Asif KƏNGƏRLİ

Sevda  –  Ana,  ona  heç  nə  vermə.  Gedib  yenə  iynə  vuracaq! 
(Meziyə tərəf dönür). Bu nə vaxta qədər belə davam edəcək, hə? Bu 
ailə deyil, ev deyil, evcikdi. Dünən biri zəng edib ki, «Mezi məndən 
150  dollar  borc  alıb,  yeddi  aydı  vermir».  O,  axırda  heç  bilirsən, 
mənə nə təklif etdi? 
Mezi  (laqeyd)  –  Qələt  eləyir.  Mən  heç  kimdən  150  dollar 
almamışam. 
Sevda  –  Yalan  deyirsən!  Sənin  bu  yalanların  bizi  lap  cana 
doyurub.  Bəs,  Şulan  əmiyə  nə  deyirsən?  O  da  yalan  deyir?  100 
dollar  da  onun  dükanından  alıbsan  ki,  «uşağı  həkimə  aparıram,  üç 
günə qaytarıram». Üç gün olub üç ay, onun pulunu qaytarmayıbsan. 
O  da  deyir:  «Kasıb  adamam,  pul  mənim  deyil,  dükanındı,  verin, 
aparım qoyum yerinə». 

 
31 
Mezi – Əşi, yalan deyir. 
Sevda  –  Bayaq  düz  evə  gəlmişdi.  Ana  ilə  onu  birtəhər  yola 
saldıq  getdi.  İndi  sualıma  cavab  ver:  bu  işlər  nə  vaxta  qədər  belə 
davam edəcək? Öz əlinlə ailəvi dağıtmaq istəyirsən? 
Mezi  –  Bu  günlük  məni  ötüşdürün,  sabahdan  tüpürəcəm 
narkotikə də, iynəyə də! 
Sevda – Ay Allah, bu məni çərlədəcək… Necə də yalan danışır. 
Bax, sənə deyirəm, özün seç: ya ailə, ya iynə! 
Mezi  –  Sevda,  başa  düş,  indi  «lomka»dayam,  bütün  bədənim 
ağrıyır, dözə bilmirəm. Mənə bir az pul verin, gedim iki-üç  «kub» 
vurum, sakitləşim. Vallah, bu axırıncı dəfədi, bax, Fəridin ölmüşü! 
Sevda  –İnanmıram  sənə,  inanmıram!  Mən  deyirəm:  «Aydan 
aya»,  sən  deyirsən:  «Çaydan  çaya».  Məzahir,  görürəm  ki,  sənin 
fikrin  ancaq  narkotikin  yanındadı,  o  sənə  ailədən  də,  uşaqdan  da 
əziz  olub.  Ona  görə  də,  sənlə  mənimki  tutmaz!  İndiyəcən 
deməmişəm,  amma  indi  deyirəm:  “Səndən  mənə  ər,  Fəridə  ata 
çıxmayacaq!” 
Mezi – Qurban olum, Sevda, məni atıb getmə! 
Sevda  –  (çox  əsəbi)  Yox,  daha  dözə  bilmirəm!  Kondisioneri, 
soyuducunu,  televizoru  aparıb  satdın  –  dinmədim,  mənim  pal-
paltarımı,  qır-qızılımı  satdın  –  üstünü  vurmadım.  Bu  gün  xrustal 
vaza  yoxa  çıxıb,  sabah  da  yəqin  ki,  məni  satacaqsan!  Buna  kim 
dözər, kim? Səninki səndə, mənimki məndə. Xudahafiz! 
Sevda  uşağı  da  götürüb  ağlaya-ağlaya  gedir.  Mezi  pəncərə 
şüşəsini  sındırıb  venalarını  kəsir,  qan  axır.  Məsmə  xanım  çığırır, 
haray salır. Mezi qaçıb gedir. Səsə qonşu Nəcibə müəllimə gəlir. 
Nəcibə – Məsmə bacı, o nə səs idi elə? Yenə nə olub? 
Məsmə  (yorğun)  –  Nə  bilim,  ay  Nəcibə  müəllimə?  Yenə 
Məzahirin  dəliliyi  tutub,  venalarını  kəsir!  Gəlinlə  sözləşdilər,  o  da 
uşağı götürüb getdi dədəsi evinə. 
Nəcibə  –  Sevda  yaxşı  qızdı,  onda  bir  günah  görmürəm.  Onun 
yerinə  kim  olsaydı  elə  edərdi.  Bir  ildi  sizin  evdən  qeylü-qal 
kəsilmir. Çalışıb buna son qoymaq lazımdı! Ailəni dağıtmaq asan iş 
deyil. 

 
32 
Məsmə  –  Bə  mən  başıdaşlı  nə  edim?  Məzahirin  öhdəsindən 
necə gəlim? 
Nəcibə  –  Hər  şeyin  bir  yolu,  yolağası  olur.  Məsmə  bacı,  sən 
onu apar qoy Narkoloji  dispanserə, müalicə  elətdir,  yoxsa Məzahir 
arada qalıb məhv olacaq, hamıdan çox yanan da sən olacaqsan! Ona 
heyfim gəlir, cavandı, özü də pis uşaq deyil. 
Məsmə  –  Yəni  deyirsən  Məzahir  təzədən  adam  olub  adamlar 
cərgəsinə qoşulacaq? Gözüm elə qorxub ki, heç inanmağım gəlmir. 
Nəcibə – Niyə ki? Qasım müəllimin oğlu səninkindən betər idi. 
Aparıb müalicə elətdirdilər, indi, maşallah, gül kimidi! 
Bizim sinif müəllimələrindən birinin əri də narkoman idi. Yazıq 
üç ildi getmişdi, hələ də qız idi! (Qulağını çəkir) Onu da apardıdar 
xəstəxanaya, Vaqif həkimin yanına, müalicə olundu, indi, maşallah, 
özü uşaq  gözləyir,  əri də ta heroinə  baxmır, işləyir, çörək qazanır. 
Sən ümidivi itirmə, oğluvu apar qoy Narkoloji dispanserə. 
Məsmə  –  Ay  səni  xoş  xəbər  olasan,  Nəcibə  müəllimə!  Əgər 
Məzahir müalicə olunub düzəlsə, ömür boyu sənə minnətdar ollam! 
Nəcibə  –  Məsmə  bacı,  mən  sənin  yerivə  olsam,  əvvəlcə  bir 
Qasım müəllimin arvadı Səmayə xanımla söhbət edərəm. 
Məsmə  –  Çox  düz  deyirsən,  Nəcibə  müəllimə.  Onda  qoy, 
Səmayə bacı ilə bir “ağız-ağıza dəyim”, sonra. Görüm, o nə məslə-
hət görür? 
Nəcibə – Neynək, «məsləhətli don gen olar». 
Məsmə  –  Ay  Nəcibə  müəllimə,  Məzahir  bizi  hamının  yanında 
gözükölgəli  eləyib,  borcluların  əlindən  heç  bilmirəm  hara  baş 
götürüb  qaçam.  O  qədər  borc  yığışıb  ki!  İndi  “itə  də  bir  əppək 
borcumuz  var”.  Bu  dörd  divardan  başqa  heç  nəyimiz  qalmayıb, 
məcbur  bu  evi  satmalıyam,  başqa  çarəm  yoxdu.  İstəyirəm  bu  evi 
satıb  borcları  qaytarım,  sonra  da  şəhərin  kənarında  bir  xosək
*
 
alım… Nə deyirsən? 
Nəcibə  –  Sən  nə  danışırsan  ay  Məsmə  bacı?  Heç  belə  evi  də 
satmaq olar? Bu ev axı, Aslan müəllimdən yadigardı. 
Məsmə (acizanə) – Çarəsizəm, ay Nəcibə müəllimə, çarəsizəm! 
Vallah,  başqa  bir  çıxış  yolu  tapa  bilmirəm.  Nə  edim?  (Pauza)  Elə 

 
33 
dərddi ki, çəkirəm, bu dərdi dağa  yükləsən, dağ da dözməz ki mən 
dözürəm. Axırıncı dəfə nə vaxt gülmüşəm – yadımdan çıxıb. Deyir: 
“Danışmaqdan dilim quruyub, ağlamaqdan gözüm”. 
Nəcibə  –  Bədsuyum  olma,  bircə  sən  deyilsən  ki,  bu  dərdi 
çəkən…  Sən  Allahdan  səbr  dilə.  Özü  də  dur  ayağa,  get  Səmayə 
xanımgilə, “günü günə satma”. 
Gedirlər. 
Pərdə. 
 
 

 
34 
 
Pərdə 
 
DÖRDÜNCÜ PƏRDƏ 
 
Xaş-xaşın “göz yaşını” bir dəfə dadan, 
Öz göz yaşını ömür boyu dadar. 
Deyim 
 
Həkim  kabineti.  Kabinetdə  divan,  kreslo,  kitab  şkafı,  kuşetka, 
seyf, televizor, böyük yazı masası və s. qoyulub.  Həkim ağ xalatda 
yazı  masası  arxasında  oturub  nə  isə  yazır.  Qapı  açılır,  Məsmə 
xanım daxil olur. Həkim ayağa qalxıb ona kresloda yer göstərir. O 
oturur. 
Məsmə – Salam, həkim. 
Vaqif – Əleykə salam. Xeyir ola, xala, nə yaxşı? 
Məsmə – Heç soruşma, xalan sənə qurban! Bir oda düşmüşəm, 
“götürürəm əlim yanır, qoyuram yer”. Nə ölən kimi ölə bilirəm, nə 
qalan  kimi  qala.  Allah  baiskarın  evini  yıxsın,  yıxdı  mənim  evimi! 
Xəcalətdən  xeyrə,  şərə  də  gedə  bilmirəm.  (Pauza.)  Oğlumun  gül 
kimi  arvadı,  ay  parçası  kimi  uşağı...  İndi  nə  evə  baxır,  nə  eşiyə 
baxır. Bilmir ki, ailəsi hardadı, uşağı harda? Yanıram, külüm çıxır! 
Dərdim  çoxdu,  həkim,  açıb-bükə  bilmirəm,  dost  var,  düşmən  var. 
“Allah  heç  kimi  övladla  imtahana  çəkməsin”,  çətindi,  çəkmək 
olmur! 
O gün tutmuşdular, Allah heç kimə göstərməsin! Bir müsibətlə 
onu qurtardıq, ta soruşma – dərimizi soydular e, dərimizi... 
Beş-altı gün ara verdi, indi yenə başlayıb... İndi bilmirəm ki, nə 
edim? Lap başımı itirmişəm! (Doluxsunur) 
Vaqif – Mən belə başa düşdüm ki, oğlunuz narkotik qəbul edir? 
Məsmə  –  Hə,  hə,  balamı  salıblar  narkotikə,  həkim.  Heroindi, 
nədi,  ona  düşüb...  Qonşumuzun  oğlu  da  heroinə  qurşanmışdı.  Onu 
keçən il Siz qurtarıbsız. İndi, maşallah, düzəlib. 
Vaqif – Kimdi qonşunuz? 
Məsmə – Pərviz, Qasım müəllimin oğlu. 

 
35 
 
 

 
36 
Vaqif  – Hə, tanıyıram. Düzdü, onu mən müalicə etmişəm. İndi 
necədi? 
Məsmə – Yaxşıdı, heç kimə qoşulmur, işləyir, ailəsini saxlayır. 
Anası bilsəz Sizə nə qədər dua edir? Elə bura gəlməyi də o məsləhət 
gördü. Məni  çevir balalarıvın  başına. Məzahiri də Pərviz kimi  elə, 
ver əlimə. 
Vaqif  –  Xala,  danışın  görüm,  oğlunuz  nə  vaxtdan  narkotikə 
başlayıb? Burnuna çəkir, yoxsa iynə vurur? 
Məsmə  –  İynə  vurur,  başıva  dönüm,  iynə.  Allah  o  iynə 
çıxardanın evini yıxsın! Gündə dörd-beş dəfə vurmasa, deyir: “Ana, 
bağrım çatlayar”. Tutulandan sonra çox danladım, deyir: “Ana, bez-
mişəm,  az  qalıram  özümü  öldürəm!”  Deyir:  “Mənə  kömək  elə,  bir 
qələtdi  eləmişəm.  Çıxandan  sonra  bir  daha  eləməyəcəm”.  Mən  də 
anayam,  nə  edim?  Deyirəm:  “Cavandı,  birdən  özünə  qəsd  edər, 
qalaram  yaman  günə”.  Ondan  sonra  onun  uşağına,  ailəsinə  kim 
baxacaq?  Onsuz  da  ailədə  başıpapaqlımız  bircə  elə  Məzahirdi... 
(Pauza)  Həkim,  Məzahir  bizi  quru  yurdda  qoyub.  Bizim  topda-
ğıtmaz  evimiz  var  idi.  Evdə  nə  vardısa,  Məzahir  hamısını  daşıyıb 
dəyər-dəyməzinə  verib  narkotikə.  Ta  satılası  bir  şeyimiz  də 
qalmayıb! (Pauza) Ətraf dükanların hamısına borcluyuq. Gündə bir 
adam borca gəlir. Evdə otura da bilmirəm! 
Mənim  yoldaşım  həmişə  karlı  yelərdə  işləyib.  On  il  raykomun 
birinci  katibi  olub,  son  vaxtlar  da  tikinti  idarəsində  rəis  idi.  Bəlkə 
tanıyasız:  Aslan  Süleymanov.  Allahdan  gizli  deyil,  Sizdən  nə 
gizlədim,  atası  onun  belə-belə  əməllərinə  dözə  bilmədi,  ürəyi 
partladı, öldü... (Ağlayır) Ürək buna necə dözsün? 
Vaqif  –  Aslan  müəllimi  tanıyırdım.  Allah  ona  rəhmət  eləsin, 
yaxşı  kişı  idi.  Hmm...  Demək,  bu  onun  oğludu?  Yaxşı,  xala,  bəs 
oğlunuz indi haradadı? 
Məsmə  (ağlaya-ağlaya,  ucadan)  –  Heç  bilirəm  hansı 
cəhənnəmdədi? Yenə qoşulub üzünü mürdəşir yumuş Cibişə, görən, 
hara  baş  alıb  gedib?  Üç-dörd  gündü  evə-eşiyə  də  gəlmir,  harada 
yatır, harada durur, anası ölmüş, nə yeyir, nə içir – bilmirəm. Elə də 
arıqlayıb ki... Bir dəri, bir sümükdü. Belə getsə, öləcək... (Gözünün 

 
37 
yaşını  silir)  Məzahir  qabaqlar  bir  gözəl,  bir  gözəl  oğlan  idi:  hamı 
onun ağlını, qanacağını, qabiliyyətini deyirdi. Elə də əliaçıq idi ki! 
Yetənə əl tuturdu, kömək edirdi... 
Qonşuluqda Abdulla adında bir oğlan var, hamı ona Qara deyir, 
Məzahirlə uşaqlıqdan dost olublar. Beş-altı il bundan qabaq onunla 
iş  qurdu,  pul  qazandı,  maşın  aldı,  özünə  Bakıda  ev  aldı.  Bu 
zəhrimara  düşəndən  sonra  ev  də  getdi,  maşın  da,  iş  də!  Bütün 
dostları da, Qara da başından dağıldılar. Qara deyir: “Məsmə xala, 
narkomana  etibar  olmaz,  kim  onunla  işləyər  ki?  Narkotiklə 
qurtarsın,  xətri  nə  istəyir  eləyim  onunçün”  (Uzun  pauza).  Həkim, 
indi  Qara  dönüb  olub  Abdulla  müəllim.  O,  özünə  ikimərtəbəli  bir 
imarət  saldırıb ki, iki  göz istəyir tamaşa  eləyə!  Onun anasına Qara 
Fatma deyərdilər, onun-bunun işini görərdi, xalça-palazını  yuyardı. 
“Ağ  gün  adamı  ağardar,  qara  gün  qaraldar”,  –  deyiblər.  İndi  o 
Fatma bir ağ ət gətirib ki, görən onu tanımır. Yaslara da gündə bir 
təzə paltar geyib gələr. Qara anasını elə saxlayır, amma mənimki?.. 
“Kiminin əvvəli, kiminin axırı”. Ehh... Bə, mən indi nə edim? Mənə 
bir məsləhət verin, həkim. 
Vaqif  –  Məsmə  xala,  Məzahiri  təcili  buraya  gətirmək  lazımdı. 
Onu tez tapın, xəstəxanaya gətirin, yoxsa gec olacaq! 
Məsmə – Düzdü, doktor. Gedim qardaşım oğluna yalvarım, onu 
axtarıb  tapsın,  bir  al-dillə  bura  gətirsin.  Görəsən,  o  hara  baş  alıb 
gedib?  Siz  Allah,  məni  bağışlayın.  Məsmə  xalan  dərdlidi,  “dərdli 
söyləgən olar”. 
Gedir. Əlində balaca dəri çanta olan gözlüklü bir kişi kabinetə 
daxil olur. 
Müxbir (tez-tez danışır) – Salam, gəlmək olar? 
Vaqif – Salam, olar. 
Müxbir  –  Mən  radiodan  gəlmişəm,  müxbirəm.  Tanış  olaq: 
Səməd Kərimbəyli. 
Müxbir həkimə yaxınlaşır, onlar görüşürlər. 
Vaqif – Xoş gəlibsiz, əyləşin. 
Səməd  Kərimbəyli  –  Sizdən  narkomaniya  mövzusunda  müsa-
hibə götürmək istəyirəm. Vaxtınız var? 

 
38 
Vaqif (gülümsəyir) – Taparıq. Sizi konkret nə maraqlandırır? 
Səməd  Kərimbəyli – Mən narkomaniya ilə bağlı bir neçə sual 
hazırlamışam.  Sizin  icazənizlə  cavabınızı  diktofona  yazmaq 
istəyirəm. Olar? 
Müxbir diktofonu masanın üstünə qoyur. Həkim danışmaq üçün 
hazırlaşır:  boğazını  arıtlayır,  kresloda  dikəlib  oturur,  qalstukunu 
düzəldir. 
Vaqif – Olar, mən hazır. 
Səməd  Kərimbəyli  –  Hörmətli  dinləyicilər,  mən  Narkoloji 
dispanserdəyəm.  İndi  dispanserin  baş  həkimi  Vaqif  Əlixanlı  ilə 
söhbət  edirik.  (Həkimə  müraciətlə)  Narkomaniya  tibbi  və  sosial 
problemdir. Tibbi problem nədir? 
Vaqif  –  Narkotik  maddələr  ürəyin  yığılma  qabiliyyəti  olan 
liflərini  məhv  edir,  damarları  daraldır,  qanı  laxtalandırır.  Axırda 
qanın hərəkəti ləngiyir, toxumalarda oksidləşmə-bərpa prosesi pozu-
lur; 
–  Qaraciyərdə  narkotikin  zərərli  təsiri  nəticəsində  əvvəlcə 
hepatit,  sonra  isə  sirroz  inkişaf  edir.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki, 
narkomanlar  arasında  qaraciyərin  C  virus  hepatiti  geniş  yayılıb  ki, 
bu xəstəlik də müalicəyə çox çətin tabe olur; 
–  Böyrəklərin  fəaliyyəti  qənaətbəxş  olmur.  Cinsi  sfera  elə 
zədələnir  ki,  narkomanlar  arasında  impotensiya  bir  problem  kimi 
durur; 
– Narkotikin zərərli təsirindən immun sistemi zəifləyir, nəticə-
də,  infeksion  xəstəliklərə  tutulma  asanlaşır  və  ağciyərlərdə  vərəm 
baş qaldırır; 
–  Həzm  və  endokrin  sistemin  işi  pozulur.  Bu  pozğunluqlar  öz 
növbəsində digər sistemlərə də mənfi təsir edir; 
–  Qəbul  edilən  hər  bir  porsiya  narkotik,  ya  alkoqol  azı  1000-
2000  beyin  hüceyrəsini  məhv  edir.  Narkotik  maddələr  beyini  necə 
deyərlər “qurutduğu” üçün kəskin nevrasteniya, depressiya və psixi 
xəstəliklərə çox rast gəlinir; 

 
39 
 
 
 

 
40 
–  Narkomanlar  arasında  QİÇS  (SPİD)  və  zöhrəvi  xəstəliklər 
geniş  yayılıb  ki,  onlardan  birincisi  sağalmaz,  ikincisi  isə  ağır  xəs-
təlik sayılır. 
Bir  sözlə,  sanki  narkomanların  boynundan  xəstəliklərdən 
“hörülmüş” qorxunc bir “çələng” asılmış olur. 
Səməd Kərimbəyli – Bəs sosial problem? 
Vaqif  –  Narkotik  maddələr  təkcə  insan  orqanizmində  pato-
logiyalar  əmələ  gətirmir, o, sosial  həyatda da pozğunluqlar törədir. 
Harada  narkotik  varsa,  orada  müflisləşmə,  müxtəlif  cinayətlər, 
boşanma, pozğun həyat, yol-qəza və bədbəxt hadisələr, yanğın, ağır 
xəstəliklər, cavan yaşda ölüm, qüsurlu doğulmuş uşaq və s. var. 
Onlar işləmir, avara gəzir və tüfeyli həyat sürürlər. 
Onu  da  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  narkomanın  acı  taleyi  və 
dözülməz  əməllərinə  biganə  qala  bilməyən  yaxınları  ya  ağır 
xəstəliklərə (iflic, infarkt, xərçəng, diabet və s.) tutulur, ölür, bəzən 
də özlərini öldürürlər. Heroin – ailəvi qırğın silahına çevrilir. 
Hərtərəfli  maddi  və  mənəvi  düşkünlük  (depressiya)  vəziy-
yətində  olan və  acınacaqlı həyatından bezən bədbəxt  narkoman isə 
çox vaxt “peredoza”
*
 yolu ilə intihara üstünlük verir. 
Narkotik  maddə  qəbulu  çoxlu  pul  tələb  edir.  Daim  artan  bu 
tələbatı  ödəmək  üçün  narkoman  pula  çevrilə  bilən  nə  varsa  (ev, 
maşın, dükan, daş-qaş və s.), hamısını, hamısını satır və həmin pulu 
narkotik  maddəyə  sərf  edir.  Nəticədə,  narkotik  maddə  qəbulundan 
əvvəl  zəngin  olan  bir  adam  sonda  var-yoxdan  çıxır,  müflisləşir  və 
borca düşür. 
Səməd  Kərimbəyli  –  Narkomaniya  kriminal  aləmə  necə  təsir 
edir? 
Vaqif  –  Narkomanın  beynində  daim  bu  fikirlər  dominantlıq 
edir: “Pul tapım, “mal” tapım, “mal” bişirim, “mal” vurum”. Onun 
qəlbi, canı  və cibi  bu fikirlərə  tabe olub,  onların  diqtəsi  ilə hərəkət 
edir. Belə adamlar cinayət etməyə çox meyilli olurlar. Ona görə də, 
ölkədə törədilən cinayətlərin (oğurluq, xuliqanlıq, dələduzluq, qətl, 
yol-qəza  və  s.)  xeyli  hissəsi  narkotik  qəbulu  zəminində  baş  verir. 
Özü də bu pay getdikcə artmaqdadır... 
Səməd  Kərimbəyli  –  Narkomanlarda  şəxsiyyət  və  əxlaq  necə 

 
41 
dəyişir? 
Vaqif  – Narkotik maddə qəbulu onların əxlaqını pozur, şəxsiy-
yətlərini alçaldır; tədricən yaxşılıq pisliklə, xeyirxahlıq bədxahlıqla, 
sədaqət  satqınlıqla,  əməksevərlik  avaraçılıqla,  dürüstlük  nadürüst-
lüklə, dostluq hissi xainliklə, bir sözlə, insana xas olan bütün əxlaqi 
gözəlliklər vəhşi  bir  çirkinliklə əvəz olunur.  Belə adamlar ailədən, 
qohum-qardaş  və  dostlardan soyuyur, onlardan  yan gəzir,  əvəzində 
özləri kimi namussuz və şəxsiyyətsiz məxluqlarla yoldaşlıq edirlər. 
Narkotik olan yerdə böyük-kiçik olmaz, xətir-hörmət qalmaz. 
Səməd  Kərimbəyli  –  Hansi  zahiri  və  davranış  dəyişikliyi 
narkotik maddə qəbulundan şübhələnməyə əsas verir? 
Vaqif  –  Narkomanlar  üzü  tüklü  və  səliqəsiz  gəzir,  gözləri 
sulanır  və  göz  qapaqları  şişib  qızarır,  tez-tez  qaşınır,  üşüyür,  çox 
tərləyir,  tərdən  daim  spesifik  iy  gəlir,  asqırır,  burunlarından  selik 
axır və s. Onlar arıqlayır və qaralırlar. Narkomanların səsi kobud və 
xırıltılı olur. Onlar sudan qorxub, yuyunmaq istəmir (?), tualetə tez-
tez gedib orada çox qalır, şübhəli adamlarla oturub-durur, müxtəlif 
bəhanələrlə evdən pul tələb edir, yalan danışır, oğurluq və s. edirlər. 
Narkotik  maddə  qəbul  edənlər  iştahadan  düşür,  yuxuları  pozulur, 
əhval-ruhiyyələri  dəyişkən,  özləri  isə  çox  əsəbi  olurlar.  Narkotik 
maddələr siqaretə olan “yanğını” artırdığı üçün çoxlu siqaret çəkmə 
də, onların çöməltmə oturmaları da şübhəli əlamət sayıla bilər. Əgər 
onlardan şpris, qara qaşıq, ya narkotik maddə tapsanız, yaxud iynə 
yerləri aşkar etsəniz, mütləq həkim-narkoloqa müraciət edin. 
Səməd  Kərimbəyli  –  Davranışı  belə  şübhə  doğuran  şəxsin 
narkotik  maddə  qəbul  edib-etməməsini  necə  və  harada  dəqiq 
yoxlamaq olar? 
Vaqif  –  Bunun  üçün  həmin  şəxsi  mütləq  həkim-narkoloqun 
yanına  aparmaq  və  onun  bioloji  mayesini  (sidik)  ekspress-test 
metodu  ilə  müayinə  etdirmək  lazımdır.  Həkim-narkoloq  bü  üsulla 
onun son beş gündə hansı narkotik maddə (heroin, nəşə, kokain və 
s.) qəbulu faktını dəqiqliklə təyin edə bilər. 
Səməd  Kərimbəyli  –  Maraqlı  və  dolğun  müsahibə  üçün  sağ 
olun! 
Müxbir  diktofonu  söndürür  və  onu  əl  çantasına  qoyur.  Həkim 

 
42 
selektorun  düyməsini  basır  və  ora:  “Aida  xanım,  bizə  çay  verə 
bilərsən?”  –  deyir.  Tezliklə  qapı  açılır,  katibə  əlində  məcmeyi 
kabinetə daxil olur. O, iki stəkan çayı, limonu, konfet və qənd qabını 
müxbirlə həkimin qarşısına düzüb çıxır. Həkimlə müxbir çay içə-içə 
söhbət edirlər. 
Səməd  Kərimbəyli  –  Vaqif  həkim,  Sizdən  bir  ricam  olacaq. 
Mənim işdə bir dostum var, çox qabiliyyətli və savadlı adamdı. Bu 
yaxınlarda  öyrənib  ki,  oğlu  narkomandı.  Özü  də  oğlunu  üç  aydı 
nişanlayıb. Deyir: “Gecələr yerimə elə bil qor dolur, yata bilmirəm. 
Əgər qız tərəfi bilsə, nişanı qaytaracaq, biabırçılıq olacaq!” Özünüz 
bilirsiz ki, bizdə narkomana necə baxırlar? Biləndə ki, bura gəlirəm 
məni  qırağa  çəkib  yalvardı  ki,  “sən  Allah,  həkimə  de,  bir  əlac 
eləsin!”  Yazıq  elə  bir  günə  düşmüşdü  ki,  mən  onu  bu  on  ildə  heç 
vaxt  o  vəziyyətdə  görməmişdim.  Ona  yazığım  gəldı.  Görünür,  bu 
ağır dərddi... 
Vaqif  – Özü də çox ağır bir dərd... Evində narkoman olmayan 
onun  nə  demək  olduğunu  bilə  bilməz!  Oğlu  narkoman  olan  elə 
valideyn  tanıyıram  ki,  övladına  Allahdan  bircə  ölüm  arzulayır!  Nə 
isə...  Səməd  müəllim,  Siz  dostunuza  deyin  ki,  oğlunu  mütləq 
müalicə etdirsin, mütləq! Özü də həkim-narkoloqun rəhbərliyi ilə. 
Həkim masanın üstündən vizit kartını götürüb müxbirə verir. 
Vaqif – Artıq Sizdə mənim iş və mobil telefonlarımın nömrələri 
var.  Qoy,  dostunuz  mənə  zəng  etsin,  danışaq.  Əgər  oğlan  özü 
tərgitmək istəməsə, onu məcbur etməklə bir şeyə nail olmaq müm-
kün  olmayacaq.  Mən  istəyirəm  ki,  dostunuz  bunu  qabaqcadan  bil-
sin, yaxşı? 
Səməd  Kərimbəyli  –  Aydındır.  Sizin  sözlərinizi  və  telefon 
nömrənizi  dostuma  çatdıraram.  Dolğun  müsahibə  və  çay  üçün  sağ 
olun! 
Həkim müxbirlə görüşüb onu qapıya qədər yola salır. Kabinetə 
bir qadın daxil olur. 
Leyli – Salam, həkim, mən yoldaşımdan ötrü gəlmişəm. 
Vaqif – Salam. Sizin problem nədir? 
Leyli – Mənimki içir.., gecə demir, gündüz demir, içir. Özü də 
sənətkardı, əlləri «qızıldı». İçməyəndə adamdı, ailəsinə, uşağına  

 
43 
 
 
 
 
 

 
44 
yaxşı  baxır,  hamıya  yanımlıdı.  İçməsə,  «quzu»du,  «mələsə  əti 
yeyilər».  Amma  elə  ki,  içdi…  üzünü  görmə!  Gərək  biz  evdən 
qaçaq! Evi vuracaq, dağıdacaq… Məndə ana qoymur, dədə qoymur, 
söyüb  yamanlayır.  Uşaqlar  da,  qonşular  da  beziblər  ondan.  Mən 
heç, ailəsiyəm, birtəhər dözürəm. Deyirəm:  «Bəs, uşaqların günahı 
nədi?» Sizdən də üzüqaralıq edirəm, üç uşağım var: ikisi qızdı, biri 
oğlan. Qızlarım yekəlib, bu gün-sabah ərə getməlidilər. Ay doktor, 
sən də mənim qardaşım, indi kim alkaşın qızını alar? Oğlum da təzə 
əsgərlikdən  gəlib.  Atasının  bu  əməllərinə  dözə  bilmir.  Deyir: 
«Mama, baş götürüb evdən gedəcəm!» İndi qalmışam yaman günə! 
Uşaqlar  da,  mən  də  əsəbi  olmuşuq.  Axı,  nə  qədər  yalvar-yapış 
etmək olar, nə qədər sıxılmaq olar, nə qədər ağlamaq olar? 
Vaqif – O çoxdan içir? 
Leyli – Biz iyirmi beş ildi ki, ailə qurmuşuq. Bu iyirmi beş ilin 
azı on beş ilini o hər gün içib, hər gün içib… Mən bəxtiqara bir ağ 
gün görməmişəm. Uşaqlarım qonşunun evində, ağac altında yatıblar 
– elə böyütmüşəm onları. Nə isə... Axır vaxtlar da, ay doktor, elə bil, 
onun başı xarab olub. Özü ilə danışır,  gah deyir:  «Qoymayın, məni 
güdürlər,  tutacaqlar»,  gah  məndən  şübhələnir,  gah  da  qonşulardan. 
Bir  də  görürsən  qaçıb  girdi  kravatın
*
  altına.  Deyirəm:  «Elə  niyə 
eləyirsən?». Deyir: «Qorxuram». 
İndi onün özünü də gətirmişəm, eşikdə gözləyir. Deyirəm: «Ya 
ölsün,  ölüsünü  aparım,  ya  dirisini».  Belə  yaşamaq  daha  mümkün 
deyil.  Özü  də  qoca  deyil  e,  cəmisi  qırx  doqquz  yaşı  var.  Amma 
görən elə bilər o, yetmiş yaşlı qocadı. Hələ mənimlə yanaşı gedəndə 
çox adam elə bilir ki, o mənim atamdı.