Atlardagi diniy atama va iboralarning morfologik xususiyatlari
Yüklə 444,36 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kalit so’zlar
|
LUG‘ATLARDAGI DINIY ATAMA VA IBORALARNING MORFOLOGIK XUSUSIYATLARI Farmonova Mashhura Bo‘riqulovna TerDU lingvistika: o‘zbek tili 2-bosqich magistranti Annotatsiya: Ushbu maqolada til xususiyatlaridan biri morfologik xususiyatni aniqlashda diniy atama va iboralarga murojaat qilingan. O‘z navbatida morfologik xususiyatlarni “O‘zbek tilining izohli lug‘ati”, J. Omonturdiyev va A. Omonturdiyevlarning “O‘zbek tili diniy-ma’rifiy atamalarining izohli lug‘ati” hamda Muxtorxon eshon Umarxo‘jayevning “Diniy atama va iboralar. Ommabop qisqacha izohli lug‘ati” nomli kitoblari asosida tahlilga tortilgan. Shuningdek, ba’zi diniy atamalarning o‘ziga xos morfologik xususiyatlari, etimologiyasi, hozirgi kundagi ahamiyati, birlik va ko’plik shaklda qanday ma’noni ifodalashi aks etgan. Kalit so’zlar: diniy atama va iboralar, diniy atama sifatidagi atoqli va turdosh otlar, sifat, son, fe’l so‘z turkumlari, birlik shakl, diniy atama va iboralarning ko‘plik shakli, -lar affiksi. Diniy atama va iboralarning morfologik tuzilishiga xos jihatlar xususida muayyan fikrga kelish uchun ularni o‘zbek tili so‘z turkumlar va grammatik kategoriyalari misolida tahlil etish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Quyida shu tahlilni amalga oshirishga urinib ko‘ramiz. Diniy lug‘atlarda berilgan so‘zlarda ot so‘z turkumi faol hisoblanadi. Ushbu so‘z turkumiga kiradigan so‘zlar semantikasi diniy atama va iboralarda rang- barangdir. Bu rang-barangliklar haqida ishimizning leksik birliklar tahlili qismida to‘xtalganmiz. Shunga qaramasdan ot so‘z turkumi doirasidagi elementlarning semantik- grammatik tahlili ularning alohida olingan lug‘atlarning qiyosiy- morfologik xususiyatlari haqidagi qarashlarning asosli bo‘lishiga ko‘maklashadi. Diniy atama va iboralar lug‘atlari berilgan kitoblarda ot so‘z turkumiga mansub bo‘lgan so‘zlarni dastlab ikki guruhga – atoqli va turdosh otlarga bo‘lib o‘rganish mumkin. Turdosh otlar ushbu lug‘atlar tarkibida juda ko‘p miqdorda bo‘lsa-da, atoqli otlar ham o‘z o‘rnida sharhlab ketilgan. Diniy lug‘atlarda faol qo‘llanadigan va xoslangan payg‘ambarlar, farishtalar, valiylar, anbiyolar, avliyolar, sahobalarning ismlari, Muhammad alayhissalom hayoti va faoliyati bilan bog‘liq joylarni nomlari keltirilgan. Masalan, Muxtorxon eshon Umarxo‘jayevning “Diniy atama va iboralarning qisqacha ommabop izohli lug‘ati” nomli kitobida juda ko’p o‘rinda atoqli ot nomi berilgan. Ularga misol tariqasida bir nechtalarini keltiramiz (Allohning 99 ismi va payg‘ambarimiz (s.a.v) Qur’onda keltirilgan 25 ta ismlaridan tashqari): Ash’ariy– Abul Hasan ibn Ismoil – ilohiyotchi olim. Mashhur sahoba Abu Muso Ash’ariy (r.a) ning avlodi hisoblanadi. Ilmi kalomning asoschilaridan biri. A’rof – Qur’onda ta’riflangan Jannat bilan do‘zax o‘rtasidagi balandlik joy – devor nomi. Qur’oni karimning yettinchi surasi nomi. Makkada nozil bo‘lgan, 206 oyatdan iborat. Yüklə 444,36 Kb. Dostları ilə paylaş:
|