Avtomatika va elektrotexnika

4-AMALIY ISH
Mavzu: PNEVMATIK MEMBRANALI IJRO MEXANIZMLARINI (MIM) STRUKTURAVIY SXEMASINI TUZISH. PNEVMATIK MEMBRANALI IJRO MEXANIZMLARINI (MIM) KOMPYUTERDA MODELLASHTIRISH VA ULARNI KONSTRUKTIV PARAMETRLARINI ULARNI ISHLASHIGA TA’SIRINI ORGANISH.
Reja:
1. Pnеvmavtik mеmbranali ijro mеxanizmlarini (MIM) strukturaviy sxеmasini tuzish.
2. MIM strukturaviy sxеmasini shaxsiy kompyutеrda modеllashtirish.
3. MIM larni konstruktiv paramеtrlarini ularni ishlashiga tasirini o’rganish.


Pnevmatik ijro mexanizmlari rostlash yoki buyruq beruvchi asbobdan keluvchi bosimning kirish signalini boshqarish ob’ektiga energiya yoki moddalarni kelishi yoki ketishini o`zgartiradigan tostlash organi ko`chishiga mo`ljallangan.
Har qanday pnevmatik ijro mexanizm roshlash organi bosimining buyruqli signalini qabul qiluvchi uzatmadan iborat.
Avtomatik rostlash tizimlariga kiruvchi ijro mexanizmlari ko`chishning ko`chishning barcha diapazonidagi rostlash organining ko`chishiga qarshi ta’sir qiluvchi kuchlarni yengish uchun etarli kuchlarni oshirishi, detektorlaydigan moddalarga ega bo`lishi, sezgirlikka, tizimning boshqa elementlarini analogik ko`rsatkichlari bilan tenglashtirsa bo`ladigan lyuft(mashina qismlari o`rtasidagi juda tor oraliq) va gisterezisga ega bo`lishi shart.
Ishlash prinsipi bo`yicha pnevmatik ijro mexanizmlari ilgarilanma harakat, aylanma harakat va purkovchi mexanizmlarga bo`linadi.
O`z navbatida ilgarilanma harakat mexanizmlari porshenli, membranali va silfonli mexanizmlarga bo`linadi, aylanma harakat mexanizmlari esa shesternyali, parrakli va porshenli mexanizmlarga bo`linadi.
Ilgarilanma harakat ijro mexanizmlari
Membrana uzatmali ijro mexanizmlarda rostlash organi ko`chishi elastik membrana egilishi bilan sodir bo`ladi. Membranali uzatma boshqa uzatmalar bilan bosimga sezgirligi boyicha taqqoslanganda yuqori zichlashtirshlarda mexanik ishqalanish yo`qligi tufayli hozirgi kunda juda keng tarqalgan.
Qattiq markazga ega elastik membrana kirish bosimini uzatma shtoki ko`chishiga o`zgartiruvchi element bo`lib hizmat qiladi. Qattiq markazga ega elastirk membrananing kuchaytirish kuchi membrananing effektiv maydoni(yuzasi)ga bog`liq.
Kirish bosimi P<sub>kir</sub> va shtokning X yo`li o`rtasidagi proporsionallik sathni muvozanatlovchi prujinaning deformatsiya kuchi hisobiga erishiladi.
Standart bosimlar ((0.2...1.0)*10<sup>5</sup>Pa)da membranali uzatma kuchytirish kuchi 500 va undan ko`proq kilogrammlarga etishi mumkin.
Membranali uzatmalar bir yoqlama va ikki yoqlama ta’sirlarga bo`linishi mumkin.
Quyidagi rasmning a vab rasmlarida prujinasi membrananing ustida va ostida joylashgan bir yoqlama ta’sirga ega membranali uzatmalar sxemasi ko`rsatilgan.


Shu va boshqa uzatmalarda prujinalar kirish bosimini uzatishda siqish uchun ishlaydi. Bir yoqlama ta’sir uzatmalarida shtokning avvalgi holatiga qaytishi prujina yordamida amalga oshiriladi.
Ikki yoqlama ta’sir uzatmalarida boshqarishning havo bosimi membrananing ikkita tomonidan yuoboriladi. Shu sababli shtokning ikkala yo`nalishdagi harakati membrananing u yoki bu tomoniga siqilgan havoni jo`natishga sabab bo`ladi.
Membrana-prujinali ijro mexanizmlar chiqish zvenosining harakati yo`nalishiga bog`liq holda to`g`ri va teskari harakat ijro mexanizmlariga bo`linadi.
MIMning belgilariga quyidagilar kiradi: mexanizm tipi, membrananing berkitish diametri, chiqish zvenosining to`liq yo`li, qo`shimcha bloklarga ega komplekti, atrof-muhit parametrlariga bog`liq mexanizm guruhi, standart. Misol uchun, 320mm membrana tirqish diametriga, chiqish zvenosining 25mm li to`liq yo`liga, atrof-muhit harorati (-30)dan (+50)^oC gacha bo`lgan oraliqda ishlay oladigan pozitsionerga ega to`gri harakat membranali ijro mexanizmi МИМ ППХ -320-25-02-П (ГОСТ 17433-80) tarzida belgilanadi.
Pnevmatik IM larini o`rnatishda montaj oldi tekshirishning ahamiyati ularni demontaj qilish va almashtirishga ko`p mehnat va vaqt sarflanishi bilan ortib boradi.
Montaj oldi tekshirish quyidagilarni o`z ichiga oladi: shtokning o`z yo`lidan og`ishi, asosiy hatolik va variatsiya(juz’iy o`zgarish)lar, sezgirlikning boshlanish holati, shtok uzunligini sozlash sozlash.
Shtokning haqiqiy maksimal va shatli yo`li og`ishini tekshrish uchun reduktor(suyuqlik, gaz kabilar bosimini bir me’yorda saqlab turadigan yoki boshqa joyga o`tkazadigan asbob) yoki zadatchik (beruvchi) orqali IMi kallak(golovka) shtutseri(sirti rеz'bali kalta truba parchasi)ga namunaviy(eng yaxshi o`lchashga ega) manometrda nazorat qilinadigan 0.02 va 0.1MPa bosimli havo yuboriladi.
Modomiki, IM shkalasi past aniqlikka ega ekan, shkalaga holat indikatori o`rnatiladi yoki kirish signali(0.02-0.1MPa)ning o`zgarish diapazoni va uning haqiqiy qiymati o`rtasidagi farq bo`yicha og`ish aniqlanadi.
Buning uchun IM kallagidagi bosimni o`zgartirib,ko`rsatkichni 100% belgisiga o`rnatiladi, shuningdek IM kallagida P<sub>100</sub> havo bosimi o`rnatiladi.
Haqiqiy maksimal va shartli yo`l farqining shartli yo`lga nisbati quyidagicha
X=(( P₁₀₀- P₀)-0.02)*100% / 0.08
Xning qiymati ortig`i bilan 40% bo`lishi shart.
Agar X ko`proq bo`lishi mumkin bo`lsa, IM prujinasi ishchi o`ramlarining tarangligini rostlaydi. (P₁₀₀- P₀)›0.08 bo`lganda qisuvchi gaykani burab qotiradi, (P<sub>100</sub>- P<sub>0</sub>) ‹0.08 bo`lganda gaykani bo`shatadi.
Shtok yo`lini aniq o`lchash imkoniyati bo`lganda Imning asosiy hatoligi quyidagi formula bo`yicha aniqlanadi:
γ=(S<sub>his</sub>-S<sub>haq</sub>)*100/S<sub>sh</sub>
bu erda S<sub>his,</sub> S<sub>haq</sub> va S<sub>sh</sub> lar IM shtokining mos ravishda hisoblash, haqiqiqy va shartli ko`chishlari, mm.
IM shtok yo`lini aniq o`lchash imkoniyati bo`lmaganda IM kallagidagi bosimni kirishga beradi, ko`rsatkichni tekshirilayotgan nuqtaga o`rnatadi va namunaviy manometrda buyruqli bosim o`lchab chiqiladi. Tekshirilayotgan nuqtada bosimning hisoblash qiymati quyidagicha
P_his=[(0.08* S_his)/ S_sh]+0.02
Masalan, nuqta uchun 25% bo`lsa
P<sub>his</sub>=0.08*0.25+0.02=0.04Mpa
U holda, asosiy hatolik,% da
γ=(P<sub>his</sub>-P<sub>haq</sub>)*100/0.08
bu erda P<sub>his</sub> va P<sub>haq</sub>lar bosimning hisoblash va haqiqiy qiymatlari, MPa.
Shtok yo`lining 40, 75 va 100% ga mos shartli yo`l qiymatlarida asosiy hatolik qiymatini bosim oshgan va pasaygan paytda ketma-ket aniqlaydi.
Variatsiya(unchalik katta bo`lmagan hatoliklar) shartli yo`lga buyruq-signalining bitta va boshqa qiymatida shtokning to`g`ri va teskari yo`li haqiqiy qiymatlari o`rtasidagi eng katta farq nisbati kabi aniqlanadi.
B=(S'<sub>haq</sub>-S''<sub>haq</sub>)*100/S<sub>sh</sub>
bu erda S'<sub>haq,</sub> S''<sub>haq</sub> va S<sub>sh</sub>lar mos ravishda shtok yo`lining haqiqiy to`g`ri, haqiqiy teskari va shartli qiymatlari, mm
yoki
B=(P'_haq-P''_haq)*100/0.08
bu P'_haq, P''_haq – bosimning to`g`ri va teskari haqiqiy qiymatlari, MPa. Asosiy hatolik va variatsiya qiymati 1.5;2.5;4.0 aniqlik sinflari klapanlariga mos keluvchi 1.5;2.5 va 4% ga teng ruhsat etilgan asosiy hatolikdan oshmasligi shart.
Agar hatolik va variatsiya ruhsat etilgan qiymatlaridan yuqori bo`lsa, salnik(tirqishlarni bеrkitib turuvchi dеtal, qoplama)ning qisilishini kamaytirishni imkoniyat boricha tekshiradi, shtokning mexanik shikastlanishi(qiyshayishi,gadur-budurligi, qirilgan joyi)ni tekshiradi va bartaraf qiladi.
Sezgirlikning boshlanish holati buyruq signali to`liq diapazonining 20, 50 va 80% qiymatida kuchaytirishda qanday bo`lsa, kamaytirishda ham shunday aniqlanadi. Sezgirlikning boshlanish holatini aniqlash uchun P<sub>k</sub>ni shtokning tegish momentigacha ravon oshiradi(kamaytiradi) va manometrda o’lchash o`tkizadi.
Buyruq signalining hisoblash qiymati va shtokning tegish momenti orasidagi nisbat va foizlarda ifodalangan buyruq signalining o`zgarish diapazoni sezgirlikning boshlanish holatini beradi. Sezgirlikning boshlanish holati 1.5;2.5;4.0 aniqlik sinfi mexanizmlari uchun 0.4; 0.6 va 1% dan oshmasligi shart.
IMni tekshirib bo`lgandan so`ng rostlovchi organ shtoki uzunligini sozlash kerak. Buning uchun kirishga “НЗ” tip klapanlari uchun 0.02MPa (normal yopish) va “НО” klapanlari uchun 0.1MPa(normal ochish) bosim ostida havo yuboriladi. Bunday bosimlarda shtokka qo`yilgan qo`lni sezishni turtki orqali aniqlash uchun zatvor uyaga zich kirgazilishi shart. Yopilish momenti IM va rostlash organi shtokining biriktiruvchi muftasi bilan rostlanadi.
MIMning bir tipini boshqasiga o`zgartirish zarur bo`lganda, masalan “НЗ” ni “НО” ga, MIMning yuqori qopqog`i va klapanning quyi qopqog`i olinadi, yuqori va quyi uyalar joyini o`zgartirish bilan zolotnik(bug`, suyuqlik va gaz taqsimlovchi klapan)dan shtok burab chiqariladi va uning qarama-qarshi tugash qismiga mahkamlanadi. Shtok pastdan tirqish orqali yuboriladi va klapanni yig`ishtiradi. Shkalali plastinkani ustida “Yopiq” deb yozilgan holatida o`rnatiladi.
Shtok uzunligi sozlanadi.