Axborotni simmetrik algoritmlar asosida kriptografik ximoyalash tamoyillari
Shifrlash kriptotizimining umumlashtirilgan sxemasi
Uzatiluvchi axborot matni M kriptografik o’zgartirish Ye
k1
yordamida shifrlanadi,
natijada shifrmatn C olinadi:
Kriptotizimlarning ikkita sinfi farqlanadi:
1. simmetrik kriptotizim (bir kalitli);
2. asimmetrik kriptotizim (ikkita kalitli).
SHifrlashning simmetrik kriptotizimida shifrlash va rasshifrovka qilish uchun
bitta kalitning o’zi ishlatiladi. Demak, shifrlash kalitidan foydalanish xuquqiga ega
bo’lgan har qanday odam axborotni rasshifrovka qilishi mumkin. SHu sababli,
simmetrik kriptotizimlar mahfiy kalitli kriptotizimlar deb yuritiladi. Ya’ni shifrlash
kalitidan faqat axborot atalgan odamgina foydalana olishi mumkin.
Elektron xujjatlarni uzatishning konfidentsialligini simmetrik kriptotizim
yordamida ta’minlash masalasi shifrlash kaliti konfidentsialligini ta’minlashga
keltiriladi. Odatda, shifrlash kaliti ma’lumotlar fayli va massividan iborat bo’ladi va
shaxsiy kalit eltuvchisidan masalan, disketda yoki smart-kartada saqlanadi. SHaxsiy
kalit eltuvchisi egasidan boshqa odamlarning foydalanishiga qarshi choralar ko’rilishi
shart.
Simmetrik shifrlash axborotni "o’zi uchun", masalan, egasi yo’qligida undan
ruxsatsiz foydalanishni oldini olish maqsadida, shifrlashda juda qulay xisoblanadi. Bu
tanlangan fayllarni arxivli shifrlash va butun bir mantiqiy yoki fizik disklarni
shaffof(avtomatik) shifrlash bo’lishi mumkin.
Simmetrik shifrlashning noqulayligi - axborot almashinuvi boshlanmasdan oldin
barcha adresatlar bilan maxfiy kalitlar bilan ayirboshlash zaruriyatidir. Simmetrik
kriptotizimda maxfiy kalitni aloqaning umumfoydalanuvchi kanallari orqali uzatish
mumkin emas. Maxfiy kalit jo’natuvchiga va qabul qiluvchiga kalitlar tarqatiluvchi
himoyalangan kanallar orqali uzatilishi kerak.
Mavjud barcha kriptografik usullar quyidagi sinflarga ajratiladi:
- 24 -
Mono- va ko’p alifboli o’rniga qo’yishlar (podstanovkalar).
Bir xil alifbodan foydalangan holda ochiq matnni boshqa matnga murakkab yoki
qiyin
qoida
bo’yicha almashtirish o’rniga qo’yish hisoblanadi. Yuqori
kriptobardoshlilikni ta’minlash uchun katta kalitlardan foydalanishga to’g’ri keladi.
O’rin almashtirishlar (perestanovkalar)
Bu ham uncha murakkab bo’lmagan kriptografik akslantirish hisoblanadi, odatda
boshqa usullar bilan birgalikda foydalaniladi.
Gamma qo’shish (Gammalash)
Bu usulda kalit asosida generatsiya qilinadigan psevdotasodifiy sonlar ketma-
ketligi ochiq matn ustiga qo’yiladi.
Blokli shifrlar shifrlanadigan matn blokiga qo’llaniladigan asosiy akslantirish
usullarini (mumkin bo’lgan takrorlashlar va navbatlar bilan) tasvirlaydi. Blokli shifrlar
yuqori kriptobardoshlilikka ega ekanligidan amalda u yoki bu sinf akslantirishidan
ko’proq uchraydi. Amerika va Rossiyaning shifrlash standartlari aynan shu sinf
shifrlariga asoslangan.
Dostları ilə paylaş: |