AZƏrbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu hacalı NӘCӘFOĞlu azәrbaycanda vә Türkiyәdә

Tr – 1. Dükanlarda satıcıların önündәki uzun masa, piş­taxta. 2. Qәhvәxana, meyxana və s. dә müştәrilәrin üzәrindә yeyib içdiklәri masa. 3. Bkz. Az^3,4.
TEZLİK

Az – Frekans.

Tr – 1. Tez olma vәziyyәti. 2. Dissertasiyalıq.
TIĞ

Az – Büyük kalak, yığın.

Tr – 1. Hörmә işlәrindә istifadә edilәn ucu qarmaqlı mil. 2. Biz. 3. Qılınc.
TİKSİNMEK / DİKSİNMӘK

Az – 1. Seksenmek, irkilmek. 2. Ürkmek, korkmak. 3. Bkz. Tr.

Tr – İyrәnmәk, nifrәt etmәk, ikrah etmәk.
TİN

Az – 1. Bir şeyin iki dış tarafının, yüzeyinin birleştiği, kesiştiği yer. İki sokağın, caddenin kesiştiği yer. 2. Bir şeyin kenarı. 3. İki şeyin kesiştiği yerde olan, kenarda olan.

Tr – 1. Ruh (psixalogiyada). 2. Hәqiqәti vә kainatı izah etmәk üçün hәr şeyin mahiyәti, әsası vә ya qurucusu olaraq mәnimsәnilәn maddә olmyana varlıq (fәlsәfәdә).
TİTAN

Az – 1. Atom numarası 22 olan kimyevi element. 2. Su kaynatmak için kullanılan özel yapılmış büyük kap, cihaz.

Tr – Bkz. Az¹.
TOL

Az – Damı örtmek için, inşaat işlerinde izdle amaçıyla kullanılan özel bileşimle madde emdirilmiş karton.

Tr – 1. Daş kәmәr vә ya daş kәmәrlәrlә tikilmiş ev. 2. Yayla vә ya bağça evi. 3. Kiçik kәnd.
TORUM

Az – Sperm.

Tr – Dәvә balası.
TOST

Az – Sofra başında birinin ünvanına deyilen hoş arzu, hoş sözler; birinin şerefine şarap vs. içmek teklifi.

Tr – Arasına yağ çәkilәrәk vә ya pendir, sosiska, kolbasa və s. qoyularaq xüsusi avadanlıqda qızdırılmış çörәk dilimi.
TOY

Az – Düğün.

Tr – 1. Gәncliyi sәbәbi ilә tәcrübәsiz vә bacarıqsız olan. 2. Ziyafәt, yemәkli әylәncә. 3. Әti üçün ovlanan gözәl tüklü bir quş növü (Otis tarda).
TÖRE / TÖRӘ

Az – Yüksek olmayan yassı, küçük olan şey.

Tr – 1. Bir topluluqda mәnimsәnmiş, yerləşmiş davranış vә hәyat tәrzlәrinin, qaydaların, adət vә әnәnәlәrin, ortaq vәrdişlәrin, tutulan yolların bütünü. 2. Bir toplumdakı әxlaqi davranış tәrzlәri, әdәb.
TUMAN

Az – 1. Etek. 2. Beli bağlı veya lastikli, düğmesiz etek.

Tr – Bkz. DON (Tr²), ŞALVAR (Tr).
TURŞU

Az – 1. Asit. 2. Bkz. Tr. 3. Yemeğe katılan erik kurusu.

Tr – İçi doğranmış sarımsaq, bibәr, göyәrti ilә doldu­rulub sirkәyә qoyulan badımcan, bibәr, pomidor; Duza və ya sirkәyә qoyulan xiyar, badımcan, pomidor, bibәr və s.; şoraba.
TUŞ

Az – 1. Ön, karşı. 2. Bir tantana münasibetile (birisinin şerefine düzenlenmiş meclisde, birini tebrik zamanı, ödül ve­ril­diği an vs.) çalınan kısa musiki. 3. Özel surette hazırlanmış siyah veya başka renkli sulu boya.

Tr – 1. Piyano, org kimi musiqi alәtlәrindә, yazı və hesap makinәsi kimi makinәlәrdә barmaq vurulan yerin adı, dil; (telefonda) düymә. 2. Yağlı boya rәssamlığında fırçadakı boyanın kәtana çәkiliş şәkli. 3. (Gülәşdə) Oyun sırasında iki çiynin eyni zamanda yerә dәymәsiylә әmәlə gәlәn mәğlu­biyyәt. 4. Qılıncoynatmada qılıncın ucunun qarşı oyunçunun bәdәninә dәymәsi.
TUŞLAMAK / TUŞLAMAQ

Az – 1. Hedef almaq. 2. Yöneltmek, semtlendirmek. 3. Bir şeyi nişanlayıp ona taraf gitmek.

Tr – Yazı ve hesab makinәsinin, telefon kimi cihazların düymәlәrinә basmaq.

TUTKUN / TUTQUN

Az – 1. Batık (ses hakkında). 2. Gamlı, kederle, meyus. 3. Açık olmayan, bulutlu (hava hakkında). 4. Zayıf, ölgün, mat. 5. Koyu (renk hakkında).

Tr – 1. Könül vermiş, mәftun. 2. Bir şeyә öyrәşmiş, bağlanmış, meftun.
TUTMA

Az – 1. Tutmak işi. 2. Her hangi bir hastalığın kendini göstermesi, göclenmesi, keskinleşmesi, nöbet.

Tr – 1. Büz. Az¹. 2. Dәstәklәmә. 3. Müvәqqәti işçi, xidmәtçi.
TUTUCU

Az – Bir şeyi tutmak için düzeldilmiş mekanizm, kurgu.

Tr – Mühafizәkar.
TUTUM

Az – Belirli miktar şeyi tutmak, içinde yerleştirmek özelliği; hacim, kapasite.

Tr – 1. Tutulan yol, davranış. 2. İfrat xәrclәmәlәrdәn uzaq durma, aza qane olma, qәnaәtlilik.
TUTUMSUZ

Az – Az şey tutan, kapasitesi küçük olan.

Tr – Qәnaәtsiz, qәnaәt etmәyәn, israfcıl, bәdxәrc.
TUZ

Az – 1. İskambil kâğıdında birli, as. 2. Herhangi bir çevrede en yüksek mevkie sahip olan kimse, tanınmış, şöhretli kimse.

Tr – Duz.
U
ULAK / ULAQ

Az – Yük veya binik hayvanı, eşek.

Tr – Xәbәrçi, xәbәr verәn şәxs.
ULAŞMAK /ULAŞMAQ

Az – 1. Birlikte ulamak. 2. Varmak, kavuşmak.

Tr – 1. Gәlib çatmaq. 2. Әldә etmәk. 3. Yetişmәk. 4. Bir birinә qatılmaq, tökülmәk.
ULUS

Az – El, oba, yurt, köy.

Tr – Millәt.
UNVAN / ÜNVAN

Az – 1. Adres. 2. ~ ına hakkında, baresinde. 3. ~ ında, ~ lı adında, adlı, başlıklı.

Tr – Bir kәsin işi, peşәsi vә ya cәmiyyәt içindәki vәziy­yәti ilә әlaqәdar olaraq istifadә edilәn ad, san.
UŞAK / UŞAQ

Az – Çocuk.

Tr – 1. Bkz. Az. 2. Kişi xidmәtçi.
UŞAKLIK / UŞAQLIQ

Az – 1. Çocukluk yaşları. 2. Çocuk davranışı, çocuk­casına davranış, akılsızlık. 3. Ana rahmi.

Tr – 1. Xidmәtçi olma halı. 2. Birinin başqasına etdiyi xidmәt.
Ü
ÜÇLÜK

Az – 1. Üç manatlık. 2. İskambil kâğıdında üçlü. 3. Üç numaralı. 4. Üç çalgıdan oluşan müzisyenler grubu. Üç kişilik orkestra. 5. Bir iş için üç kişiden oluşturulmuş komisyon.

Tr – 1. Üç әdәdi bir arada olan, üç әdәd ala bilən, üç әdәdәn ibarət. 2. Basketbolda cərimə meydançasına kənardan atılan topun sәbәtә keçirilməsi nәticәsindә qazanılan üç xal dәyәrindәki atış.
ÜSTELEMEK /ÜSTӘLӘMӘK

Az – Üstün gelmek, galip gelmek, yenmek.

Tr – 1. Bir düşüncə vә ya istәk üzәrindә durmaq, dirәn­mәk, israr etmәk, tәkid etmәk. 2. Xәstәliyin yenidәn ortaya çıxması. 3. Bir istəyi, bir buyruğu tәkrarlamaq, tәkid etmәk. 4. Bir şeyin üstünә әlavә etmәk.
ÜTMEK / ÜTMӘK

Az – Bir şeyi tüylerini yolmak için alevden geçirmek

Tr – 1. Bkz. Az. 2. Oyunda, qumarda qalib gәlmәk, udmaq.
ÜZGÜN

Az – Takatsiz, yorgun, zayıf.

Tr – İncik, hüznlü, kәdәrli, qәmli, mәlul, dәrdli.
ÜZMEK / ÜZMӘK

Az – 1. Suyun yüzünde ve altında hareket etmek, yüz­mek. 2. Suya dalmadan hareket etmeyi becermek. 3. Özel me­kanizmalar yardımıyla belirli bir yönde suyun üzerinde veya altında hareket etmek. 4. Gemi, sandal vs. ile gitmek. 5. Suyun dibine dalmadan akıntı ile hareket etmek, gitmek. 6. Havada yavaş yavaş hareket etmək, süzülmek. 7. Ay, güneş hakkında. 8. Hareket eder gibi görünmek. 9. Kırmak, koparmak. 10. Kesip atmak, kesmek. 11. Ayırmak, koparmak. 12. Borcunu ödemek, ödeyip bitirmek, ayırmak. 13. Takatini kesmek, yor­mak, üzüntü vermek. 14. Bazı isimlere takılarak birleşik fiil ve çeşitli ifadeler yapılır.

Tr – İncitmәk, kәdәrlәndirmәk, qәmlәndirmәk.
ÜZÜCÜ

Az – 1. Yüzücü. 2. Yüzen, suyun üzerinde duran, hareket eden. 3. İnsanın takatini kesen; yorucu.

Tr – İncidici, qәmlәndirici.
ÜZÜLMEK / ÜZÜLMӘK

Az – 1. Hastalık, yorgunluk vs. neticesinde takatten düş­mek, zayıflamak. 2. Çok eskimek, yıpranmak. Yırtılmak, kırıl­mak. 3. Kopmak, ayrılmak, açılmak. 4. Bitmek üzere olmak, bitmek. 5. Bazı sözlere takılarak birleşik fiil ve çeşitli ifadeler yapılır (Canı üzülmek: Çok zayıflamak, takatten kesilmek. Eli üzülmek: Ayrılmak, elinden kaçırmak vs.).

Tr – İncimәk, qәmlәnmәk, qayğılanmaq.
V
VADE / VӘDӘ

Az – 1. Bir iş için önceden tayin edilen zaman, vakit, müddet. 2. Vade vermek, söz vermek, önceden söylemek.

Tr – Bir işin görülmәsi vә ya bir borcun ödənməsi üçün verilәn müddәt, möhlət.
VARİDAT

Az – Gelir, gelirler.

Tr – 1. Ağla gәlәn, içә dolan düşüncә. 2. Bkz. Az.
VATMAN

Az – ~ kağızı Bir kağıt nevi.

Tr – Tramvay sürücüsü.
VEKİL / VӘKİL

Az – 1. Avukat. 2. Bkz. Az^1-3.

Tr – 1. Birinin işini görmәk üçün öz yerinә keçirdiyi vә ya sәlahiyyәt verdiyi şәxs. 2. әsk Nazir. 3. Deputat.
VELİ / VӘLİ

Az – Amma, lakin, fakat.

Tr – 1. Bir uşağın hər cür vəziyyəti və davranışla­rın­dan mәsul şәxs, valideyn. 2. Övliya.
VESİKALI / VӘSİQӘLİ

Az – Vesikası, belgesi, senedi olan.

Tr – 1. Bkz. Az. 2. .... çalışmaq üçün әlindә rәsmi icazә kağızı olan (qadın).
VİDA

Az – Veda.

Tr – Döndәrilәrәk bir yerә soxulan burmalı mismar, şurup.
VURGU / VURĞU

Az – 1. Vuruş, darbe, vurma. 2. Felç. 3. Afet, bela, felaket. 4. Sözcükte belirli bir sesin yükselmesi ve bunun için harfin üzerine konan işaret, vurgu ses baskısı, aksan.

Tr – Bkz. Az⁴.
Y
YAD

Az – 1. Akraba olmayan, akraba veya yakınlık bağı ol­mayan. 2. Kendi vatanı, yurdu olmayan, yabancı. 3. Mahi­yet, ruh, görüş olarak ayrı, zıt, aykırı olan. 4. Düşman anlamında. 5. Hafıza.

Tr – 1. Kənar, xarici. 2. Anma, yaddaş, Bkz. Az⁵.
YAĞIŞ

Az – Yağmur.

Tr – 1. Yağıntı, havadakı su buxarının sıxlaşması nәticә­sindә maye vә ya bәrk halda yerә düşmәsi. 2. Yağan yağışın və qarın miqdarı. 3. Bkz. Az.
YAĞMUR

Az – Bkz. YAĞIŞ (Tr¹).

Tr – Bkz. YAĞIŞ (Az).
YAL

Az – 1. Atın ve bazı hayvanların boynunda biten tüyler, yele. 2. Saç, sakal. 3. Yüksek bir yerin tepesi; yokuşun tepesi. 4. Köpeğe verilen yiyecek, su ve unla yapılan yiyecek.

Tr –Bkz. Az⁴.
YALAK / YALAQ

Az – 1. Yaltak. 2. Aç gözlü, midesine düşkün, mideci. 3. Ağzı bozuk, ağzına ne geldiyse konuşan. 4. Köpeğe yal veri­len çukur yer veya kap.

Tr – 1. Heyvanların su içdikləri das vә ya ağacdan oyma qab. 2. Axan suyun çevrәyә sıçramasının vә ya axıb getməsini qarşısını almaq üçün çeşmә, krant kimi şeylәrin altına qoyulan dәlikli tas tәknə. 3. Boşboğaz, söz gәzdirәn.
YAMAK / YAMAQ

Az – 1. Yama. 2. Bu iş için kullanılan parça.

Tr – 1. Bir işdә kömәkçi olaraq çalışan şəxs. 2. Yeniçәri ocağında topçu vә ya qumbaraçı. 3. Birinin tәsirindә qalaraq onun sözündәn heç çıxmayan şәxs.

YANCI / YANÇI

Az – 1. İki darğın tarafı barıştıran kimse. 2. Yanında çocuğu olan işçi kadın.

Tr – Düşmәnә qarşı irәlilәyәn bir qüvvәnin yandan gәlә bilәcәk basqınlardan qorumaq mәqsәdilә çıxardığı tәhlü­kәsizlik birliyi.
YANGI / YANĞI

Az – 1. Su isteme, susama, susuzluk. 2. Yangın. 3. Bü­yük hasret, şiddetli arzu. 4. Etki anlamında.

Tr – İltihab.
YANŞAK / YANŞAQ

Az – 1. Aşık, ozan. 2. Bkz. Tr.

Tr – Yersiz vә çox danışan, gәvәzә.
YAPMA

Az – 1. Yapmak işi. 2. Plastik vs. materiyallerden yapı­lan süs. 3. Duvara yapılan tezek. 3. Suni, sahte.

Tr – Bkz. Az^1,4.
YAPI

Az – Bina. Temel anlamında.

Tr – 1. Yaşamaq vә ya başqa mәqsәdlә istifadә üçün ti­kil­miş hәr cür memarlıq әsәri, bina. 2. Tikilmәkdә olan bina, yol, körpü kimi inşaat. 3. Әmәlә gәtirmә, ortaya qoyulma, mey­dana gәtirmә. 4. Canlı bir varlığın ruh vә ya bәdәn xüsu­siyyәtlәrinin tamamı. 5. Bütünün bir araya gәtirilişindә riayət edilən düzülüş, quruluş. 6. Elementləriylə konkret bağlılığı olan bütün.
YAPMAK / YAPMAQ

Az – 1. Pişmek için tandırın duvarına yapıştırmak. Ge­nelde yapıştırmak. 2. Yapmak, etmek. 3. Kurmak, meydana getirmek.

Tr – 1. Ortaya qoymaq, gərçəkləşdirmək, әmәlә gәtirmәk, meydana gәtirmәk. 2. Olmasına yol açmaq. 3. Yol almaq. 4. Tәmir etmәk. 5. Bir şeyi başqa bir şey halına gәtirmәk. 6. Bir dilәyi, bir istәyi yerinә yetirmәk, ifa etmәk. 7. Bir düşüncәni, bir davranışı, bir istәyi işә çevirmәk, gərçәklәş­dirmәk. 8. Nizamlı bir hala gәtirmәk. 9. İstehsal etmәk. 10. Bir hәrәkәtә, işә başlamaq vә ya bir hәrәkәtlә, işlә məşğul olmaq. 11. Zәrәrә yol açmaq. 12. Tәsirli olmaq. 13. İfraz etmәk, çıxarmaq. 14. Nәcis çıxarmaq. 15. Həyata keçirmək. 16. Tәhdid yoluyla birini hәr hansı bir vә­ziy­yәtә düşürmək. 17. Evlәndirmәk. 18. (köməkçi fel) Bir hal yarad­maq. 19. (köməkçi fel) Әldә etmәk, sahib olmaq. 20. (kö­məkçi fel) Birinә bir peşә qazandırmaq, yetişdirmәk. 21. Davran­maq, hәrәkәt etmәk. 22. Olmaq.
YARAK / YARAQ

Az – Silah.

Tr – 1. Kişinin cinsi orqanı. 2. Bkz. Az.
YARLIK / YARLIQ

Az – 1. Arkadaşlık, dostluk; sevgi, sedakat. 2. Kızıl Orda hanlıklarının kendi eğemenliğinde olan ayrı ayrı yerlerin idaresine ait ferman. 3. Malların veya başka şeylerin üstüne yapıştırılan ve onların adını, çeşitini, ağırlığını, fiyatını vs. gösteren kağıt parçası, etiket. 4. Damğa.

Tr – Bkz. Az²; Hökmdar buyruğu, fәrman.
YAT

Az – Uyu.

Tr – 1. Yaxt. 2. Qalxan və zireh kimi qoruma vasitәsi.
YATAĞAN

Az – 1. Namlusu kavisli, iki yanı da kesiçi, bir tür savaş bıçağı, ucu eğri hancer. 2. Yatmağı çok seven, çok yatan.

Tr – Bkz. Az¹.

YATALAK / YATALAQ

Az – 1. Çok bulaşıcı birkaç hastalığın genel adı, tifo. 2. Hasta yatağından çıkamayan.

Tr – Bkz. Az².
YATILI

Az – Yatmış halde, uykulu halde.

Tr – 1. Gecәlәri dә qalınıb yatılan mәktәb, internat. 2. Gecәləri məktәbdә yatıb qalan şagird.
YATIR

Az – 1. Tokunulmayıp saklanılan değerli, kıymetli şey­ler; altın-gümüş, var-devlet. 2. Tasarruf edilip yığılmış, sak­lanmış para vs.

Tr – Müәyyәn bir yerdә mәzarı olan, fövqәltәbii gücü olduğuna vә insanlara yardım etdiyinә inanılan ölü, övliya.
YATIRMAK / YATIRMAQ

Az – 1. Bir kimsenin bir yere yatmasını sağlamak. 2. Uyutmak. 3. Zorla sona erdirmek, silah gücüyle durdurmak, susturmak, boğmak. 3. Bkz. Tr.

Tr – 1. Bkz. Az^1,2,4. 2. Qonaq etmәk. 3. Pulu işlәdmәk mәqsәdilә bir yerә vermәk, tәslim etmәk. 4. Bir yemәyi qo­rumaq vә ya dadlandırmaq mәqsәdilә duz, soğan, şәrab və s. dә bir müddәt saxlamaq.
YAY

Az – 1. Ok atmağa yarayan, iki ucu arasına kiriş geril­miş, eğri ağaç veya metal çubuk. 2. Keman, violeonsel gibi çalğı­larda titreşim yoluyla ses çıkarmaya yarayan parça. 3. Yaz.

Tr – 1. Bkz. Az^1,2. 2. Oxatan bürcünün adı.

YAYMA

Az – 1. Yaymak işi. 2. Mayasız hamurla yapılan ince ekmek, yufka. 3. Sütlaç. 4. Metali yastılatarak ona istenilen biçimi verme.

Tr – 1. Bkz. Az¹. 2. Xırdavatçının satdığı şeylәrdәn әmәlə gәlәn sәrgi.
YAZ

Az – İlk bahar.

Tr – Yay.
YAZICI / YAZIÇI

Az – Yazar.

Tr – 1. Orduda yazı işlәri ilә məşğul olan әsgәr. 2. kino Bir filmin yazılarını hazırlayan, yazı cihazını istifadә edәn şәxs. 3. Yazıçı. 4. Kompüterdә hazırlanan mәtnin yazılı sәhifә halında çıxaran alәt.
YAZIK / YAZIQ

Az – 1. Sakin, fukara, sessiz, aciz. Acınacak, zavallı, bed­baht. 2. Yumurta yaptığı yerini yadırgamış, başka yere gitmiş (tavuk).

Tr – 1. Hәrkәsi incidә bilәcәk şey, günah. 2. Yazığı gәl­mә, üzüntü bildirən bir söz. 3. Qınama mənasında işlənən bir söz.
YAZLIK / YAZLIQ

Az – 1. İlk bahar zamanı, ilk bahar çağı. 2. İlk baharda ekilen yahut ilk baharda yetişen.

Tr – 1. Yay boyu istifadә edilәn (geyim). 2. Yayda ya­şanılan yer, bağ evi. 3. Bir buğda cinsi.
YEDEK / YEDӘK

Az – 1. Hayvanı yedeğe alan ip, yular. 2. Gemini, kayığı sahile, köprüye bağlayan ip, zincir. 3. Motorlu arabaya koşu­lan yük arabası.

Tr – 1. Lazım olduğunda istifadә etmәk üçün artıq sax­lanılan, ayrılmış olan, ehtiyat. 3. Bkz. Az¹. 4. Rәdif.
YEYİN

Az – Tez, celd, iti, hızlı, hızla giden.

Tr – 1. Zorlu, qatı, şiddәtli. 2. Basqın, üstün.
YEKE / YEKӘ

Az – 1. Büyük, iri. 2. Yaşlı, kemale ermiş, her şeyi anlayan.

Tr – Qayıqda dümәndәn istifadә etmәk üçün dümәnin baş tәrәfinә taxılan qol.
YELPİK

Az – Yelpaze.

Tr – Nәfәs darlığı xәstәliyi.
YEMİŞ

Az – 1. Kavun. 2. Her tür kuru meyve.

Tr – 1. Meyvә. 2. İncir (Әncir).
YEMLİK

Az – 1. Tarlalarda biten dar, uzun yapraklı, sütlü yeni­len çokyıllık ot bitkisi. 2. Hayvanlara yem verilen yer veya kap. 3. Yem için ayrılan.

Tr – 1. Bkz. Az^2,3. 2. Rüşvәt. 3. jarqon Qumarda alda­dılıb pulu alınan şәxs.
YENGE / YENGӘ

Az – Düğünde geline kılavuzluk eden kadın.

Tr – 1. Bir şәxsin qardaşının, dayısının vә ya әmisinin arvadı. 2. Bir kişinin öz arvadından danışdıqda istifadә etdiyi söz. 3. (Qadınlar üçün) Müraciәt kәlimәsi. 4. Bkz. Az.
YENGİ

Az – 1. Eski Yeni. 2. Gelen yıl. 3. ~ de seneye.

Tr – Mәğlub etmә, zәfәr, qәlәbә.
YETİM

Az – Öksüz.

Tr – Atası ölmüş olan uşaq.
YOĞUN

Az – Kaba, kalın.

Tr – 1. Sıx. 2. Bkz. Az.
YOĞUNLUK / YOĞUNLUQ

Az – 1. Yoğun (Az) bir maddenin özelliği. 2. Şişmanlık.

Tr – 1. Sıxlıq. 2. Bkz. Az¹. 3. Qabalıq, tәrbiyәsizlik.
YOLCU / YOLÇU

Az – 1. Yolculuğa çıkmış kimse. 2. Dilençi.

Tr – 1. Bkz. Az¹. 2. Sәyahәtә çıxmağa hazırlanan şәxs. 3. Doğulması gözlәnәn uşaq. 4. Sağalması ümidsiz xәstә.
YOLLUK / YOLLUQ

Az – Yol için, yolculuk için olan, yola götürülen, yola lazım olan.

Tr – 1. Sәyahәtdә yeyilmәk üçün hazırlanmış yemәk. 2. Yolçuya (Az¹) verilәn hәdiyyә. 3. Yerә sәrilәn incә, uzun kilim, xalça və ya keçә. 4. Yol xәrcliyi.
YOLSUZ

Az – 1. Bkz. Tr¹. 2. Dinsiz, mezhepsiz (bazen küfür anlamında kullanılır).

Tr – 1. Yolu olmayan. 2. Yavaş gidən (nәqliyyat vasitә­si). 3. Qaydalara qarşı, uyğunsuz, düzәnsiz, yersiz, üsulsuz, nizamsız. 4. Adәtlәrә, cәmiyyәtin qaydalarına riayət etməyən.

YOLSUZLUK / YOLSUZLUQ

Az – 1. Yolun olmadığı veziyyet, hal. 2. Dinsizlik, mezhebsizlik.

Tr – 1. Bkz. Az¹. 2. Vәzifәdәn sui-istifadә etmə, korrupsiya.
YONGAR / YONQAR

Az – Yonga.

Tr – Üç telli saz.
YÜĞRÜK / YÜY(Ü)RÜK

Az – 1. Yeni yürüyen çocuğun tez ve iyi yürümesi için özel yapılmış arabacık. 2. Dinlenmek için iki tarafından ağaca bağlanan ağ. 3. Çocukları yatırmak için tavandan asılarak sallanan yatak.

Tr – 1. Yaxşı yeriyәn, yaxşı qaçan. 2. Çalışqan. 3. Çevik, güclü, yüyrәk.
YÜZ

Az – 1. 100. 2. eski Bkz. Az².

Tr – 1. Bkz. Az¹. 2. Üz, sifәt.

Z
ZAĞAR

Az – Kısa boylu, şişman göbekli kimse.

Tr – Bir cins çoban iti.
ZAT

Az – 1. Esas, kök, mense, nesil, soy. 2. Şahıs, insan, şahsiyet, sima, sayın, saygıdeğer, nüfuzlu şahıs. 3. Kendisi, kendi varlığı. 4. Varlık, tabiat, mahiyet.

Tr – Bkz. Az^2,3.
ZAR

Az – 1. Yüksek sesle dertli dertli, yanık yanık ağlayan, inleyen. Yanıklı yanıklı, hazin hazin ağlama, inleme. 2. Zayıf, çaresiz, zor, kötü, çetin durumda, vaziyette olan. 3. Vücuttaki bazı organların üzerini saran ince perde. 4. Bazı meyvelerin ince içi kabuğu, perdesi.

Tr – 1. İncə pәrdә vә ya örtük. 2. anatomiya İncə və yumuşaq yarpaq şәklindәki organlar vә organ bölümlәri. 3. botanika Bir birinә sıx yapışıq hüceyrә vә ya molekullardan ibarәt vә bitkilәrin müxtәlif bölümlәrini bir qın kimi əhatə edən incə tәbәqә. 4. Nәrd vә başqa oyunlarda istifadә olunan sümük, fil dişi, plastik vә s. maddәlәrdәn kub şәklinә hazırlanan vә altı üzündә, birdən altıya qәdәr xalar olan oyun vasitәsi, zәr.
ZARAFET / ZARAFAT

Az – Şaka, gülmek ve eğlenmek için yapılan komik hareket veya söylenen söz.

Tr – Zәriflik.
ZER / ZӘR

Az – 1. Altın. 2. Altın suyu veya tozu. 3. Zerhara. 4. Oyun zarı.

Tr – Qızıl, altun.
ZİL

Az – 1. Müzik aletlerinin en yüksek tonu, tiz. 2. Kafadan gelen en yüksek ve tiz sesi. 3. Zil. 4. Koyu, çok, tamamen. 5. Kuş gübresi.

Tr – Zəng.
ZİLLİ

Az – Kuş gübresi dökülmüş, gübreli.

Tr – 1. Zəngi olan, üstündə zəng olan. 2. Әdәbsiz (qadın).
ZİNDAN

Az – 1. Genelde yerin altında yapılan karanlık ve kötü hapishane. Genelde hapishane. 2. Çok karanlık, çok dar, can sıkıcı yer. 3. Üzerinde metal şeyleri dövmek için (tırpan, orak vs.) kullanılan alet, örs.

Tr – Bkz. Az^1,2.

ZONA

Az – Mıntıka, bölge; kuşak.

Tr – Dәridә, sinirlər boyunca, xüsusәn gövdә, qıç vә üz­dә suluqlar әmәlә gәlmәsi ilә görünәn, mikroblu bir xәstәlik.
ZORBA

Az – 1. Çok iri, çok büyük. 2. Çok büyük, çok nüfuzlu (kimse). 3. Çok güçlü, çok kuvvetli.

Tr – Gücünә güvәnәrәk başqalarının haqqını alan, müstәbid.
ZORLAMAK/ZORLAMAQ

Az – 1. Mecbur etmek. 2. Açılması, kırılması, sökülmesi gereken şeyler için güç kullanmak. 3. Zorla cinsel ilişkiye mecbur etmek, tәcavüz etmәk.

Tr – 1. Bkz. Az^1,2. 2. İsrar etmәk.


KAYNAKLAR / QAYNAQLAR

1. 
   Azәrbaycan Dilinin İzahlı Lüğәti. Bakı, “ELM” Nәşriyyatı, I. cilt (1966), II. cilt (1980), III. cilt (1983), IV. cilt (1987).
   
2. 
   Azәrbaycan Dilinin İzahlı Lüğәti. Bakı, “Şәrq-Qәrb” Nәşriyyatı, I-IV. Cildlәr (2006).
   
3. 
   Türkçe Sözlük. Ankara, TÜRK DİL KURUMU Yayınları : 549, 1. ve 2. ciltler (1988).
   
4. 
   Sefettin Altaylı. Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü. İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1994.
   
5. 
   Hacali Necefoğlu. Türkiye ve Azerbaycan Türkçelerinde Eşsesli ve Eşköklü Kelimeler Sözlüğü, Türk Dünyası Araştırmaları, s.118, Şubat 1999.
   
6. 
   Ebru Perilioğlu. Türkiye Türkçesi İle Azeri Türk­çesindeki Ortak Kelimelerde Anlam Değişmeleri. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ, 2006.
   

Hacalı Nәcәfoğlu.

Azərbaycanda və Türkiyədə Türkün sözü.

Áàêû, “Elm və təhsil”, 2013.

Nəşriyyat direktoru:

Nadir Məmmədli

Nəşriyyat redaktoru:

Könül Əliyeva
Kompyuterdə yığdı:

Ruhəngiz Əlihüseynova

Kompyuter tərtibçisi və

texniki redaktoru:

Ramin Abdullayev

Kağız formatı: 60/84 1/32

Mətbəə kağızı: №1

Həcmi: 127 səh.

Tirajı: 300

Kitab Azərbaycan MEA Folklor İnstitutunun

Kompyuter Mərkəzində yığılmış, “Elm və təhsil”

NPM-də ofset üsulu ilə çap olunmuşdur.

1 Cәfәr Cabbarlı. Seçilmiş Әsәrlәri. III. Cild. “Şәrq-Qәrb” Nәşriyyatı, Bakı, 2005, s. 13.

2 Hacali Necefoğlu. Türkiye ve Azerbaycan Türkçelerinde Eşsesli ve Eş­köklü Kelimeler Sözlüğü, Türk Dünyası Araştırmaları, s.118, Şubat 1999.

3 Yalçın Pekşen. Azerbaycan’a işiniz düşerse… Hürriyet, 29.01.1996.

4 Deniz Güçer Erdem. Küncütlü Köke Nuş Olsun. Star, 15.07.2000

5 Abdulhamit Avşar. İki Türkcəyə Xoş Məqamlar Üzərində Bir Nəzər.

525-ci qәzet, 9 avqust 2005-ci il, N 150, 2006.

6 Ebru Perilioğlu. Türkiye Türkçesi İle Azeri Türkçesindeki Ortak Keli­melerde Anlam Değişmeleri. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ, 2006.