Axborot tizimlari

2.11-rasm. Opera brazerining interfeysi 

---

42 
Mutaxassislarning fikricha, Opera brauzeri Internet juda sekin (va 
agar tez bo‘lsa, unda juda qimmat) bo‘lgan davrning ehtiyojlarini 
mukammal aks ettirgan, aksariyat foydalanuvchilarning kompyuterlari 
unchalik unumli emas edi. Asta-sekin onlayn kanallar tezligi oshdi va 
unga kirish arzonlashdi. Kompyuterlar beqiyos kuchliroq bo‘ldi. Va 
shuning uchun brauzerning asosiy tarixiy afzalligi veb-sahifalarni qayta 
ishlash tezligi juda muhim bo‘lishni to‘xtatdi. Bu mutaxassislarga 
Operaning hozirgi bozordagi pozitsiyalari yеtakchilikdan yiroq 
ekanligini tushuntiradi. Ammo shuni ta’kidlash kerakki, Rossiyada 
ushbu brauzer eng mashhurlari qatoriga kiradi (ba’zi manbalarga ko‘ra, 
Rossiya Federatsiyasidan Internet foydalanuvchilarining taxminan 15 
foizi Norvegiya dasturini afzal ko‘radi). 
Savollar: 
1.
Interfeys nima? 
2.
Sistemaviy dasturiy ta’minotga ta’rif bering. 
3.
Sistemaviy dasturiy ta’minot necha qismga bo‘lib o‘rganiladi? 
4.
Amaliy dasturiy ta’minotga ta’rif bering 
5.
Amaliy dasturlarning kategoriyalarini ayting. 
6.
Uskunaviy dasturiy vositalarga misol keltiring 
 
 

---

43 
III-BOB. BERILGANLAR BAZASI BOSHQARUVINING 
TEXNIK ASOSLARI 
3.1.
 
Mavzu: Berilganlar bazasi boshqaruvining texnik asoslari 
Reja: 
1.
Berilganlar bazasi boshqaruvining texnik asoslari. Berilganlarni 
boshqarish. Big Data.
2.
Berilganlar bazasini boshqarish. Berilganlar asosiy tushunchalari 
3.
Berilgan bazasi tuzilmalari. Berilganlar bazasini rivojlantirish. 
Axborot 
bilan 
ta’minlash 
tizimlarining 
rivojlantirilishi 
foydalanuvchilarning axborotga bo‘lgan extiyojlarini qondirishda 
avtomatlashtirilgan ma’lumotlar bankiga o‘tish imkoniyatini yaratdi. 
Ma’lumotlar banki – zaruriy axborotni olish maqsadida 
ma’lumotlarni markazlashgan holda saqlash va jamoa bo‘lib 
foydalanish uchun mo‘ljallangan axborotli, tematik, dasturiy, tillar, 
tashkiliy va texnik (saqlanayotgan ma’lumotlar hamda texnologik 
jarayonda band personalni qo‘shganda) vositalarining tizimi sifatida 
ifodalanishi mumkin. 
Ma’lumotlar banki uni ishlashi va qo‘llanilishini ta’minlab 
beruvchi dasturiy to‘plamlari bilan birgalikda avtomatlashtirilgan 
ma’lumotlar banki deb ataladi. 
Avtomatlashtirilgan ma’lumotlar banki inson-mashina tizimidan 
iborat 
bo‘lib, 
ichki 
foydalanuvchilar 
hamda 
kompyuter, 
kommunikatsiya texnikasi asosida axborotni zaruriy qayta ishlash va 
uzatishni amalga oshiruvchi texnologiyaning axborot jarayonlarini o‘z 
ichiga oladi. Ma’lumotlar bankiga quyidagi asosiy talablar qo‘yiladi: 

muammoli sohaning holatiga axborotning mos kelishi; 

ishlashning ishonchliligi; 

tezkorligi va unumdorligi; 

foydalanishning oddiy va qulayliligi; 

foydalanishning ommaviyligi; 

axborotning ximoyalanganliligi; 

kengaytirish imkoniyatlarining mavjudligi. 
Ma’lumotlar bankining tarkibi unga yuklatilgan vazifalar va 
yechilishi kerak bo‘lgan masalalarning xususiyatlaridan kelib chiqqan 
holda 
aniqlanadi. 
Ma’lumotlar 
bankining 
asosiy 
vazifalari 
quydagilardan iborat: 

---

44 

axborotni saqlash va uni himoyalashni tashkil etish; 

saqlanayotgan ma’lumotlarning davriy dolbzarbligini 
ta’minlash; 

foydalanuvchilar va amaliy dasturlarning so‘rovlari 
bo‘yicha ma’lumotlarni izlash va tanlash; 

olingan ma’lumotlarni qayta ishlash va belgilangan shaklda 
natijalarni chiqarish. 
Ma’lumotlar bankining tarkibiy elementlari qatoriga quyidagilar 
kiradi: 
1) bir yoki bir necha ma’lumotlar bazasi; 
2) ma’lumotlar bazalarini boshqarish tizimi (MBBT); 
3) masalalarni echishning amaliy dasturlar to‘plami;