Az eBook Archive

Dərin iztirabdan keçərək Tanrıya çatdığını söyləyən çoxlu 
insan var. Bununla yanaşı, “Xaç Yolu” deyilən xristian ifadəsi 
də var ki, məncə, eyni şeyi bildirir. 
 
Biz də burada eyni şeyi nəzərdən keçiririk. 
Doğrusunu söyləsək, onlar iztirabdan keçərək Tanrı- 
nı  tapa  bilməyiblər,  çünki  iztirabın  içərisində  müqavimət 
var.  Onlar  Tanrını  təslimiyyət  yoluyla,  var  olanı  qəbul 
etməklə tapıblar və onları buna çəkdikləri əzab sövq edib. 
Onlar  müəyyən  mərhələdə  ağrılarını  özlərinin  yaratdıqla- 
rını anlamalıdırlar. 
 
Siz təslimiyyəti Tanrını tapmaqla necə eyni tutursunuz? 

---

293 
 
Müqavimət  idrakdan  ayrılmaz  olduğundan,  mü- 
qavimətdən  imtina,  yəni  təslim  olmaq  idrakının 
hökmranlığının, “sən” kimi görünməyə çalışan yalançı və 
fırıldaqçı  "tanrının"  sonu  olur.  Bu  durumda  bütün  müha- 
kimələr  və  neqativliklər  əriyib  yoxa  çıxır.  İdrak  tərəfin- 
dən  üzərinə  kölgə  salınan  Varlıq  Aləmi  açıqlığa  çıxmağa 
başlayır. Qəflətən daxilində çox dərin bir dinclik, anlaşıl- 
maz  və  izaholunmaz  dinclik  duyğusu  hökm  sürməyə 
başlayır.  Bu dincliyin içində isə, böyük sevinc var. Onun 
tam ortasında, ən gizli dərinliyində isə müqəddəs, heç bir 
ölçüyə  sığmayan  elə  bir  şey  var  ki,  heç  bir  ad  onu  ifadə 
edə bilməz. 
Mən buna  Tanrını tapmaq deməzdim, çünki heç vaxt 
itirmədiyin,  özün  olan  həyatı  necə  axtara  bilərsən?  Tanrı 
sözü min illər boyu yanlış qavranması və tələffüzü ilə de- 
yil,  səndən  ayrı,  əlahiddə  bir  varlığı  nəzərdə  tutduğuna 
görə  məhdud  edicidir.  Tanrı  qətiyyən  bir  varlıq  deyil, 
Varlığın  özüdür.  Burada  obyekt-subyekt  münasibətləri, 
heç  bir  ikilik,  heç  bir  sən  və  Tanrı  ola  bilməz.  Tanrının 
dərki  dünyada  var  olan  ən  təbii  şeydir.  Heyrətamiz  və 
ağlasığmaz  olan  Tanrını  dərk  edə  biləcəyin  deyil,  Onu 
dərk etməməyindir. 
Sənin xatırlatdığın Xaç Yolu köhnə aydınlanmaya ge- 
dən  yoldur  və  son  zamanlara  qədər  o  yeganə  idi.  Ancaq 
onu  hesabdan  silmə  və  təsirini  xor  görmə.  O  hələ  də  işə 
yarayır. 

---

294 
 
Xaç  Yolu  tərsinə  çevrilmədir.  Bu  o  deməkdir  ki,  hə- 
yatda  qarşılaşdığın  ən  pis  şey  haçansa  başına  gələcək  ən 
yaxşı  şeyə  çevrilir.  Bu  yol  sənin  təslim  olma  məcburiy- 
yətindən,  məğlub  olmağından,  səni  “ölümə”  itələmkdən, 
səni  heç  nə  olmaq  üçün  oyanmağa  məcbur  etməkdən 
keçir; Tanrı kimi, ona görə ki, Tanrı da heç nədir. 
Hələ  də  şüursuz  qalmaqda  davam  edən  insanların 
çoxuna gəldikdə isə, Xaç Yolu onlar üçün yeganə yol ola- 
raq  qalır.  Onlar  yalnız  bundan  sonra  çəkəcəkləri  iztirab 
vasitəsilə oyanacaq, kütləvi aydınlanmadan öncə isə pey- 
ğəmbərlərin  qabaqcadan  söylədiyi  nəhəng  ictimai  dəyi- 
şikliklər  baş  verəcək.  Bu  proses  şüurun  təkamül  dərəcə- 
sini  idarə  edən  bəlli  kainat  qanunlarının  hərəkətini  əks 
etdirir, elə ona görə də, bəzi bəsirətlilər tərəfindən qabaq- 
cadan  xəbər  verilmişdir.  Bundan  başqa,  bu,  bir  qədər 
anlaşılmaz və bəzən dolaşıq məcazlarla olsa da, Vəhy Ki- 
tabında  və  ya  Apokalipsisdə  də  xəbər  verilib.  Bu  əzabı 
Tanrı göndərməyib, onu insanlar özləri  – hər kəs öz-özü- 
nə və başqalarına verir. 
"Ancaq bununla belə, müdafiə tədbirləri haqqında  da 
qabaqcadan  xəbər  verilib;  onları  canlı,  intellektual  orqa- 
nizm  olan  Yer  kürəsi  insan  idrakının  quduz  hücumundan 
müdafiə olunmaq üçün tətbiq edəcək." 
Buna baxmayaraq, hazırda yaşayan insanların şüuru 
o dərəcədə təkamül edib ki, aydınlanmaq üçün onlar 

---

295 
 
daha iztiraba ehtiyac duymurlar. Bu insanların sayı get- 
dikcə artır və sən də onlardan biri ola bilərsən. 
İztirabdan keçərək aydınlanma olan Xaçın Yolu o de- 
məkdir  ki,  səni  zorla,  çığırda-çığırda,  çabalaya-çabalaya 
səmavi  səltənətə  atıblar.  Nəticə  etibarilə,  sən  ona  görə 
təslim  olursan  ki,  ağrıya  müqavimət  göstərməyə  gücün 
qalmır,  amma  bu  baş  verənə  qədər  uzun  müddət  əzab 
çəkmək  məcburiyyətində  qalırsan.  Aydınlanmağı  şüurlu 
olaraq  seçmək  keçmişə  və  gələcəyə  bağlılıqdan  imtina 
etmək  həyatının  başlıca  diqqət  mərkəzi  olaraq  İndiki  anı 
seçməkdir.  Bu,  zamanda  yox,  mövcudluq  durumunda 
olmağı  seçməkdir.  Bu,  olana  “hə”  deməkdir.  Onda  artıq 
ağrıya  ehtiyac  duymayacaqsan.  Necə  düşünürsən,  sənə 
“Mən bir daha ağrı və iztirab yaratmayacağam” deyə bil- 
məyindən qabaq nə qədər zaman lazımdır? Belə bir seçim 
edənədək nə qədər ağrıya ehtiyac duyursan? 
Əgər  bunun  üçün  sənə  yenə  də  daha  çox  zaman  la- 
zımdırsa, sən daha çox zaman və daha çox ağrı alacaqsan. 
Zaman və ağrı bir-birindən ayrılmazdırlar. 
 
Seçmək Bacarığı 
 
Bəs  iztirab  çəkmək  istəyirmiş  kimi  görünən  insanlar  necə 
olsun?  Mənim  bir  rəfiqəm  var,  partnyoru  onu  təhqir    edir.  
Onun  əvvəlki  əlaqələri  də  elə  indikinə  oxşayıb.  Niyə  o  bu  cür 
kişiləri  seçir  və  niyə  hazırda  bu  situasiyadan  çıxmaq  istəmir? 
Niyə bu qədər çox insan faktiki olaraq ağrı hiss etməyi seçirlər? 

---

296 
 
 
Mən  seçmək  sözünün  Yeni  Əsrin  sevimli  termini  ol- 
duğunu  bilirəm,  ancaq  bu  baxımdan  o  qədər  də  dəqiq  iş- 
lənməyib.  Kiminsə  özünün  və  ya  başqalarının  həyatında 
qeyri-konstruktiv  münasibətləri,  yaxud  hər  hansı  neqativ 
situasiyanı  “seçdiyini”  söyləmək  yanlış  ola  bilər.  Seçim 
anlayışı  özündə  şüurlu  olmağı,  yəni  yüksək  şüur  səviy- 
yəsində olmağı ehtiva edir. Bunsuz sənin seçimin ola bil- 
məz. Seçim sənin özünü idrakınla və onun şərti klişesi ilə 
eyniləşdirməyini  dayandırdığın  an  başlayır,  mövcud  ol- 
duğun  anda  gerçəkləşir.  Nə  qədər  ki  bu  nöqtəyə  çatma- 
mısan,  mənəvi  baxımdan,  şüursuz  qalacaqsan.  Bu  o  de- 
məkdir  ki,  sən  yenə  əvvəlki  tək  idrakının  müəyyən  bir 
üslubda  işləməsindən  asılı  olaraq  düşünməyə  və  hərəkət 
etməyə  məcbur  olacaqsan.  İsa  məhz  buna  görə  deyib: 
“Onları bağışla, çünki nə etdiklərini bilmirlər”. Bu, “intel- 
lektuallıq”  sözünün  ənənəvi  mənası  ilə  bağlı  deyil.  Mən 
tamamilə  şüursuz  olan,  yəni  özünü  büsbütün  idrakıyla 
eyniləşdirən  yetərincə  yüksək  intellektli  və  savadlı  in- 
sanlara rast  gəlmişəm. Faktiki olaraq, əgər əqli inkişaf və 
artan  məlumatlılıq  şüurluluğun  müvafiq  səviyyəsi  ilə 
uyğun  deyilsə,  qəm-qüssəyə  düçar  olmaq  və  fəlakət  təh- 
lükəsi ehtimalı yüksək olur. 
Sənin rəfiqən onu təhqir edən partnyoru ilə münasi- 
bətləri kəsə bilmir, həm də bu ilk dəfə deyil. Niyə? Ona 
görə ki, seçimi yoxdur. Öz keçmişi tərəfindən formalaş- 

---

297 
 
dırılan  idrak  hər  zaman  tanıdığı  və  bağlı  şeyi  yenidən 
yaratmağa çalışır. Çünki bu ağrılı olsa belə, artıq tanışdır. 
İdrak  həmişə  bilinən  şeyə  əsaslanır.  Yad  olan  onun  üçün 
təhlükəlidir, çünki ona necə nəzarət edəcəyini bilmir. Ona 
görə  də,  idrak  indiki  anı  sevmir  və  ondan  qaçır.  İndiki 
anın fərqindəliyi təkcə fikir axınında deyil, həmçinin keç- 
miş-gələcək davamlılığında bir aralıq yaradır. Həqiqi, ye- 
ni  və  yaradıcı  olmayan  nəsə  bu  dünyaya  bu  aralıqdan, 
hüdudsuz  imkanlara  malik  bu  saf  sahədən  keçmədən  gə- 
lə bilməz. 
Ona görə də, sənin rəfiqən özünü idrakıyla eyniləşdi- 
rərkən, yalnız keçmişdə öyrəndiyi modeli bərpa etməyə 
qadir olur; bu modeldə intim münasibətlər təhqir və al- 
çalmalarla  qırılmaz  surətdə  bağlı  yeni  model  yaradır. 
Digər  tərəfdən,  o  ilkin  uşaqlıq  dövründə  mənimsədiyi 
stereotipə söykənərək də belə edə bilər; bu stereotipə gö- 
rə,  o  heç bir şeyə  yaramır  və  hər  cür töhmətə layiqdir. 
Həmçinin  həyatının  çox  böyük  hissəsini  ağrılı  bədənlə 
yaşadığı mümkündür, ağrılı bədəni qidalandırmaq üçün 
daim  ağrı  axtardığı  da  ehtimal  oluna  bilər.  Rəfiqənin