«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

Шик tr/Jmi axborot amu4*fti rasinI»g asestv va/Jfotan
Buiikm axborofiashtirish strafegik va faktik rejalarmi 
ко*rib 
chiqish 
Bankni ATga qiladtgari investitsiya masalalarini ko'rtb chiqish 
Bank axborot resurslanm kovnb chiqish 
Bank axborot resurslarini boshqarish 
Bank axborot texnologiyalaridan foydalanish va rivojlanlmsh
Tadbiq etish jarayorUari standartlari Ixvyicha qarodar iayyorlash, 
tasdiqlash va masalalami k orib chiqish
l$.2. ra*m. Hank tl%imtrf.a ил httrtrfiurairtg as
y viwifrttan.
Bankni boshqa aktivlari kabi axborot texnologiyalarini bosh- 
qarishga va umum iy tavsiflariga “Axborot texnologiyalari portfeli” 
(ATP) deb ataladi.
Axborot texnologiyalari portfelining asosiy komponentlarini 
shartli ravishda to ‘rtta asosiy toifalarga b o ‘lib qarash mumkin:
1. Bankda biznes faoliyatini ta’minlashning asosiy tizim larida - 
asosiy bir yoki bir nechta biznes jarayonlar lokal banklararo 
operatsiyalarini qo ‘llab turuvchi tizim tushuniladi. A loxida bank 
yoki uni b o ‘linmalari, filiallari tizimi doirasida olingan lokal 
resurslari: bank operatsiya kunida dasturlar majmuasi, plastik 
kartochkalami qo‘Hagan holda chakana elektron hisoblar lokal 
tizimi, iqtisodiy, tijorat lokal resurslar.
2. Banklararo resurslarda - davlat ichidagi elektron to ‘lovlar 
tizimi, SW IFT davlatlararo va banklararo elektron to ‘lov tizimi, 
plastik kartochkalam i qo‘Hagan holda chakana elektron hisoblar 
banklararo tizimi.
442

---

3. Korxona umumiy faoliyatini quwatlovchi tizimlar ya’ni 
muvofiqlashtirilgan tizimlar - odatda ular qatoriga oylik maosh, 
inson resurslarini boshqarish tizimlari kiradi ya’ni, bevosita asosiy 
biznes faoliyatiga bog‘liq bo‘lmagan menedjerlik axborot tizimlari, 
moliyaviy resurslarni boshqarish va buxgalteriya hisobi, xujjatlar 
aylanishini boshqarish va boshqalar.
4. Bank infratuzilmasiga ta’luqli tizimlar - apparat ta’minoti, 
dasturiy ta’minot, ma’lumotlar bazasi, tarmoqlar, axborotlami 
saqlash tizimlari va kommunikatsiya imkoniyatlarini ta’minlashga 
imkoniyat beradigan ivestitsiyalami o‘z ichiga oladi.
Axborot texnologiyalari portfeli bankning ichki va tashqi 
maqsadlari uchun ham birdek foydalanilishi mumkin. Bunda 
strategik muhim axborotlar masalan kirim va chiqimlar, egalik 
qilish, yetkazib berish, sotib olish (vositalar, uskunalar va boshqalar) 
keng tashqi kirib chiqishlarga mo‘ljallangan taqdim etiluvchi, 
axborot texnologiyalari portfeliga tegishli materiallardan o‘chirib 
tashlanishi 
lozim degan qoidaga amal qilishi kerak. Uning 
ahamiyatliyligini maksimallashtirishda bank uchun muhim bo‘lgan 
joriy va rejalashtirilayotgan axborot texnologiyalari investitsiyalami 
o‘z ichiga olishi lozim.
Bank o‘z faoliyatida quyidagilami e’tiborga olishi kerak:
- ahamiyatliylik omili;
- byudjet xarajatlari smetasi;
- mijozlarga ta’sir;
-butun bank tizimi doirasidagi operatsiyalarga butunlay ta’sir 
qilish;
- tashkiliy tayyorgarlik va tashkiliy ta’sir qilish;
- texnologiyalami qo‘llash va 
ishlab chiqarishga xarajatlar 
darajasi (umumiy xarajatlar, mehnat).
Har bir loyiha bo'yicha axborotlami taqdim etish bankka 
maksimal hajmdagi portfel yaratishga yordam berish yo'nalishida 
amalga oshirilib, boshqarayotgan ijroiy rahbariyat uchun bankning 
ahamiyatga ega resursi sifatida axborot texnologiyalari portfelining 
ahamiyati va maqsadi yoritilib berilishi lozim.
Quyidagilami e’tiborga olgan holda bank asosiy ish faoliyati 
masalalari va maqsadlari yoritilib berilishi kerak:
1. Bank ish faoliyatining asosiy yo'nalishi qanday.
443

---

2. Bank uchun qanday asosiy qonuniy me’yoriy xujjatlar 
mavjud.
3. Bankning asosiy vazifasini ta’minlash uchun bankning 
kelajakdagi rejalari qanday. Bunda axborot texnologiyalari 
faoliyatini bank strategik rejalari bilan bog‘lash nihoyatda zarur.
Infratuzilma sharxi deganda quyidagilar e’tiborga olinadi:
1. Axborot texnologiyalariga joriy investitsiyalami, apparat 
ta’minoti, dasturiy ta’minot, tarmoq va asosiy ilovalarga 
(foydalaniluvchi dasturlar) yuqori darajali, keng (bank tizimi) 
doirasida qarash.
2. Sxematik axborot texnologiyalari tarkiblari (uzellaming 
joylashuvi, jismoniy moslama apparaturalari, tarmoqlari).
3. Tabiiy holda ishni kim bajaradi (bankdagi ishlovchilar yoki 
chetdan jalb qilinganlar) va qanday qilib (axborot texnologiyalari 
bo'malari tarkiblari nusxalari, masalan, markazlashtirilgan yoki 
markazlashtirilmagan) savollari.
Axborot 
texnologiyalari 
portfelidagi 
“infratuzilma” 
va 
“loyihalar (investitsiyalar)” bo‘limalardagi ma’lumotlar, personal 
texnologiya toifalari bo'yicha rcsurslar ichki baholash natijalari 
kombinatsiyasida yuqori darajada ko'rib chiqiladi. Toifalar hamda 
funksional bloklarda joriy va mo‘ljallangan (loyihalashtirilgan) 
resurslaming joylashuv munosabatlarini (sonli, foiz yoki grafik 
ko'rinishlarda) tasawur qilish zarur hisoblanadi, masalan ilovalar, 
infratuzilmalar, asosiy tizimlami ishlab chiqish (rivojlantirish), bank 
biznes modeli hamda tuzilishini aks ettiruvchi quwatlash qiymati va 
funksional farqlari kabi xususiyatlarni.
Bankning axborot texnologiyalarini rivojlantirish strategik 
rejalariga bag'ishlangan axborotlar portfeli bo'limi bankning 
istiqboldagi 
rivojlantirilishi 
bilan 
axborot 
texnologiyalariga 
qo'yilayotgan joriy va kutilayotgan investitsiyalami mosligini 
aniqlashga yordam berishi va bevosita bankning faoliyat 
jarayonlarini qo‘llab-quwatlashi lozim. Bu bo'lim ma’lum davrda 
daromad va xarajatlar smetalarini tuzish bo'yicha yuritilayotgan 
bank instruksiyalari bilan mos holda tuzilishi lozim (ko'rsatilgan 
bo'limda shunga o'xshash ko'rsatmalar yo'q bo'lgan holda bank 
rahbariyatining ko'rib chiqishiga asosan eng yaxshi va chet el 
tajriblaridan foydalangan holda turli yo'llar bilan tuzilishi mumkin).
444

---

Axborotlar portfeli tizimining bu bo‘limi bankda axborot 
texnologiyalaridan foydalanib boshqarish va rcjalashtirishga ma’sul 
bo‘lgan rahbarlarga qulay va kerakli bo‘lgan ma’lumotlarni taqdim 
etishi lozim.
Axborot texnologiyalari uchun joriy va rejalashtirilayotgan 
xarajatlar jadvalda va savollarda ko'rsatilganlariga javob berishi 
lozim.