Avropa və amerika öLKƏLƏRİNİN Ən yeni tariXİ

AXP ilə ASP-nin əməkdaşlığı (1956-1965-ci illər). Avstriya suveren və bitərəf dövlət statusunu aldıqdan sonra 1956-cı illin may ayının 13-də növbədənkənar parlament seçkiləri keçirildi. Ən çox səsi AXP və ASP topladı. Koalisiyalı hökumət təşkil edildi. Yulius Raab yenə Avs­triyanın kansleri oldu. 1957-ci ilin mayında T.Kernerin ölümü ilə əlaqədar ola­raq ölkə prezidenti ASP-nin sədri Adolf Şerf seçildi. AXP və ASP əməkdaşlığı saxladılar.

İqtisadi inkişaf yüksələn xətlə getməyə başladı. İstehsal edilən sənaye məh­sullarının sayı 92-dən 151-ə çatdı. Ölkədə elmi-texniki inqilabın nailiyyət­lərindən istifadə edilməyə başlandı. Neft və qaz çıxarılması artdı, kimya, maşınqayırma, elektronika sənayesi inkişaf etdi. Avstriya yüksək səviyyədə inkişaf etmiş sənaye-aqrar dövlətinə çevrildi. «Alşine-Montan», «Şyöller-Blekman», «Fyöst», «Şteyer-Deymler-Pux» kimi iri inhisar birlikləri yarandı.

Kənd təsərrüfatında hakim mövqeyi iri xüsusi torpaq sahibliyi tuturdu. 100 ha-dan çox torpağı olanlar bütün təsərrüfatların 1,4 %-ni təşkil edirdi, lakin onlar kənd təsərrüfatı və meşə gəlirlərinin 45,6%-nin sahibi idilər.

Dövlət-inhisarçı kapitalizmi əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf etdi. Üç dövlət bankının əlində bütün kredit əməliyyatlarının 66%-i və ölkə depozit və əmanətlərinin 99%-i cəmlənmişdi. Dövlətin əlində polad istehsalının 99%-i, kömür çıxarılmasının 98%-i, elektrosənayenin 98%-i, neft çıxarılmasının 91%-i, elektroenergetikanın 80%-i, bütövlükdə ölkənin sənaye istehsalının üçdə biri toplanmışdı. Milliləşdirilmiş bölmədə 150 min adam çalışırdı ki, bu da sənayedə işləyən adamların ¼-ni təşkil edirdi.

Avstriya AİB ölkələri, xüsusilə AFR-lə xarici ticarət dövriyyəsində fəal iştirak edirdi. 1963-cü ildə Avstriyanın ixracının 27%-i, idxalının isə 41%-i AFR-lə bağlı idi.

Siyasi həyatda Dövlət müqaviləsindən narazı olan qüvvələrlə demokratik qüvvələr arasında mübarizə gedirdi. Mühafizəkar qüvvələrin təzyiqi altında Avstriya Avropa Şurasına daxil oldu ki, bu da Dövlət müqaviləsinə zidd idi. Ölkədə Ümumdünya həmkarlar ittifaqı federasiyasının fəaliyyəti qadağan edildi. Avstriya parlamenti SSRİ və digər sosialist ölkələri ilə ticarətə məhdu­diyyətlər qoydu. Lakin tezliklə bu məhdudiyyət götürüldü. Bundan başqa bir sıra sosialist ölkələri ilə Avstriya diplomatik münasibətlər yaratdı.

50-ci illərin sonunda hökumət koaliisiyası daxilində münasibətlər kəskinləşdi. ASP-nin mövqeyi ilə hesablaşmayaraq AXP-nin liderləri ölkənin neft sənayesinin müəyyən hissəsini ingilis-amerikan kompaniyalarına verməyə nail oldular. 1961-ci ilin aprelində sağ qüvvələrin təzyiqi altında J.Raab istefa verməyə məcbur oldu. Yeni kansler Alfons Qorbax oldu. 1964-cü ilin aprelində isə onu AXP-nin sağ qanadına mənsub olan Jozef Klaus əvəz etdi. AXP-nin liderləri sosialistləri hökumətdən sıxışdırıb çıxartmağa çalışırdılar. 1962-ci ilin sonundan Avstriyada hökumət böhranı başlandı.

1965-ci ilin mayında A.Şerfin ölümü ilə əlaqədar keçirilən prezident seçkilərində ASP-nin nümayəndəsi F.İonas qələbə çaldı. 1965-ci ilin sentyabrında xalqçılar və sosialistlər arasındakı fikir müxtəlifliyi növbəti il üçün büdcə məsələsində yenidən kəskinləşdi. 1965-ci ilin oktyarın 23-də AXP-nin liderləri hökumətin istefasını tələb etdilər. 1966-cı ilin mayında keçirilən parlament seçkilərində AXP 48,35%, ASP isə 42,56% səs aldı. Kommunistlər parlamentə bir deputat da keçirə bilmədilər. Parlament seçkilərindən sonra AXP birpartiyalı hökumət təşkil etdi. Bununla da, AXP və ASP-nin 20 illik hökumət koalisiyası başa çatmış oldu.