Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti (unec) İl 9, Cild 9, yanvar-mart 2021

Ключевые слова: 
эффективность, производительность, ИКТ, электронная 
коммерция. 
 
Giriş 
Hazırkı şəraitdə müəssisələr arasında kəskin rəqabət mühitinin mövcudluğu onları 
qalib gəlmək uğrunda səmərəlilik və məhsuldarlıqlarının artırılmasına daha çox diqqət 
yetirməyə sövq edir. Müəssisələrin bazar paylarının genişlənməsinə, rəqabət qabiliy-
yələrinin güclənməsinə və mənfəətliklərinin artmasına səbəb olan amillərdən biri 
səmərəliliyin və məhsuldarlığın yüksəldilməsidir. Müəssisələr səmərəliliklərini artır-
maqla istehsal potensialından düzgün şəkildə istifadə etməyə və mənfəətlərini artır-
mağa nail olurlar. Müəssisələrin səmərəliklərinin və məhsuldarlıqlarının artırılması 
N.V.Bəymməmədli: Müəssisələrdə səmərəlilik və məhsuldarlığın artırılmasında İKT-nin rolu 

---

78 
istehsal olunan məhsul üzrə xərclərin minimumlaşdırılması və bu yolla məhsulların 
satış qiymətlərinin azalmasına, daha çox istehlakçı cəlb etməklə bazar payının geniş-
lənməsinə və rəqabət qabiliyyətlərinin yüksəlməsinə səbəb olur. 
Hazırkı dövrdə bir çox ölkələrdə, xüsusilə də inkişaf etməkdə olan ölkələrin müəssisə-
lərində səmərəlilik və məhsuldarlıq nisbətən aşağı səviyyədədir, bu da həmin müəssi-
sələrin qlobal bazarlarda rəqabət mübarizəsində məğlubiyyətləri ilə nəticələnir. Müəs-
sisələrin bazarlardan sıxışdırılaraq çıxarılması onların mənfəətlərinin azalmasına 
səbəb olmaqla bərabər, eyni zamanda ölkədə sosial-iqtisadi problemlərin yaranmasına 
gətirib çıxarır. Müəssisələrin səmərəliliklərini və məhsuldarlıqlarını artırmaq məqsə-
dilə bir sıra amillərdən istifadə edilir: informasiya və kommunikasiya texnologiya-
larından (İKT) daha geniş şəkildə istifadə, innovasiya fəaliyyətinin gücləndirilməsi, 
işçi qüvvəsi və menecment bacarıqlarının artırılması və s. Sadalanan amillər içərisində 
İKT-dən geniş istifadə müəssisənin bütün fəaliyyət istiqamətlərini əhatə etdiyindən 
daha önəmli hesab olunur. Belə ki, İKT-dən istifadə müəssisənin yeni məhsul yara-
dılmasında, qiymətqoyma siyasətində, marketinq fəaliyyətində, xammal alışı və məh-
sul satışında, eyni zamanda istehsal prosesinin müasir tipli texnologiyalarla idarə 
edilməsində önəmli təsir gücünə malikdir. 
Beynəlxalq səviyyədə İKT-nin müəssisələrə təsiri ilə əlaqədar çoxlu sayda elmi təd-
qiqatlar aparılmışdır. Bu tədqiqatların əksəriyyətində İKT-nin müsbət təsiri vurğu-
lanmışdır. Lakin dünya ölkələrində fəaliyyət götərən müəssisələrə nəzər yetirdikdə 
müxtəlif səbəblərdən hamısında İKT istifadəsinin yüksək səviyyədə olmadığını gör-
mək olar. Müəssisələrin İKT istifadəsinin aşağı olması səbəblərinə maliyyə imkan-
larının məhdudluğu, menecerlərin İKT faydaları haqqında lazımi bilgiyə malik olma-
maları, müəssisələrdə İKT bacarıqlarının azlığı, ölkə səviyyəsində İKT istehsalı və 
istifadəsi ilə əlaqədar zəruri dövlət strategiyasının yoxluğu, stimullaşdırıcı tədbirlərin 
kifayət qədər olmaması və başqalarını nümunə göstərmək olar. Son illərdə ölkəmizdə 
istehlakçılar və istehsalçıların İKT istifadəsi sahəsində bir çox uğurların əldə edilmə-
sinə baxmayaraq, dünyanın inkişaf etmiş və bir sıra inkişaf etməkdə olan ölkələrində 
fəaliyyət göstərən müəssisələr ilə müqayisə apardıqda müəyyən zəifliklərin olduğu 
müşahidə edilir. Belə olan təqdirdə ölkəmizin iqtisadi artımının təmin edilməsi, qeyri-
neft sektorunun gücləndirilməsi, ixrac potensialının artırılması və istehsal imkanlarının 
genişləndirilməsi məqsədilə müəssisələrin daxili və xarici rəqabət mühitində uğurlarının 
təmin edilməsi üçün İKT istifadəsini genişləndirmək məqsədəuyğun hesab edilir.