Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu

__________________________________ Nübar Həkimova 
 
 
19 
"Kitabi-Dədə Qorqud"  və  "Koroğlu" kimi qəhrəmanlıq das-
tanlarımızın da bir sıra boy və qollarının əsas məzmunu, yəni 
süjeti  qəhrəmanın  öz  butasına  çatmaq  uğrunda  apardığı 
mübarizənin təsvirindən ibarətdir. Bu sujeti, macəranı, əhva-
latı əsasən dörd hissəyə bölmək olar: 
1. Qəhrəmanın anadan olması və ilk təlim-tərbiyəsi. 
2. Qəhrəmanların, yəni aşiq və məşuqənin buta almaları. 
3. Qabağa çıxan maneələr və onlara qarşı mübarizə. 
4. Müsabiqə və qələbə. 
M.H.Təhmasibin  tədqiqatında  diqqətimizi  ikinci  bir 
bölgü də cəlb edir: 
1. Qəhrəmanın hələ öz vətənində qarşılaşdığı maneələr. 
2. Yol. 
3. Butanın vətəninə çatdıqdan sonra macəralar. 
Dastan süjetinin ikinci hissəsi "Butanın ortaya çıxması" 
ilə  başlanır.  Bu  "ortaya  çıxıb",  "süjetə  daxil  olmanın"  əsas 
formalarından  biri  yuxuda  "buta  almaq"dan  ibarətdir  ki,  bi-
zim  məhəbbət  dastanlarımız  üçün  çox  səciyyəvi  olduğuna 
görə, bu barədə bir qədər ətraflı danışmaq lazım gələcəkdir. 
Qəhrəmanların bir-birini yuxuda görüb aşiq olmaları çox qə-
dim ədəbi priyomlardandır. Bu motivə hələ  yeni eradan qa-
baqkı IV əsrin rəvayət-əfsanələrində də təsadüf edilməkdədir 
deyən və araşdırmalarına düzgün başlayan alim nədənsə, bir 
abzas sonra yazır: "Bunun dastanlarımızda xüsusi "buta ver-
mək"  şəklinə  düşməsi  isə,  bizcə  daha  sonrakı  dini  qanun-
qaydalarla,  xüsusilə  islamiyyətin  gətirmiş  olduğu  hicabla 
əlaqədardır…  İslamiyyətin  dini  qanun  şəklinə  saldığı  hicab 
hətta oğlanın başqasının qızına baxmasını, qızın isə oğlanla 
danışmasını, oğlan haqqında düşünməsini belə  yasaq etmiş-
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---