Axborot tizimlari

37 
2.8.-rasm. Amaliy dasturlarning tasniflanishi 
Dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalari

yangi 
dasturlarni ishlab chiqish jarayonida qo‘llaniladigan maxsus dasturlar 
majmuasidan iborat vositalardir. Bu vositalar dasturchining uskunaviy 
vositalari bolib xizmat qiladi, ya’ni ular dasturlarni ishlab chiqish (shu 
jumladan, avtomatik ravishda ham), saqlash va joriy etishga 
mo‘ljallangan. 
Instrumental dasturiy ta’minot 

bu amaliy dasturchilar deb 
nomlanadigan kategoriyadagi mutaxassislar uchun ish qurolidir. 
Instrumental dasturiy ta’minot – turli xildagi, inson faoliyatini 
turli sohalarida ishlatiladigan dasturlar paketlarini ishlab chiqishga 
mo‘ljallangan. 
Amaliy dasturchilar, nafaqat ma’lumotlarga ishlov berish 
usullarini bilishlari, balki dasturlarni ishlab chiqishni ham bilishlari 
kerak. Ular axborot texnologiyalarini aniq qo‘llash sohalari – 
muhandislik sohalari, matematika, fizika, nashriyot tizimi, buxgalterlik, 
tibbiyot va h.k. sohalarda yaxshi o‘zaro bog‘lanishi yoki yaxshi 
birikishi lozim. 
Oddiy foydalanuvchilar bu guruh dasturlari bilan, qoida bo‘yicha 
to‘qnashmaydilar. Instrumental dasturlar guruhiga quyidagi dasturlar 

---

38 
kiradi: turli algoritmik tillar translyatorlari (ular dastur matnini mashina 
tiliga o‘tkazadi, tarjima qiladi). 
Bog‘lovchi redaktorlar – ular dasturning alohida-alohida 
bo‘laklarini bir-biriga birlashtirib, butun holatga keltiradi: 
- Sozlovchilar (otladchiklar) 

ular yordamida dasturni yozishdagi 
yo‘l qo‘yilgan xatolarni topiladi va bartaraf qilinadi. 
- Mutaxassis integrallashgan muhiti hamma keltirilgan 
komponentalarni dastur ishlab chiqish uchun yagona, qulay tizimga 
birlashtiradi.