Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Cədvəl 6. Milli Mühasibat Uçotları arasında bəzi fərqlər
Yüklə 1,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
67 Cədvəl 6. Milli Mühasibat Uçotları arasında bəzi fərqlər Mənbə: müəllif tərəfindən hazırlanmışdır Göründüyü kimi, qeyd edilmiş hər iki halda uçota alınanlar eynidir. Yeganə fərq köhnə hesablar planında olan “İşçi və məhsuldar heyvanlar” və “Sair əsas vəsaitlər”in tərkibində uçota alının “Çoxillik əkmələr”lə bağlıdır. Daha doğrusu, bunlar köhnə hesablar planının 01 nömrəli balans hesabında qeydə alınırdı, amma yeni hesablar planının 111 saylı hesabında artıq uçota alınmır. Onda qarşıya çıxan əsas sual, bunların hansı balans hesabında uçota alınması ilə bağlıdr. Köhnə hesablar planındakı “İşçı və məhsuldar heyvanlar” və “Çoxillik əkmələr” artıq 13 saylı maddədə, 131, 132 saylı hesablarda uçota alınır. Göründüyü kimi fərqlər çox sadədir və uçot baxımındın problem yaratmır. Qeyd edildiyi kimi, əvvəlki qaydada istifadəedilən hesablar planında əsas vəsaitə uyğun gələn bütün akivlər (məbləğ limiti nəzərə alınmamaqla) yeni hesablar planı 111-ci hesabında qeydə alınır (https://muhasib.az/). 111-ci hesabla 01-ci hesabda uçotu aparılan aktivlə bağlı fərqin biri də uzun müddətdə icarəyə götürülən aktivlərdir. Əvvəlki hesablar planında uzun müddətə icarəyə götürümüş əsas vəsaitlər 03 saylı balans hesabında uçot alınırdı. Müəssisə digər təşkilatlardan uzunmüdətli icarə əsasında əsas vəsait əldə edəndə icarəyəgötürən (icarəçi) onu artıq 01 saylı “Əsas vəsailər” balans hesabında 68 yox, 03 saylı “Uzunmüddətə icarə götürülən əsas vəsaitlər” hesabında debetdə uçota almalı və ona müvafiq şəkildə amortizasiya hesabamalı idi. Amma son hesablar planında daha uzun dövrdə icarəyə götürülmüş əsas vəsaitlərin uçotu üçün ayrıca hesab nəzərdə tutulmayıb. Belə aktivlər 111 saylı “Torpaq, tikili və avadanlıqlar – dəyər” adlanmış hesabatda uçota alınmaqdadır. Sadəcə, təcrübədə belə aktivləri ayırmaq üçün 111-ci hesabda olan subhesabların özü də bölünür. Məsələn, təşkilatın balansında həm özünün mülkiyətində olan binası və həmdə maliyyənin icarəsi üzrə alınmış bina var. Bu zaman onların uçotu belə aparıla bilər: 111.2. “Tikililər” 111.2.1. “Tikililər – mülkiyyətdə olan” 111.2.2. “Tikililər- maliyyə icarəsi ilə alınan” “Əsas vəsaitlər” və yaxud “Torpaq, tikili və avadanlıqlar”la bağı təcrübədə tez-tez rastlaşılan müxabirləşmələrə nəzər yetirək. Müxabirləşmələr həm köhne hesablar planı, həm də yeni hesablar plani ilə aparılacaq. Eyni zamanda daha yaxşı anlaşılması üçün əməliyyatların təsviri veriləcək. Müxabirləşmələrə keçməzən əvvəl yeni standartlarda əsas vəsaitlərdə (torpaq, tikilı, avadanlıqların) balans dəyərini (yeni milli standartlarda ilkin dəyərinin) formalaşması üçün hansı xərclərin hara aid olduğuna, daha doğrusu hansı xərclərin kapitallaşdırıldığına nəzər salaq. “Torpaq, tikili və avadanlıqlar”ın bilinmə meyarına cavab verəcək obyektlər əsasən ilkin dəyərinə görə qiymətləndirilməlidi. İlkin dəyərin strukturu və ya hissələri ayrılır: torpaq, tikili və avadanlıqlarin ilk məbləğinin tərkib hissələri aşağıdakılara bölünür: - Alış qiymətindən müxtəlif ticarət endirimlərinin çıxılmasından sonra, idxalla bağlı rüsumlar, habelə alışla əlaqəli əvəzləşdirilməmiş vergilər daxil edilməklə ümumi olaraq sərf edilmiş məsrəflər - Aktivdən müəssisənin rəhbəri tərəfindən müəyyənləşdirilmiş qaydada istifadə edilməsi naminə onu lazımı istismaredilmə yerinə və vəziyyətinə gətirməsinə çəkilmiş bütün birbaşa xərclər. 69 - obyektin alınmağı, habelə onun ehtiyyatlar yaratmaq üçün deyil, müxtəlif məqsədlərə görə müəyyənləşmiş müddət daxilində istifadə edilməsinin nəticəsi olaraq ləğvi, bundan başqa onun yerləşmiş olduğu sferanın bərpaedlməsi kimi işlərin görülməsiylə bağlı müəssisənin öz üzərinə götürmüş olduğu öhtəliklərə uyğun çəkilmiş xərclərin ilkin smetasının dəyəri. Nümunə. Müəssisə digər təşkilatdan (malgöndərəndən) 1000 manatlıq avadanlıq (məsələn, kompüter) alıb. Alınan avadanlıq istismara verilib. Bu halda müxabirləşmələrin aparılması qaydası aşağıda əks olunan kimi olacaq (müxabirləşmələr köhnə hesablar planı və yeni hesablar planı üzrə aparılacaq, lazım gələrsə mühasiblər onu subhesablar üzrə yaza bilər): Yüklə 1,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|