Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu

__________________________________ Nübar Həkimova 
 
 
13 
bət dastanlarımızda da rast gəlirik. 
Göründüyü  kimi,  xalq  ədəbiyyatı  janrlarında  yuxu, 
yuxugörmənin  yalnız  səbəbi  deyil,  real  nəticəsi  də  aydınca 
aşkarlanır. 
Dastan  poetikasında  yuxu,  yuxugörmə  və  yuxuyoz-
maların  özünəməxsus  yeri  var.  Lakin  şifahi  xalq  ədəbiyya-
tında  çox  təsadüf  olunan  yuxugörmə  və  yuxuyozmalarını 
poetik  baxımdan  təhlil  edərkən,  onların  dastan  süjeti  və 
kompozisiyasındakı  bədii  funksiyası  zəruri  surətdə  nəzərə 
alınmalıdır. Bizim fikrimizcə, yuxugörmə və yuxuyozumları 
psixoloji təhlil vasitəsi kimi özünü göstərir. 
Qeyd  etdiyimiz  kimi,  Azərbaycan  ədəbiyyatşünaslı-
ğında, eləcə də folklorşünaslığında psixoloji təhlil məsələləri 
sistemli şəkildə öyrənilməmişdir. Son zamanlar Azərbaycan 
ədəbiyyatşünaslığında  bu  məsələlərə  müəyyən  dərəcədə 
diqqət  yetirilsə  də,  folklorşünaslıqda  dastan  poetikasına,  bu 
mühüm  məsələyə,  mahiyyət  etibarilə  hələ  də  elmi-nəzəri 
cəhətdən  ciddi  əhəmiyyət  verilmir.  Bu  baxımdan  bəzi 
cəhətləri qeyd etməmək olmaz. 
Dastanlarımızda  nəzərdən  keçirdiyimiz  telepatik  feno-
menlər psixoloji dəqiqliklə təsvir olunur. Dastan qəhrəmanları 
bəynişan ərgən (subay) oğlan və qızlar uzunmüddətli yuxuya 
– huşa getmişlər. Ayılandan sonra onlar özlərinəməxsus hallar 
keçirirlər. Dastan qəhrəmanlarının gözləri yol çəkir, qulaqları 
cingildəyir, güyüldəyir, gözləri səyriyir, dalağı sancır, sümüyü 
üşürgəyir, ürəyinə nə isə damır... Bütün bunlardan başqa, on-
lar qəribə intuitiv duyumla da seçilirlər. Belə ki, baş verəcək 
möcüzələri irəlicədən duyurlar. Öz sevgililərinin – butalarının 
və  eləcə  də  ünsiyyətdə  olduqları  hər  kəsin  fikirlərini  heç  bir 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---