I guruh. Universal avtomat va yarim avtomatlar. Bir xil mahsulotlarni ko’plab ishlab chiqarishni ko’payishi bilan universal avtomatlar va yarimavtomatlar qo’llaniladi. Bu avtomat va yarimavtomatlar universal deyiladi. Ularni universalligi, qo’lda boshqariladigan yoki raqamli dasturda boshqariladigan dastgohlardan anchagina past. Chunki salt yurish mexanizmlari va kulachokli avtomat boshqaruv tizimlari ularni moslanuvchanligini kamaytirib yubordi. Qo’lda boshqariladigan dastgohlarda bir detal ishlovidan, ikkinchisiga o’tish uchun sanoqli minutlar talab etilsa, universal avtomatda bunday sozlash dastgohni bir necha soat bo’sh turishiga sabab bo’ladi. Shu sababli mayda seriyali ishlab chiqarishda xaqiqiy unumdorik past bo’ladi. Ishlab chiqarish miqyosini o’sishi, ko’p xollarda dastgohlarni qayta sozlash zarur bo’lmay qoladi. Bunday avtomatlarda yil bo’yi bitta detalga ishlov beriladi.
III guruh. Maxsuslashgan va maxsus avtomatlar va yarim avtomatlar. Bunday dastgohlar yalpi ishlab chiqarish sharoitida, tayyorlanayotgan detalni va o’lchamlari ko’p vaqt o’zgarmaydigan xollarda ishlatiladi.
Ishlab chiqarilayotgan mahsulotni almashinuvi yalpi ishlab chiqarishda ko’pgina maxsuslashgan va maxsus dastgohlar o’zining ishchi holatda bo’lishiga qaramasdan kerak bo’lmay qoladi. Shunday qilib texnikani rivojlanishida ishlab chiqarishni ko’plab bo’lishi bilan moslanuvchanlik qarama-qarshi parametr sifatida bo’lib qoladi. Bunday muammoni dastgohlarni mexanizm va qismlarini texnologik nuqtai nazardan standartlashtirish va normalashtirish bilan xal qilinib agregat dastgohlar paydo bo’ladi.
Agregat (lotincha. agrego – birlashtiraman, ulayman) – texnikada mashina yoki mashinalar majmuining birxillashtirilgan, yiriklashtirilgan uzeli; alohida vazifalarini mustaqil bajaradi, o’zaro almashinuvchan bo’ladi:
Masalan, ichki yonuv dvigatellari, avtomobillarning oldingi va ketingi ko’priklari, elektr dvigatellar, nasoslar va boshqalar. Ba’zan ikki va undan ortiq mashinalar majmui ham agregat deb ataladi.
