Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti «Beynəlxalq-neft-qaz biznesi»

SUAL 6.4. Açıq və qapalı səhmdar cəmiyyətlər

Müasir şəraitdə sahibkarlığın ən geniş yayılmış formasından biri də səhmdar cəmiyyətdir. Bu cəmiyyətlərin əksəriyyəti dövlət və bələdiyyə mülkiyyətinə əsaslanan müəssisələrin özəlləşdirilməsi yolu ilə yaradılır. Səhmdar Cəmiyyət - təsərrüfat fəaliyyətini həyata keçirmək məqsədilə nizamnamə fondunu səhm buraxmaq yolu ilə formalaşdıran fiziki və hüquqi şəxslərin könüllü sazişi əsasında yaradılan müəssisədir. Bi cəmiyyətlər açıq və ya qapalı tipli SC şəklində yaradılır.

Səhmləri yalnız təsisçilər arasında bölüşdürülən və təsisçilərin əksəriyyətinin razılığı ilə özgəninkiləşdirilən cəmiyyət qapalı tipli səhmdar cəmiyyət hesab edilir. Səhmləri müstəqil surətdə özgəninkiləşdirilənə bilən cəmiyyət açıq tipli səhmdar cəmiyyəti hesab edilir. Səhmdar cəmiyyəti azı üç fiziki və ya hüquqi şəxs tərəfindən təsis edilir. Dövlət əmlakına sərəncam vermək səlahiyyətinə malik olan idarəetmə orqanlarının təsis etdikləri səhmdar cəmiyyətinin təsisçilərinin sayı məhdudlaşdırılmır. Onlar təklikdə səhmdar cəmiyyətinin təsisçisi ola bilərlər. Cəmiyyətin təsisçilərinin ümumi yığıncağında qəbul edilən nizamnamədə aşağıdakılar göstərilməlidir : cəmiyyətin adı, tipi, hüquqi ünvanı, fəaliyyət növü, təsisçi və ya təsisçilərin tərkibi, nizamnamə fondunun məbləği, buraxılacaq səhmlərin kateqoriyası, növü, nominal dəyəri, təsisçi, və ya təsisçilər tərəfindən alınan səhmlərin miqdarı, səhmdarlar öz öhdəliklərini yerinə yetirmədikdə görülən tədbirlər, idarəetmə, nəzarət və maliyyə- təftiş orqanlarının tərkibi və səlahiyyətləri, fondların siyahısı və onların formalaşdırılması qaydası.

Səhmdar cəmiyyətin yaradılmasında dövlət müəssisəsi iştirak etdikdə Maliyyə Nazirliyinin rəyi olmalıdır. Səhmdar cəmiyyət dövlət müəssisəsinin çevrilməsi əsasında da yaradıla bilər. Bu halda dövlət müəssisəsinin səhmdar cəmiyyətinə çevrilməsi əsaslarını parlament müəyyənləşdirir. Cəmiyyətdə səhmlərə abunə yazılışı və ya səhmlərin bölüşdürülməsi təsis müqaviləsi, yaxud təsis planı əsasında həyata keçirilir. Abunə yazılışının müddəti 6 aydan çox olmamalıdır.Səhmləri ancaq təsisçilər arasında bölüşdürülən cəmiyyətin ali idarəetmə orqanı səhmdarlarım ümumi yığıncağıdır. Onun səlahiyyətlərinə aiddir:

1.Cəmiyyətin fəaliyyətinin istiqamətlərinin müəyyən edilməsi

2.Müşahidə Şurasının tərkibini, idarə heyətini, maliyyə təftiş komissiyasını seçmək

3.İllik nəticələri təsdiq etmək

4.Mənffətin bölüşdürülməsini həyata keçirmək

5.Cəmiyyətin daxili qaydalarının təsdiq etmək

6.Cəmiyyətin vəzifəli şəxslərinin əmlak məsuliyyətinə cəlb edilməsi haqqında qərar çıxartmaq

7.Cəmiyyətin fəaliyyətinə xitam vermək

Cəmiyyət öz öhdəiklərinin yerinə yetirilməsində və borclarının ödənilməsində bütün əmlakı ilə məsuliyyət daşıyır. Onun fəaliyyətinə xitam verilməsi “ Müəsisələr haqqında” AR Qanunu ilə həyata keçirilir.Qapalı SC bir çox neqativ cəhətləri var: o, iqtisadiyyatda inhisarçılıq meyllərinin yaranmasına gətirib çıxara bilər.Təcrübə göstəriri ki bu cür SC də istehsalın texniki silahlanma səviyyəsi aşağı olur. Ona görə də QSC müvəqqəti xarakter daşıyır.