Axborot tizimlari

 
10.2 Elektron xujjat almashuvi tizimi 
Zamonaviy davlat boshqaruvi bo’lib elektron xujjat ayirboshlash tizimi (EXT) 
xizmat qiladi. 
Xozirgi vaqtda O’zbekiston Respublikasida “Davlat muassasalarida elektron 
xujjat ayirboshlash tizimini taxlili va baxosi” dasturi ishlamoqda [29]. 
Loyixaning asosiy maqsadi mavjud EXTni barcha ustivorligini va kamchiligini 
urgangan xolda tizimni xaetga joriy qilish karorini qabul kiluvchi shaxslarga
tushunarli kurinishda takdim qilish. 
Loyixaning mazmuni kuyidagi masalalarning echimidadir: 
- davlat muassasalarida ish yuritish va xujjatlarning okimini urganish; 
- davlat muassasalariga EXTni joriy qilish xukuklarini taxlil qilish; 
- davlat muassasalariga EXTni joriy qilishda kelib chikadigan muammolarni va 
xususiyatlarni aniqlash; 
- davlat muassasalarida EXT joriy qilish maqsadini aniqlash; 
- davlat muassasalariga EXT qo’llashdagi talablarni aniqlash; 
- davlat muassasalarida ishlatish uchun tijorat dasturi sifatida O’zbekiston 
bozoridagi maxsulotlar ruyxatini aniqlash; 
- qo’llanilishi mumkin bulgan EXTni test savollaridan utkazish; Loyixani 
amalga oshirish okibatida kuyidagi amaliy natijalarga erishamiz: 
- taklif etilayotgan EXTning test natijalari asosida xisob tayyorlanadi; 
- elektron xokimiyat joriy qilish kontseptsiyasiga EXT tanlash borasida 
taklifnoma tayyorlanadi. 
Xozirgi vaqtda test savollaridan utish uchun kuyidagi EXTlari ruyxatga olingan. 
Bular: 

---

143 
1. NCI-DOFLOW (uzbek tadkikot kompaniyasi NCI Projects) 
2. “Efrat” (uzbek SH.F. “Pro-Texnika” va Nuron DS) 
3. “Land Doces” (Rossiya kompaniyasi “Lanit”) 
4. “Boss - Referent” (Rossiya kompaniyasi Ayti) 
5. “Nan doc” (uzbek kompaniyasi Detee) 
6. “Documentum” (uzbek kompaniyasi ETG) 
Tizimning ishlashini ta’minlash uchun korxonalararo elektron xujjat ayirboshlash 
infrastrukturasini yaratmok lozim. Buning uchun: 
- boshqarish uchun zarur xujjatlar bilan ta’minlash borasida normativ-xukukiy 
aktlar tuplash yaratish va elektron xujjatlar ayirboshlash tizimini yagona tizimga 
keltirish (YAEXT); 
- davlatlar organlari uzaro xujjatlarini ayirboshlashda xujjatlarni standart-
mukammal shaklga keltirish; 
- korxonalararo xujjat ayirboshlashda elektron lugat va kataloglarni yaratish ; 
- yagona elektron xujjat ayirboshlash tizimi (YAEXT)dagi rakamli imzoni 
tasdiklovchi Markaz yaratish; 
- davlatlararo ma’lumotlarni ayirboshlash uchun yagona transport muxitini 
yaratish; 
- korxonalararo yaratilgan EXT koordinatsiyasi uchun marka yaratish (KKM); 
KKM kuyidagi funktsiyalarni bajarmogi lozim: 
- ma’lumotlarni kafolatli etkazish; 
- elektron xujjatlarni marshrutini belgilash; 
- ma’lumotlarni yaratish va ayirboshlash shaklini rivojlantirish; 
- markazlashtirilgan xolda normativ-lugatiy axborotlarni kiritish; 
- xujjatlarni portal orqali chop etish; 
- umumiy xujjatlarni birgalikda ishlash sharoitini yaratish; 
Korxona elektron xujjat ayirboshlash tizimida kuyidagi vazifalar yuklanadi: 
- xujjatlarning registratsiyasi; 
- xujjatlarni tasdiklash; 
- xujjatlarni barcha jabxalar bilan kelishtirish; 
- xujjatlar ustida jamoa bulib ishlashni uyushtirish; 
- xujjatlar loyixasini yaratish (barcha jabxa uchun); 
- bajarilish darajasini tekshirib turish; 
- korxona arxivlari bilan boglanish; 
- fuqarolar talablarini qayta ishlash; 
- uzaro kompyuterlar uchun tushunarli yagona formatda berilganlar bilan ishlash.