Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti «Geoloji-kəşfiyyat» fakültəsi 050602 – “Geologiya mühəndisliyi” ixtisası

B.TAM KƏSİLİŞ BOYU İNKİŞAF ETMİŞ QRABEN VƏ Y ARIMQRaBENLƏRƏ MƏXSUS KONSEDİMENTASİON NQH.

(s.242)

QIRMIZI DƏNİZ NQH (s.251)

Nubiyə-Ərəbistan qalxımında yerləşən nəhəng Qınrnzı dəniz qrabeni (rifti) 200-350 km enə və 2300 km uzununa malikdir. Bünövrənin > atma dərinliyi isə 8 km-ə bərabərdir. Bu nöəhəng qrabeııin yalnız şimal seııtriklinal hissəsi, yəni büveyş körfəzi akvatoriyası neftli-qazlıdır. Buranın neftliliyi 1906-cı ildə Həmzə yatağının açılması ilə aşkar edilmişdir. Onların çıxarıla bilən ümumi ehtiyatı 174 mln, t-dur. Bundan əlavə Belaim yatağmııı çıxarıla bilən ehtiyatı 55 mln.t. bərabərdir. Aşkar edilmiş bütün yataqlar hövzənin uzunluğunun cəmi 350 km-də yerləşir. Bu hövzənin başqa hissələrində 10-dan artıq quyımuıı qazılmasına baxmayaraq neft-qazlılıq aşkar edilməmişdir.

qırmızı dəniz hövzəsinin Süveyş İnssəsi müasir struktur planda asimetrik qrabendir. Onun az mailli qərb yamacı nisbətən iri pilləvari əyilməyə məniz qalan bloklardan ibarətdir, şərq yamacı isə daha dikdir və ensiz əksfav tipli qırılmalarla sahilə doğrou qaldırılmış , sahilə yaxın hissədə isə kəskin enmiş blokdan ibarətdir. Qrabeııin ən çox enmiş hissəsi Süveyş körfəzində yerləşir. Qrabeııin çöküntü qatırım daban hissəsində kembridən əvvəl yaşa malik kristallik süxurlar üzərində kontinental mənşəli terrigen süxurlar yatır (nubiya seriyası). Bunların arasında Devon ve Turney yaşlı çöküntüləri seçirlər. Paleozoy yaşlı çöküntülərin qalınlığı 800 m-dən çoxdur. Onların üzərində stratiqrafik uyğunsuzluqla Təbaşir və Paleogen (Paleosen, Eosen) yaşlı çöküntülər yatır. Bunların qalınlığı 2 km-dən artıqdır, Neogen çöküntülərinin maksimal qalınlığı qrabenin ox zonasında müşahidə edilir və 5 km-dən artıqdır. Qırmızı dəniz qrabeninin özü əsasən karbonat terrigen mənşəli və qalınlığı 3 km-ə bərabər Paleogen yaşh süxurlardan təşkil oiunmuşdur. Hövzənin Süveyş hissəsində bütün kəsıliş neftli-qazlıdır. Neft toplantıları qumdaşı və əhəngdaşı lıtofasial tərkibə malik olan Miosen, Eosen, Təbaşir, Karbon və Devon süxur kompleksinə məxsusdurlar. Süveyş arealı zonalarına məxsus oian neft yataqları hövzənin üç struktur elementlərində yerləşirlər. Onun qərb yamacında, mərkəzində və şərq yamacında neft-qaz toplanma zonaları nisbətən kiçik ölçülərə malikdirlər və adətən ikidən 5-ə qədər yatağı biriəşdmriər. Şərq yamacında iki bir-birindən ayrı zona seçilir: -birinci Şimalı-Südr Əsl neftli-qazlı zona üç nisbətən kiçik neft yatağını özündə birləşdirir (Südr, Matarena, Əsl). Neft yığımı burada nisbətən dayaz (500-1100 m) dərinlikdə Miosen və Eosen yaşlı qumdaşlarında yerləşir. Sıxlığı 0,910 q/sm-dır. Bir qədər cənubda Rudis Dirbə zonası yerləşir. Bu zonaya 5 yataq daxildir. (Obu-Rudis, Sidri, Vadi-Feyran, Belaim, Əbu- Durbi). burada neft yatağının yatma dərinliyi 2300-3100 m arasında dəyişir. Qrabenin ən çox enmiş subakval hissəsində Morqan adlı neft-qaz zonası ayrılır, bu zona 5 yataqdan ibarətdir. Neft yığımı miosen və təbaşirdə (senon, turon, senoman) 1600-2350 m dərinlikdə yerləşir. Hövzənin qərbində nisbətən az rnailli yamacında 2 zona yerləşir: Şimal Qərib Ömər zonası və həmzə-Xurqada zonası. Sonuncunun Xurqada yatağında ilk dəfə olaraq karbon yaşlı çöküntülərin neftiiliyi aşkar edilmişdir. Yataqlar 740-770 m dərinlikdə açılmışlar. Şimal neft-qaz zonasının stratiqrafik neftqaziılıq diapazonu daha genişdir. Burada miosen, eosen, tabaşir, karbon və devon yaşh çöküntülər məhsuldardırlar. Süveyş arealına aid olan neftqaz zonalarına aşağıdakı iki struktur formalarla səciyyələnir. Tağ hissəsi horstla mürəkkəbləşmiş və raiosendən qədim yaşlı çöküntülərdən təşkil olunmuş və cavan süxurlarla qeyri uyğun örtülmüş braxiantiklinal qırışıqlar, miosendən əvvəl yaşa malik qata məxsus erozion çıxıntılar. Bunların üzərində az mailli neogen yaşlı çöküntülər yaur. Bu iki növ strukturlarla tağvari, tektonik və stratiqrafik ekraniaşmış yataqlar daha geniş inkişaf tapmışlar və nisbətən az litoloji növ- yataqlara təsadüf edilir.

Qırmızı dəniz NQH-nə məxsus neft yataqlarının əksəriyyəti sənaye ehtiyatlarının az olması ilə səciyyələnirlər. Neftlər əsasən ağırdıriarvə kükürdiüdıiriər. Qaz yataqları aşkar edilməyib.