2.2.2. Əmsal şəxs (müqayisə olunan şəxs)
Əlverişsiz davranma, oxşar vəziyyətdə olan bir şəxslə müqayisədə digərinə
qarşı əlverişsiz ayrı-seçkiliyin baş verməsidir. “Aşağı” ödənişlə bağlı şikayət
o zaman ayrı-seçkilik hesab olunur ki, eyni işəgötürən tərəfindən bir şəxsə,
onunla oxşar vəziyyətdə olan digər şəxsə nisbətdə daha aşağı maaş
ödənilir. Odur ki, “əmsal şəxs”ə ehtiyac var: əmsal şəxs, maddi baxımdan
digər şəxslə eyni vəziyyətdə olan şəxsdir ki, onların aralarındakı əsas fərq
“maddi əsasdan” ibarətdir. Bu Məlumat kitabında müzakirə olunacaq işlər,
çox vaxt “əmsal şəxs”i sübut etməyin ziddiyyətli olmadığını və bəzən nə
mübahisə olunan iş üzrə tərəflərin, nə də məhkəmənin “əmsal şəxs”i açıq
şəkildə müzakirə etməyəcəyini əks etdirir. Aşağıda, əmsal şəxsin təsdiqinin
qərar verən orqan tərəfindən açıq şəkildə gündəmə gətirildiyi işlərin bəzi
nümunələri əks olunub.
Nümunə: Moustaquimun işində, Mərakeş vətəndaşı olan bir şəxs bir
necə cinayəti törətməkdə təqsirli bilinərək deportasiya olunacaqdı.
17
Mərakeş vətəndaşı isə iddia etdi ki, onun deportasiya olunması ilə
25
Ayrı-seçkiliyin kateqoriyaları və ondan müdafiə vasitələri
____________________________
17. AİHM Moustaquim Belçikaya qarşı (No. 12313/86), 18 fevral 1991.
bağlı qərar ayrı-seçkilik xarakteri daşıyır. O, vətəndaşlığa əsaslanan
ayrı-seçkiliyə yol verildiyini iddia edərək bildirdi ki, Belçika
vətəndaşları cinayətdə ittiham olunduqlarına görə deportasiya olun-
murlar. AİHM, ərizəçinin Belçika vətəndaşları ilə oxşar vəziyyətdə
olmadığını bildirərək qeyd etdi ki, bir dövlət AİHK çərçivəsində öz
vətəndaşını deportasiya edə bilməz. Odur ki, onun deportasiya
olunması ayrı-seçkiliyə səbəb olmayıb. AİHM-in, ərizəçinin, Aİ-yə Üzv
Dövltətlərdən olan qeyri-Belçika vətəndaşları ilə (Aİ hüququnda
nəzərdə tutulan hərəkət azadlığı hüququna əsasən deportasiya oluna
bilməyənlər) müqayisə olunan vəziyyətdə olduğunu qəbul etməsinə
baxmayaraq, Məhkəmə hesab etdi ki, münasibətlər arasındakı fərq
əsaslandırılıb.
Nümunə: Allonbynin işində, kollecdə mühazirəçi işləyən ərizəçinin
müqaviləsi kollec tərəfindən yenilənmədi.
18
Bundan sonra o, təhsil
müəssisələrində mühazirə xidmətləri həyata keçirən şirkətdə
işləməyə başladı. İşlədiyi şirkət ərizəçini əvvəl işlədiyi kollecdə
mühazirə oxumağa göndərdi və burda əvvəlki vəzifələrini icra edən
ərizəçiyə kollecin ona ödədiyindən daha az ödəniş tətbiq etdi. Ərizəçi,
genderə əsaslanan ayrı-seçkiliyə məruz qaldığını iddia edərək bildirdi
ki, həmin kollecdə işləyən kişilər daha çox məvacib alıblar. AƏM
bildirdi ki, kollecdə işləyən kişi mühazirəçilər müqayisə olunan
vəziyyətdə olmayıblar. Çünki kollec, həm özünün işə götürdüyü kişi
işçilərin, həm də xarici şirkət tərəfindən işə götürülən ərizəçinin
məvacibinin məbləğini müəyyən etmək məsuliyyəti daşımır. Odur ki,
onlar oxşar vəziyyətdə olmayıblar.
Nümunə: Luczakın işində Polşada yaşayan və işləyən fransız fer-
merin xüsusi olaraq polşalı fermerləri dəstəkləmək məqsədilə
yaradılan xüsusi Polşa sosial təhlükəsizlik rejiminə daxil olmağına,
rejimin qeyri-vətəndaşlara açıq olmaması səbəbi ilə, icazə
verilməməsinə qarşı şikayət etdi.
19
AİHM, ərizəçinin daimi sakin
olmasını və bu rejimdən yararlanmasını, yerli sakinlər kimi vergi
26
Ayrı-seçkilik əleyhinə Avropa hüququ üzrə Məlumat kitabı
____________________________
18. AƏM, Allonby Accrington və Rossendale Kollecinə qarşı, İş C-256/01 [2004] ECR I-873, 13 yanvar
2004.
19. AİHM, Luczak Polşaya qarşı (No. 77782/01), 27 noyabr 2007; bax həmçinin, AİHM, Gaygusuz
Avstriyaya qarşı, (No. 17371/90), 16 sentyabr 1996.
ödəməsini və bununla da sosial təhlükəsizlik sxeminin
maliyyələşdirilməsinə töhfə verdiyini və əvvəllər ümumi sosial
təhlükəsizlik rejiminin bir hissəsi olduğunu nəzərə alaraq, ərizəçinin
polşalı fermerlərlə oxşar vəziyyətdə olduğu ilə razılaşdı.
Nümunə: Richardın işində ərizəçi əməliyyat yolu ilə cinsiyyətini
dəyişdirərək kişi cinsindən qadın cinsinə keçmişdi. O təqaüd almaq
üçün 60 yaşında müraciət etmişdi ki, bu da Birləşmiş Krallıqda
qadınlar üçün nəzərdə tutulan təqaüd yaşı idi. Hökumət, ərizəçinin
digər oxşar vəziyyətdə olan şəxslərlə müqayisədə əlverişsiz rəftara
məruz qalmadığını iddia edərək təqaüd verməkdən imtina etdi.
Hökumət bildirdi ki, bu işdə düzgün əmsal şəxs “kişi” olub və ərizəçi
həyatını bir kişi kimi yaşayıb. AƏM bildirdi ki, yerli qanunvericilik
şəxslərə öz gender qruplarını dəyişməyə icazə verib və odur ki, həqiqi
əmsal şəxs “qadın” sayılır. Beləliklə, ərizəçiyə daha yuxarı təqaüd
yaşı tətbiq edilməklə, ona qarşı, oxşar vəziyyətdə olan qadınlara
münasibətdə əlverişsiz davranılıb.
20
Nümunə: Burden Birləşmiş Krallığa qarşı işdə iki bacı 31 il ərzində
birlikdə yaşayıblar.
21
Onlar birlikdə mülkiyyətə sahib olublar və hər
birisi öz vəsiyyətində öz payında olan mülkiyyəti digərinə vəsiyyət
edib. Ərizəçilər, daşınmaz əmlak dəyəri müəyyən məbləğ həddini
aşdığından, birinin ölümü nəticəsində digərinin vərəsəliklə bağlı vergi
ödəməli olmasından şikayət etdilər. Onlar, bunun onların mülkiyyət
hüququna müdaxilə edən ayrı-seçkilik olduğunu bildirərək bunu,
vətəndaş nigahında olan cütlüklərə bu cür vərəsəlik vergisi tətbiq
edilməməsi ilə əsaslandırdılar. Lakin AİHM bildirdi ki, ərizəçilər bacı
olduqları üçün özlərini rəsmi və ya vətəndaş nikahında olan cütlüklərlə
müqayisə edə bilməzlər. Evlilik və ya mülki xarakterli bərabərlik,
müqavilə əsaslı hüquq və vəzifələr yaratmaq üçün müstəqil və
məqsədli şəkildə qurulan münasibətdir. Bunun əksinə olaraq,
ərizəçilərin münasibətləri qan qohumluğuna əsaslanıb və odur ki,
əsaslı fərqə malikdir.
27
Ayrı-seçkiliyin kateqoriyaları və ondan müdafiə vasitələri
____________________________
20. AƏM, Richards Secretary of State for Work and Pensions’a (İş və Təqaüdlər üzrə Dövlət
Katibliyinə)qarşı, İş C-423/04 [2006] ECR I-3585, 27 aprel 2006.
21. AİHM, Burden Birləşmiş Krallığa qarşı [GC] (No. 13378/05), 29 aprel 2008.
Nümunə: Carson və Başqaları Birləşmiş Krallığa qarşı işdə ərizəçilər
BK hökumətinin xaricdə yaşayan təqaüdçülərə, ölkədə yaşayan
təqaüdçülərə ödədiyi məbləğdə təqaüd ödəmədiyindən şikayət
etdilər.
22
Birləşmiş Krallığın qanunlarına əsasən, təqaüd məbləği
İngiltərə ilə qarşılıqlı sosial təhlükəsizlik razılaşması olan ölkələrdə
yaşayan BK vətəndaşları istisna olmaqla, ancaq BK-da yaşayan
şəxslərə tətbiq edilirdi. Bu cür razılaşma olmayan dövlətlərdən birində
yaşayan ərizəçilər, məskunlaşdıqları yer zəminində ayrı-seçkiliyə
məruz qaldıqlarını iddia etdilər. AİHM buna etiraz edərək, ərizəçilərin
təqaüd yaşında olub BK-da və ya BK-ın qarşılıqlı razılaşmaya sahib
olduğu ölkələrdən birində yaşayan şəxslərlə oxşar vəziyyətdə
olmadıqlarını bildirdi.
AİHM bildirdi ki, baxmayaraq ki, bu fərqli qrupların hamısı milli
hökumət gəlirləri fonduna sığorta ödənişi vasitəsilə yardım göstəriblər,
bu ödənişlər təqaüd fonduna deyil, ictimai xərclərin müxtəlif
aspektlərinin maliyyələşdirilməsini əhatə edən ictimai gəlirlərə aid
olub. Bundan başqa, hökumət təqaüd məbləğini müəyyən edərkən,
BK-da həyat standartları ilə bağlı qiymətlərin artımına əsaslanmışdrı.
Odur ki, ərizəçi digər qruplarla müqayisə olunan vəziyyətdə olmayıb
və beləliklə də ona qarşı ayrı-seçkiliyə yol verilməyib.
Ən azından işəgötürmə ilə bağlı Aİ hüququ kontekstində, müvafiq bir
“əmsal şəxs”in tapılması üçün aşkar istisna, baş verən ayrı-seçkiliyin
şəxsin hamiləliyi ilə bağlı olmasıdır. Xüsusi əhəmiyyət kəsb edən Dekker
işindən başlayaraq, AƏM-nin geniş miqyaslı işləri siyahısında bir şəxsin
ayrı-seçkiliyə məruz qalması hamiləlik vəziyyəti ilə bağlı olduqda “əmsal
şəxs”ə ehtiyac olmadan, şəxsin cinsi əsasla ayrı-seçkiliyə məruz qalması
kimi təsnifləndiriləcək.
23
Dostları ilə paylaş: |