Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu

__________________________________ Nübar Həkimova 
 
 
23 
bədii  parça  həmçinin  alimin:  "Bizcə,  dastan  yaradıcıları  bu 
çətinliyi aradan qaldırmaq üçün çox düşünmüş, nəhayət, din-
dən  icazə  almaq  yolu  ilə  işin  içindən  çıxmaq  qərarına  gəl-
mişlər  ki,  bunun  üçün  də  qəhrəmanların  bir-birini  yuxuda 
görməsi motivi ilə, onları bir-birinə "buta" eləmə priyomları 
birləşdirilmişdir" fikrini də təkzib edir. 
Əlbəttə, xalq ədəbiyyatındakı  yuxu, "buta" məsələlərinin 
bu cəhətini tamamilə inkar etmək olmaz. Lakin onu bütünlüklə 
bədii priyomla bağlamaq, məncə o qədər də düzgün deyil. 
Məlumdur  ki,  hər  bir  bədii  priyomun  özü  həyat  həqi-
qətlərinə  söykənir.  Burada  canlı  aləmin  inkişaf  pilləsində 
insan  beyni  filogenetik  cəhətdən  çox  yüksək  səviyyədə  da-
yanır.  Belə  bir  inkişaf  səviyyəsinə  çatmaq,  şübhəsiz,  insan 
təfəkkürünün fövqəladə  yetkinliyi, milyon illər boyu forma-
laşmasının  təşəkkül  prosesinin  məhsuludur.  Funksional  sir-
lərin aşkara çıxarılması üçün fizioloq, nevropatoloq, psixiatr, 
filosof  kimi  mütəxəssislər  uzun  illər  boyu  müşahidə  və 
tədqiqat  axtarışları  aparmışlar.  Bu  məsələ  ilə  əlaqədar  ça-
lışan  hər  bir  klassik  alim  yaradıcılığı  boyu  insan  beyni  sir-
lərinin  açılması  uğrunda  təbabətin  ən  mürəkkəb  sahəsi  olan 
psixoloji  aləmin  aşkar  edilməsi  naminə  bir  sıra  eyni  və  ya 
oxşar, maraqlı təcrübələrin qoyulması baxımından çətinliklər 
törədən  «qapalı  təfəkkür  dünyasını»  öyrənib-araşdırmaqda 
bir çox müəmmalar ilə qarşılaşmışlar. 
Dastanlarımızdan yuxu və yuxugörmə ilə bağlı yozum-
lara başqa nümunələrdə də diqqət yetirmək yerinə düşərdi: 
"... Koroğlu yatmışdı. Yuxuda gördü ki, Çınqıllı dağda-
dır. Qançır olub, ağzından laxta-laxta qan gəlir. Hövlnak yu-
xudan  oyandı.  Elə  bir  dəli  nərə  çəkdi  ki,  elə  bil  göy  gurul-
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---