Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti (unec) İl 9, Cild 9, yanvar-mart 2021

N.S.İsmayılov: Dünya əhalisinin dinamikası və onun ekonometrik proqnozlaşdırılması 

---

34 
burada 
𝐿
0
– başlanğıc zamanda əhalinin sayıdır.
(4)-ün hər tərəfini e-əsasında loqarifmləsək, 
𝐿𝑛 𝐿
𝑡
= 𝐿𝑛 𝐿
0
+ 𝜆𝑡
, 
(5) 
𝐿𝑛 𝐿
0
= 𝐶
0
işarələməsini aparsaq, 
𝐿𝑛 𝐿
𝑡
= 𝐶
0
+ 𝜆𝑡
, 
(6) 
alarıq. 
(6) bərabərliyinin sağ tərəfinə u - təsadüfi həddini əlavə edib, loqarifmik-xətti reqres-
siya (yarımloqarifmik) tənliyini almış oluruq. 
𝐿𝑛 𝐿
𝑡
= 𝐶
0
+ 𝜆𝑡
+u , 
(7) 
burada, 
𝐶
0
𝑣ə 𝜆
parametrlərdir və ən kiçik kvadratlar üsulu ilə tapılır. t-zaman, u isə 
təsadüfi kənarlaşmadır. 
Dünya əhalisinin ekonometrik modelinin qiymətləndirilməsi və 
proqnozlaşdırılması 
(7)-nın parametrlərini ən kiçik kvadratlar üsulu ilə qiymətləndirmək üçün dünya əha-
lisinin aşağıdakı cədvəldəki zaman sırasına baxaq. 
Cədvəl 1. Dünya əhalisi sayının dinamikası (1950 - 2020) 
İllər 
Dünyanin 
əhalisinin sayı 
(min nəfər) 
İllər 
Dünya əhalisinin sayı 
(min nəfər) 
1950 
2 525 779 
1986 
4 953 377 
1951 
2 572 851 
1987 
5 045 316 
1952 
2 619 292 
1988 
5 138 215 
1953 
2 665 865 
1989 
5 230 452 
1954 
2 713 172 
1990 
5 320 817 
1955 
2 761 651 
1991 
5 408 909 
1956 
2 811 572 
1992 
5 494 900 
1957 
2 863 043 
1993 
5 578 865 
1958 
2 916 030 
1994 
5 661 086 
1959 
2 970 396 
1995 
5 741 822 
1960 
3 026 003 
1996 
5 821 017 
1961 
3 082 830 
1997 
5 898 688 
1962 
3 141 072 
1998 
5 975 304 
1963 
3 201 178 
1999 
6 051 478 
1964 
3 263 739 
2000 
6 127 700 
1965 
3 329 122 
2001 
6 204 147 
1966 
3 397 475 
2002 
6 280 854 
1967 
3 468 522 
2003 
6 357 992 
UNEC Elmi Xəbərləri, İl 9, Cild 9, yanvar-mart, 2021, səh. 26 - 39 
Scientific Reviews in UNEC, Year 9, Volume 9, January-March, 2021, pp. 26 - 39 

---

35 
1968 
3 541 675 
2004 
6 435 706 
1969 
3 616 109 
2005 
6 514 095 
1970 
3 691 173 
2006 
6 593 228 
1971 
3 766 754 
2007 
6 673 106 
1972 
3 842 874 
2008 
6 753 649 
1973 
3 919 182 
2009 
6 834 722 
1974 
3 995 305 
2010 
6 916 183 
1975 
4 071 020 
2011 
6 997 999 
1976 
4 146 136 
2012 
7 058 934 
1977 
4 220 817 
2013 
7 136 812 
1978 
4 295 665 
2014 
7 238 184 
1979 
4 371 528 
2015 
7 214 959 
1980 
4 449 049 
2016 
7 295 869 
1981 
4 528 235 
2017 
7 444 444 
1982 
4 608 962 
2018 
7674575 
1983 
4 691 560 
2019 
7700000 
1984 
4 776 393 
2020 
7776802 
1985 
4 863 602 
Mənbə: https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL 
Cədvəl 1-də göstərilən məlumatlar əsasında (7) reqressiya tənliyinin Eviews Tətbiqi 
Proqram Paketində(TPP) qiymətləndirilməsi nəticəsi aşağıdakı kimi alınmışdır. 
LOG(DE) = 15.1094710784 + 0.011530981854*@TREND – 
0.00710151670457*DUMMY2020COVID +
[AR(11)=0.702680574053,MA(1)=0.999847877374 , 
(8) 
burada DE - Dünya əhalisinin sayı, TREND - zaman illərini göstərir. 
DUMMY2020COVID - fiktiv dəyişəndir və 2020-ci ildə koronavirus COVİD-19-
un yaratdığı pandemiyanın dünya əhalisinə təsirinin qiymətləndirilməsi üçün modelə 
daxil edilmişdir. Modelin adekvatlığını yaratmaq üçün 11-ci tərtib avtokorrelyasiya 
(AR(11)) və 1-ci tərtib sürüşkən orta (MA(1)) faktorları daxil edilmişdir. 
(8) ekonometrik modelinin əsas statistik xarakteristikaları Cədvəl 2-də verilmişdir.