşirelerin Ölüm Olayı Karsısındaki Anksiyete Düzeylerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 1998.
101.
Eke S. Farklı Mesleklerde Çalışanların Ölüm Kaygılarının
Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 2003.
102. Mikulincer M, Florian V. Stres, coping and fear of death: the case of middle-aged men facing early job retirement, Death Studies, 1995;19:413-431. 103.
Cimete G. Yaşam Sonu Bakım. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, 2002.
104. Neufeldt DE, Holmes CB. Relationship between personality traits and fear of death. Psychol Rep 1979;45:907-910. 105. Frazier PH, Foss-Goodman D. Death anxiety and personality: are they truly related?. Omega 1988-1989;19:265-274.
Ar şiv, 2012 Karakuş ve ark.
78
106. Schumaker JF, Barraclough RA, Vagg LM. Death anxiety in Malaysian and Australian university students. J Soc Psychol 1988;128:41 – 47.
107. Abdel-Khalek AM, Lester D, Maltby J, Tomas-Sabado J. The Arabic scale of death anxiety: some results from east and west. Omega 2009;59;39-50. 108. Kübler
-Ross E. Death: The final stage of growth. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, 1975. 109.
Köknel O. Korkular, Takıntılar, Saplantılar, İstanbul: Altın Kitapları, 1990.
110. Karaca F. Psikolojik Açıdan Ölüm ve Dini İnanç İlişkisi. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi, Erzurum, 1997.
111. Swanson JL, Byrd KR. Death anxiety in young adults as a function of religious orientation, guilt, and separation-individuation conflict. Death Stud 1998;22:257-269. 112. Carey S. Conceptual Change in Childhood, Cambridge Mass: MIT Pres. 1985. 113. Sterling CM, Van Horn KR. Identity and death anxiety. Adolescence 1989;24:321-326. 114. Fortner BV, Neimeyer RA. Death anxiety in older adults: A quantitative review. Death Stud 1999;23:387-411. 115. Abdel-Khalek AM. Single-versus multi-item scales in measuring death anxiety. 1998;22:763- 772. 116. Abdel-Khalek AM. The Arabic Scale Of Death Anxiety (ASDA): its development, validation, and results in three Arab countries. Death Stud 2004;28:435-457. 117.
Şenol C. Ankara İlinde Kurumlarda Yaşayan Yaşlılarda Ölüme İlişkin Kaygı ve Korkular. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1989.
118. Abdel-Khalek AM, Tomas-Sabado J. Anxiety and death anxiety in Egyptian and Spanish nursing students. Death Stud 2005;29:157-169. 119. Abdel-Khalek AM, Lester D. Using the short subscales of a questionnaire to assess subcomponents with low reliabilities: A cautionary note. Psychol Rep 2002;90:1255-1256. 120.
Karaca F, Yıldız M. Thorson - Powell Ölüm Kaygısı Ölçeğinin Türkçe Çevirisinin Normal Popülasyonda Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması,Tabula -Rasa, 2001;1:43-55. 121. Neimeyer, RA, Moore MK. Validity and Reliability of Multidimensional Fear of Death Scale. In: Neimeyer A Ed. Death Anxiety Handbook: Research Instrumentation, and Application Washington, DC: Taylor ve Francis. 1994. 122.
Ertufan H. Bir Grup Tıp Öğrencisi Üzerinde Ölüm Kaygısı ve Korkusu Ölçeklerinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Üniversitesi İstanbul, 200 0.
123. Yaparel R, Yıldız M. Ölüme ilişkin depresyon ölçeğinin Türkçe çevirisinin normal popülasyonda geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turk Psikiyatri Derg 1998;9:198-204.
124.
Ünver S. İstanbul halkının ölüm karşısındaki duyguları. Yeni Türk, İstanbul, 1938;68:312 - 321. Ar şiv, 2012 Karakuş ve ark.
79
125. Hökenekli H. Ölümle İlgili Tutumlar ve Dini Davranış; İslami Araştırmalar Dergisi 1991;2:83- 91.
126. McLennan J, Akande A, Bates GW. Death anxiety and death denial: Nigerian and Australian students' metaphors of personal death. J Psychol 1993;127:399-407. 127. Depaola SJ, Griffin M, Young JR, Neimeyer R. Death anxiety and attitudes toward the elderly among older adults: the role of gender and ethnicity. Death Stud 2003;27:335-354. 128. Russac RJ, Gatliff C, Reece M, Spottswood D. Death anxiety across the adult years: an examination of age and gender effects. Death Stud 2007;31:549-561. 129. Rasmussen CH, Johnson ME. Spirituality and religiosity: relative relationships to death anxiety. Omega 1994;29:313-318. Yazışma Adresi:
Dr. Gonca Karakuş,
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Adana
E-mail:goncakaratas78@hotmail.com
Yüklə 380,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|