Azərbaycan Dövlət Pedoqoji Universiteti

Azərbaycan Dövlət Pedoqoji Universiteti

Fakültə - Tarix/Coğrafiya

İxtisas - Tarix müəllimliyi
Qrup-Tar2203B
Fənn-Yeni dövr tarixi
Mövzu- Avstriya-Macarıstan imperiyasının yaranması
Müəllim-Əhmədov Ərrəhman
Tələbə- Murad Həsənov
PLAN:

• 
  Avstriya-Macarıstan 
  
• 
  Avstriya-Macarıstan Tarixi(yaranması)
  
• 
  Hökumət
  
• 
  İqtisadiyyat
  
• 
  I Dünya müharibəsi illərində
  
• 
  İmperiyanın dağılması
  

Avstriya-Macarıstan — 1867–1918-ci illərdə mövcud olmuş imperiya. Avropanın çoxmillətli imperiyalarından olan bu imperiyanı Habsburqlar sülaləsi idarə edirdi. Avstriya-Macarıstan imperiyasi Birinci Dünya müharibəsində Almaniya, Osmanlı imperiyaları və Bolqarıstanla müttəfiq idi. 1919–1920-ci illərdə Antanta dövlətlərilə imzalanan Sen-Jermen, Trianon müqavilələrilə bağlı olaraq imperiya dağıldı.
Tarixi
Yaranması
1866-cı ildə Prussiya-Avstriya müharibəsi zamanı əldə edilən məğlubiyyət və alman ittifaqının dağılması nəticəsində Avstriya öz nüfuzunu itirmişdi. Bundan başqa artmaqda olan sosial və milli-siyasi təzadları aradan qaldırmaq üçün imperiyanın modernləşməsi, radikal islahatlar tələb olunurdu. 1867-ci ildə Avstriya və Macarıstan müqavilə imzaladılar. Həmin vaxtdan Avstriya imperiyası Avstriya-Macarıstan dualist monarxiyası kimi çıxış etdi. Yaranmış yeni dövlətin qanunverici əsasını 21 dekabr 1867-ci ildə qəbul edilmiş "Dekabr konstutsiyası" adlanan qanunlar külliyatı təşkil edirdi. Bu qanuna əsasən Avstriyanın imperatoru eyni zamanda Macarıstan kralı elan edilirdi. Hər iki dövlət üçün ümumi olan yalnız xarici işlər, hərbi və maliyyə nazirlikləri idi. Hər iki tərəf özünün paramenti, hökuməti və milli ordusuna, eləcə də bərabər hüquq və öhdəliklərə malik idilər. Vyana və Budapeştdəki parlamentlər, ümumimperiya məsələlərinə baxmaq üçün hərəyə 60 nümayəndə seçirdilər. Monarxın geniş imtiyazları var idi: o hər iki dövlətdə hökumət başçılarını təyin edilməsinə razılıq verir, parlamentləri çağıra və buraxa bilir, fövqəladə dekretlər verə bilirdi. İmperator xarici siyasətə və orduya başçılıq edirdi. Konstutsiya, imperiyanın bütün əhalisinin qanun qarşısında barəbərliyini, əsas vətəndaş hüquqlarını- söz, yığıncaq, din azadlıqlarını, şəxsi mülkiyyətin və mənzilin toxunulmazlığını, yazışma sirrini təmin edirdi.


Hökumət
1867-ci il kompromis Habsburq ərazilərini qərb və şimal yarısında Avstriya İmperiyası ("İmperator Şurasında təmsil olunan torpaqlar" və ya Cisleithania) ilə Macarıstan Krallığı ("Müqəddəs Stefan Tacının Torpaqları") arasında əsl ittifaqa çevirdi. , və ya Transleithania) şərq yarısında.
1867-ci ilə qədər monarxiyanı idarə edən Avstriya hökuməti Avstriya hissəsinin hökumətinə çevrildi, Macarıstan hissəsi üçün isə başqa hökumət quruldu. Ümumi hökumət (rəsmi olaraq Ümumi İşlər üzrə Nazirlər Şurası və ya almanca Nazirrat für gemeinsame Angelegenheiten olaraq təyin olunur) ümumi milli təhlükəsizliklə bağlı bir neçə məsələ - Ümumi Ordu, Dəniz Donanması, xarici siyasət və imperiya məişəti və gömrük ittifaqı üçün yaradılmışdır. Baxmayaraq ki, iki yarı ortaq bir monarxı paylaşsa və həm xarici əlaqələr, həm də müdafiə birgə idarə olunsa da, ümumi vətəndaşlıq olmadığı üçün bütün digər dövlət funksiyaları ayrıca icra edilməli idi.
Macarıstan və Avstriyada hər birinin öz baş naziri olan ayrı parlamentlər var idi: Macarıstan Diyeti (ümumiyyətlə Milli Assambleya kimi tanınır) və Cisleithania'da İmperator Şurası (almanca: Reichsrat). Hər parlamentin monarx tərəfindən təyin olunan öz icra hakimiyyəti var idi.
1878-ci ildən sonra Bosniya və Herseqovina 1908-ci ildə tam ilhaq olunana qədər Avstriya-Macarıstanın hərbi və mülki idarəçiliyinə keçdi və bu, Böyük Dövlətlər və Avstriya-Macarıstanın Balkan qonşuları olan Serbiya və Monteneqro ilə Bosniya böhranına səbəb oldu.
İkili monarxiyanın iki hissəsi arasında 1867-ci ildən sonrakı yarım əsr ərzində münasibətlər ortaq xarici tariflər və hər bir hökumətin ümumi xəzinəyə maliyyə töhfəsi ilə bağlı dəfələrlə mübahisələrə səbəb oldu. Bu məsələlər 1867-ci ildə Avstriya-Macarıstan Kompromisi ilə müəyyən edilmişdi, bu razılaşmada ümumi xərclərin 70%-i Avstriyaya, 30%-i isə Macarıstana ayrılmışdır. Bu bölgü hər on ildən bir yenidən müzakirə edilməli idi. Müqavilənin hər yenilənməsinin hazırlanması zamanı siyasi təlatümlər yaşanırdı. 1907-ci ilə qədər Macarıstanın payı 36,4%-ə yüksəldi. Mübahisələr 1900-cü illərin əvvəllərində uzun sürən konstitusiya böhranı ilə nəticələndi. Bu, Macarıstan ordusu birliklərində komandanlıq üçün hansı dildən istifadə ediləcəyi ilə bağlı fikir ayrılığına səbəb oldu və 1906-cı ilin aprelində Budapeştdə macar millətçi koalisiyasının hakimiyyətə gəlməsi ilə daha da dərinləşdi. Ümumi razılaşmaların müvəqqəti yenilənməsi status-kvo əsasında 1907-ci ilin oktyabrında və 1917-ci ilin noyabrında baş verdi. 1917-ci ildə aparılan danışıqlar İkili Monarxiyanın dağılması ilə başa çatdı.