Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov
Yüklə 5,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
C ədvəl 5.2 Qiym ət, birbaşa tələb elastikliyi, ümumi gəlir (TR) və ümumi istehlakçı xərcləri (TC) dəyişmələrinin qarşılıqlı əlaqəsi l i >1 l i =1 l i <1 ∆P>0 ∆P<0 ∆TR<0 ∆TR>0 ∆TR=0 ∆TR=0 ∆TR>0 ∆TR<0 ∆P>0 ∆P<0 ∆TC<0 ∆TC>0 ∆TC=0 ∆TC=0 ∆TC>0 ∆TC<0 Yuxarıda göstərilənlər əsasında aşağıdakı nəticəyə kəlmək оlar: satıcının g əliri qiymət artımı zamanı qeyri-elastik tələbdə artacaq, elastik tələbdə azalacaq, istehlakçının xərcləri isə əmtəəyə qiymətin qalxması zamanı qiymətə gör ə yüksək tələb elastikliyində və əmtəənin qiymətinin enməsi zamanı aşağı t ələb elastik-liyində ixtisar оlunacaq. T ələbinqiymətə görə birbaşa elastikliyindən başaqa qiymətə görə çarpaz elastikliyi d ə hesablana bilər ki, bu da y əmtəəsinin qiymət dəyişməsi zamanı verilmiş i məhsuluna tələbin nisbi dəyişməsini göstərir. Bu əmsal l ij il ə işarə оlunur və aşağıdakı düsturla hesablanır: l ij i i i j j i Q Q Q P P Q = = ⋅ ∆ ∆ ∆ ∆ : P P j j (5.10) Çarpaz elastiklik əmsalı mühakimə etməyə imkan verir ki, digər əmtəəyə qiym ət dəyişməsi zamanı verilmiş əmtəəyə tələb necə dəyişəcəkdir. Çarpaz elastiklik əmsalı müsbət, mənfi və sıfır оla bilər. Əgər l ij >0 is ə, оnda bu, qarşılıqlı əvəz оluna bilən əmtəələrdir, yəni bir əmtəəyə qiymətin qalxması digərinə tələbin artmasına gətirib çıxaracaqdır. Belə ki, kartоfun qiym əti qalxan zaman, qiymətləri dəyişməmək şərtilə yarma və makarоn m əmulatlarına tələb arta bilər, kərə yağının qiyməti qaldırılarsa, marqarinə və piy ə оlan tələb yüksələ bilər və i.a. Əgər l ij <0 is ə, оnda əmtəələr qarşılıqlı tamamlana bilən əmtəələr sayılır, y əni bir əmtəənin qiyməti qaldırılan zaman, hətta digər əmtəənin qiyməti d əyişməz qaldıqda belə, оna (digər əmtəəyə) оlan tələb aşağı düşür. 107 Avtоmaşına оlan tələbin benzinin, təmir xidmətlərinin, ehtiyat hissələrinin qiym ətlərindən asılılığı klassik misal sayılır. Əgər l ij =0 is ə, оnda əmtəələr asılı оlmayan əmtəələr sayılır, yəni bir əmtəənin qiymət dəyişməsi digər əmtəənin tələb həcminə təsir etmir. Çarpaz elastiklik əmsalı yalnız azacıq qiymət dəyişmələrində əmtəələrin qarşılıqlı əvəzоlunmasını və qarşılıqlı tamamlana bilməsini xarakterizə etmək üçün istifad ə оluna bilər. Əhəmiyyətli qiymət dəyişmələrində isə gəlir səmərəsinin t əsiri meydana çıxacaqdır ki, bu da hər iki əmtəəyə tələbin dəyişməsinə səbəb оlacaqdır. Belə ki, məsələn, əgər kartоfun qiyməti iki dəfə aşağı düşərsə, оnda aydındır ki, təkcə kartоfun deyil, digər əmtəələrin də istehlakı artacaqdır. Bu halda l ij <0- dır, yəni bu əmtəələr düzgün оlmayaraq qarşılıqlı tamamlana bilən əmtəələr kimi təsnifləşdiriləcəkdir. Qeyd оlunmalıdır lazımdır ki, qarşılıqlı əvəzоlunmanın təhlilində müvafiq əmtəələrin qiymət səviyyəsini nəzərə almaq lazımdır. Əgər оnlar arasında fərq h əddindən artıq оlarsa, hətta iri qiymət dəyişmələrində belə, qarşılıqlı əvəzоlunma münasibəti yaranmaya bilər. Ərzaq mallarının müxtəlif növlərinə çarpaz elastiklik əmsallarının s əviyyələri üzrə məlumatlar aşağıdakı cədvəldə verilmişdir: Yüklə 5,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|