Azərbaycanın makro Sosial Hesablar Matrisi Bu məqalədə Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün makro sosial hesablar matrisi qurmaq
üçün 12 hesab götürülmüşdür. “İstehsal fəaliyyətləri və əmtəə” və “Xidmətlər” hesabı
ayrılıqda bir hesab olaraq götürülmüşdür. Faktorlar hesabı əmək və kapital hesablarına
ayrılmışdır. İqtisadi agent olaraq dövlət çıxış edir. Qənaət hesabı qənaət və dəyişik-
likləri özündə saxlayır. Son hesab isə xarici aləmlə əlaqələri əks etdirən qalan dünya
hesabıdır. Bu matrisin elementlərini nəzərdən keçirək və onların götürüldüyü statistik
mənbələri qeyd edək (Bax cədvəl 2): Cədvəl 2-nin “1)” ilə işarələnmiş xanadakı
element istehsal fəaliyyətləri hesabı sətrinin gəlirləri ölkə daxilində istehsal olunmuş
məhsulun satışından əldə olunur və bu məhsul tam olaraq əmtəə və xidmətlər hesabına
G.F.Rəhimli: Azərbaycan üçün Sosial Hesablar Matrisi: nəzəri-metodoloji əsasları, qurulması və istifadəsi məsələləri
114
verilir. Bu göstərici ölkədaxili istehsalın dəyərini ifadə edir. Bu elementi istehsal fəa-
liyyətləri hesabı sütunun cəmi olaraq (balans şərtinin ödənilməsi ilə) götürülür. İsteh-
sal fəaliyyətləri hesabı sütununda “2)” elementi istehsal sahələrinin aralıq istehlak
olaraq aldığı məhsulların dəyərini ifadə edir, bu element sahələrarası balans cədvə-
lindən götürülür. “3)” və “4)” istehsal fəaliyyətləri hesabının istehsal faktorlarına görə
ödəmələrini əks etdirir və bu iki elementin dəyəri birgə əlavə dəyərə bərabər olur.
UNEC Elmi Xəbərləri, İl 9, Cild 9, yanvar-mart, 2021, səh. 108 - 120 Scientific Reviews in UNEC, Year 9, Volume 9, January-March, 2021, pp. 108 - 120
115
C ədv əl 2 .
A
z
ər
ba
yc
an
ü
çün
m
akro
S
os
ia
l H
es
ab
la
r m
at
ri
si
ni
n
st
ruk
turu
C
əm
i
Q
a
la
n
dünya
11)
14)
15)
30)
MDV
D
10)
Inve
st
.
9)
31)
E
v
tə
s-
n
a
xi
dm
ət
ed
ən
q
-
kom
t
əş
8)
29)
E
v
tə
sə
rr
üf
-
at
la
rı
7)
28)
D
övl
ət
ida
rə
e
tm
əs
i
6)
27)
M
a
li
y
y
ə
tə
şki
la
t
la
rı
26)
Q
e
yri
-
m
al
iyy
ə
tə
şki
la
tla
rı
25)
ka
pi
ta
l
18)
19)
20)
21)
22)
23)
24)
əm
ə
k
16
17)
əmt
əə
v
ə
xi
dm
ə
t.
1)
12)
13)
Is
te
hs
a
l
fə
al
iy
y
ət
-
lə
ri
2)
3)
4)
5)
he
sa
b
la
r
Is
te
hs
al
ff
əa
li
yy
ə
tl
əri
əmt
əə
v
ə
xi
dm
ətl
ə
r ə
m
ək
ka
pi
ta
l
Q
e
yri
-
m
al
iyy
ə
tə
şk.
M
a
li
y
y
ə
tə
şki
la
tla
rı
Dövl
ət
E
v
tə
sə
rr
ü-
fa
tl
ra
ı
E
v
tə
s-
n
a
xi
dm
ət
ed
ən
q
-
kom
t
əş.
Q
əna
ət
MDVD
Q
a
la
n
dünya
C
əmi
