Axborotnomasi

114 
YANGI OʻZBEKISTON PEDAGOGLARI 
AXBOROTNOMASI 
www.in-academy.uz 
1-JILD, 3-SON (YOʻPA) 
mavzuiga bejiz qiziqmagan ekan. Moziyning zamon bilan doimo bogʻlanadigan nozik rishta va 
halqalarini topib, faqat tarix bagʻrida qolib ketmaydigan hayot haqiqatlari va fojialarini kuyib-
yonib tasvirlagan ekan. Abdulla Qahhor ijodidagi shafqatsiz realizmning tub ildizi ham balki 
ana shundadir. 
Abdulla Qahhor hikoyalarida hayotdagi va inson tabiatidagi turli-tuman nuqsonlarni 
tanqid etgan. Odamzod mavjud ekan, bahillik, johillik, ochko‘zlik, maqtanchoqlik, hudbinlik va 
boshqa qusurlar, albatta, yashaydi. Bu qusurlar kimdadir kamroq bo‘lishi mumkin, lekin bu 
illatlar insonning qadr-qimmatini pastga uradi, chinakamiga barkamol bo‘lishiga halaqit 
beradi. Jahon adabiyoti namunalarida bunday masalalar doimo dolzarb bo‘lgan. 
Abdulla Qahhor hikoyalarida hayotdagi va inson tabiatidagi turli-tuman nuqsonlarni 
tanqid etgan. Odamzod mavjud ekan, bahillik, johillik, ochko‘zlik, maqtanchoqlik, hudbinlik va 
boshqa qusurlar, albatta, yashaydi. Bu qusurlar kimdadir kamroq bo‘lishi mumkin, lekin bu 
illatlar insonning qadr-qimmatini pastga uradi, chinakamiga barkamol bo‘lishiga halaqit 
beradi. Jahon adabiyoti namunalarida bunday masalalar doimo dolzarb bo‘lgan. 
Abdulla Qahhor o‘zbek adabiyotida o‘z uslubiga, o‘z ovoziga ega bo‘lgan, adabiyotimiz 
taraqqiysiga sezilarli ijobiy hisa qo‘shgan zabardast adiblarimizdan biridir. Uning yorqin ijodi 
katta mahorat maktabi sifatida hamisha ijodkorlarning diqqat markazida bo‘lgan. Uning 
asarlariga qayta-qayta murojaat qilmagan, uning uslubiy mahoratidan bahra olmagan, uni 
o‘ziga ustoz deb sanamagan ijodkorlarni topish yaqin-yaqingacha aslo mumkin emas edi; 
adabiy ta’lim jarayoni Abdulla Qahhor asarlari bilan mazmunga boy, ma’rifatga to‘la bo‘lgan. 
Adabiyotimizning yirik vakili, o‘zbek professional prozasining oyoqqa turishida 
tinimsiz mehnat qilgan yozuvchi Abdulla Qahhor ijodi necha o‘n yillardan buyon xalqimizning 
ongu shuurini band etib kelmoqda. Adibning badiiy mukammal hikoyalari, qaytarilmas 
xarakterlar talqini joy olgan qissa, roman va pesalari, aforizm darajasidagi tesha tegmagan 
fikrlari hali uzoq yillar ko‘p avlodlar uchun mulohaza ob’ekti bo‘lib qolishi shubhasizdir.
1
Abdulla Qahhor hikoyalarida satirik va yumorist sifatida o`z talantining yangi qirrasini 
namoyish qildi. Unda kulgichilikka tamoyili zo`r edi. Buni juda ko`p asarlari aytib turibdi. U 
zomonga o`z idealini, davr nafasini qarshi qo`yadi, asarlarining mazmuniga, xarakterlarning 
mohiyatiga kulgini, masxarani singdirib yuborish bilan uning jamiyatdagi ulkan kuchini, ijobiy 
xarakterini yaqqol ko`rsatadi. Abdulla qahhorni novellachilikda ulkan muvaffaqiyatlarga olib 
kelgan omillardan yana biri – uning mumtozlardan, ayniqsa, rus adabiyotidan o`qish-
o`rganishi bo`ldi. “Ulug’ san`atkorning ijodi, – deb ta`kidlagan edi shoir, – badiiy mahoratimni 
oshirishda katta maktab bo`ldi”. 
Qahhor hikoyalari, birinchi navbatda, samimiyligi, ishontirish kuchi bilan kishini 
hayratda qoldiradi. Yozuvchi tasviridagi hamma narsa hayot hodisasi, aynan bo‘lib o‘tgan 
voqea, real hayotning bir bo‘lagi, epizodi bo‘lib gavdalanadi; hikoyalarning ko‘pchiligi real 
hayotiy asosga ega, ular adibning turmushda o‘zi ko‘rgan, eshitgan hodisalardan, tanish 
kishilar hayotidan olingan. Biroq ular hayotning aynan nusxasi emas. «Agar yozuvchilik 
turmushdan nusxa ko‘chirishdan iborat bo‘lsa, dunyoda bundan oson ish bo‘lmas edi, -deydi 
adib.-Hayotdan aynan ko‘chirish kitobdan ko‘chirishday gap. Nusxa nusxa bo‘lib qolaveradi. 
Bunday narsalardan originallik kutib bo‘lmaydi. Originallik hayot haqiqatini dildan o‘tkazish, 
uni his qilish, unga o‘ylab yurgan gaplarni singdirish, tilaklaringni qo‘shib ifodalash bilan 
yuzaga keladi. Zotan, yozuvchi hikoyalaridagi hayotiylik, ishontirish kuchi, siri ana shunda. 
1
Rahmon Qo‘chqor. Men bilan munozara qilsangiz... –T.: “Maʼnaviyat”, 1998, 4-bet 

---