Avtomobillarning yetakchi ko’oriklari

68-rasm. KaMA3 avtomobili orqa ko‘prigi:
? — bosh uzatma reduktorining karteri; 2 — birinchi bosqich yetakchi shesternyasi vali; 3 — birinchi bosqich yetaklanuvchi shesternyasi; 4 rolikli podshipnik; 5 — ikkinchi bosqich yetakchi shesternyasining vali; 6, 16 — konus rolikli podshipniklar; 7 — yarim o‘q; 8 — orqa ko‘prik karteri; 9 — differensial; 10 — ikkinchi bosqich yetaklanuvchi shesternyasi;
11 — tayanch; 12 — kronshteyn; 13 — tormozning ayanch diski

Avtomobilning turiga qarab, yurish va tortish sifatini yaxshilash uchun bosh uzatmaning uzatmalari sonini o‘zgartirish imkoniyati ko‘zda tutilgan bo‘lib, ikkinchi bosqich silindrik shesternyasi almashtiriladi. Uzatmalar soni ko‘p bo‘1gan shesternyalar tyagach sifatida ishlaydigan KaMA3-5410 avtomobillari uchun, uzatmalar soni kam bo‘lgan shesternyalar KaMA3-5320 avtomobillari uchun mo‘ljal1angan.

Avtotransport vositalari ko‘priklari tuzilishi
Ko‘priklar o‘rtadagi vositachi agregat bo‘lib, bir tomondan kuzov (rama)dan tushgan og‘irlikni g‘ildiraklarga uzatsa, ikkinchi tomondan yo‘l notekisliklaridan hosil bo‘layotgan turtkilarni kuzov (rama)ga beradi. Ko‘priklarning vazifasi kuzov va ramani ularning yuklari bilan ushlab turish hamda ulardan tik yo‘nalishda ta’sir etuvchi yuklamani g‘ild iraklarga uzatish, shu bilan bir vaqtda g‘ildirakdan kuzov

(rama)ga tortuvchi, tormozlovchi, yondan ta’sir etuvchi kuchlarni uzatishdir. G‘ildiraklarga qo‘yilgan vazifalarga ko‘ra ko‘priklar yetakchi, yetakchi- boshqariluvchi, boshqariluvchi, ushlab turuvchi, kombinatsiyalashgan turlariga bo‘linadi. Yetakchi ko‘prik kuzov (rama)ga yetakchi g‘ildirakdan tortish jarayonida itaruvchi kuchni, tormozlash jarayonida esa tormozlovchi kuchni uzatish vazifasini bajaradi. Yetakchi ko‘prikka misol tariqasida KamAZ-5320, MAZ-525, Damas avtomobillarining orqa ko‘priklarini misol qilib ko‘rsatish mumkin. Yetakchi ko‘prikka uning o‘zi, asosiy uzatma, differensial, yarim o‘q, g‘ildiraklari kiradi. Yetakchi ko‘prikning asosi bikr g‘ovak to‘sin hisoblanadi va uning ikki chetida podshipniklarda yetakchi g‘ildirak gupchaklari, ichida esa asosiy uzatma, differensial, yarim o‘qlar, tashqarisida g‘ildirak uzatmasi (MAZ, KamAZ) joylashtiriladi. Yetakchi ko‘prikning to‘sini konstruksiyasiga ko‘ra bo‘laklarga ajralmaydigan (5.9-rasm) va ajraladigan (5.10-rasm) turlarga bo‘linadi. Bo‘laklarga ajralmaydigan to‘sin shtampalash yoki quyish usuli bilan tayyorlanadi. U bir butun to‘sin (5.9-rasm) bo‘lib, uning o‘rta qismi 2 yumaloq shaklda; uning bir tomoniga asosiy uzatma va differensial mahkamlanadi. To‘sinning ko‘ndalang kesimi to‘g‘ri to‘rtburchak yoki doirasimon bo‘lib, shtampalangan ikki bo‘lakni payvandlash bilan bir butun qilinadi. To‘sinning ikki tomoniga trubasimon po‘latdan yasalgan yarim o‘q g‘iloflari chulok 4
mahkamlanadi.
Orqa ko‘prik mexanizmlari cho‘yandan quyilgan kor- pusga joylashgan, korpusning old tomoniga uzatmalar qutisi, orqa tomoniga orqa quvvat olish vali (QOV) reduktori va o rnat ma quril masining kronshteyni mahkamlangan. Korpusning yon devoridag i o‘yiqlarda oxirgi uzatma yetakchi shesternyalarining stakanlari, tormozlar kojuxi va yetakchi g‘ildirak1ar vallarining yenglari o‘rnatilgan. Korpus usti po‘lat taxtadan yasalgan qopqoq bilan yopil- gan.
Bosh uzatma — uzatmalar soni 3,42 ga teng bo‘lgan spiral tishli konus shesternyalar juftidan iborat.
Yetakchi shesternya (35) (66-rasm) uzatma qutisi ik- kilamchi vali uchidagi shlitsaga kiydirilgan va unga gayka bilan qotirilgan. Yetaklanuvchi shesternya (36) differen- sial korpusi flanesiga boltlar va gaykalar bilan mahkam- langan va egiluvchan plastinalar vositasida qotirib qo‘yilgan. Differensial korpus (33) qopqoq (28), krestovina (32), satellitlar (31), yarim o‘qli shesternyalardan (30) tashkil topgan. Krestovina korpus va qopqoq orasiga mahkamlangan hamda uning uchlariga to‘rtta satellit erkin kiydirilgan. Ular tagiga tayanch shaybalar qo‘yilgan. Satellitlar shesternyalar bilan tishlashib turadi, ular differensial korpusi o‘yig‘iga o‘rnati1gan va oxirgi uzatma yetakchi shesternyalari (4 va 25) vallarining shlitsalariga kiydirilgan. Differensial ikkita rolikli konus podshipniklarda (1) aylanadi. Ular ichki oboymalari bilan korpus (33) va qopqoqqa (28), tashqi oboymalari bilan stakanlarga (3, 26) o‘rnatilgan. Chap tormoz kojuxida (24) differensialning avtomatik blokirovkalash ijrochi mexanizmi joylashgan (u friksion mufta, biriktirish (17) va siqish (20) disklaridan iborat bo‘1ib, disklar tegishli shlitsalari bilan oxirgi uzatma chap yetakchi shesternyasining (25) tashqi uchiga va pazlari
bilan blokirovka muftasi korpusiga (22) ulangan).
Mufta korpusi (22) bilan blokirovkalash vali (23) bikr bog‘1angan, blokirovka vali (23) oxirgi uzatma yetakchi
130

35


30
29


2J
^20. 77