Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu

__________________________________ Nübar Həkimova 
 
 
15 
yola getdi. Gəli-gəli yurdının üzərinə gəldi. Gördi kim, uçar-
dı quzğun, tazı talaşmış, yurtda qalmış..." 
Dastandan  gətirdiyim  nümunələrdə  Qazan  xanın  təs-
diqli, möhürlü intuitiv duyumu inkarolunmazdır. Burada Də-
də  Qorqudun  deyimi-duyumu  ilə,  düzülüb  qoşulan  boy  ilə 
tanışlıq  aydın  göstərir  ki,  Qazan  xanın  intuitiv  duyumu 
zəngin, çoxçalarlı həyat təcrübəsinə söykənir. 
Bu kimi halları nə ilə izah etmək olar? Onlar psixoloji 
baxımdan nə dərəcədə əsaslıdır? 
İnsan  beyninin  möcüzələri  çoxdur.  Dastanlarımızda 
"ürəyə  dammağın",  "dalağı  sancmağın",  "gözləri  səyrimə-
yin",  "sümüyü  sancmağın"  özünəməxsus  psixoloji  yozumu 
olsa  da,  istər  fiziologiyada,  istər  psixologiyada  onların  ma-
hiyyəti  nəinki  elmi  zəmindən  təhlil  edilmiş,  hətta  uzun 
müddət birtərəfli aydınlaşdırılmışdır. 
İndi yuxu və yuxugörmə problemləri həm psixologiya, fi-
ziologiya, təbabət sahələrində çalışan alimlər, həm də biokim-
ya,  etnoqrafiya,  etimologiya,  folklorşünas  alimlər  tərəfindən 
öyrənilir ki, bu da öz növbəsində diqqətdən kənar qala bilməz. 
Bu baxımdan, A.M.Tsuzmer və O.L.Petrişinanın Azər-
baycan  dilinə  tərcümə  olunmuş  "İnsan,  anatomiya,  fiziolo-
giya, gigiyena" kitabında söylədikləri fikirlərlə çətin ki, razı-
laşmalı olaq. Kitabda deyilir: "Bəzi yuxu tormozlanması ha-
lında  olan  beyin  qabığında  ayrı-ayrı  nahiyələr  oyaq  qalır. 
Belə olduqda adam müxtəlif yuxular görür, qabıqda tam tor-
mozlanmaya  mane  olan  qıcıqların  törətdiyi  duyğular  baş 
verir və o, surətlər görür. Üstü çox qalın örtülmüş adam yu-
xuda qızmar səhra görə bilər. Göy guruldadıqda çox vaxt yu-
xuda adam  vuruşma  və partlayışlar görür. Bəzən adama elə 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---