Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu

Nübar Həkimova ___________________________________  
 
 
230 
Yarpız 
 
Bu  cinsin  dünya  florasının  tərkibində  25  növü  yayıl-
mışdır.  Bunlara,  əsasən  Yer  kürəsinin  mülayim  iqlim  zona-
sında  rast  gəlmək  olar.  Belə  ki,  Qafqazda  8,  o  cümlədən 
Azərbaycanda 4 növü vardır. Su yarpızı, uzunyarpaq yarpız, 
istiot  yarpızı,  pulqar  yarpızı.Yarpızın  yabanı  növlərinə 
«yarpız nanəsi» də deyilir. 
Su yarpızı.  Bu, sürünən, uzun zoğlara malik çoxillik ot 
bitkisidir.  Gövdəsinin  hündürlüyü  30-40  (80)  sm  olub,  düz 
və  yaxud  budaqlanandır.  Yarpaqları  saplaqlı,  uzunsov  və 
xud ellipsvarı, uc hissəsi küt, sivri kənarları mişarşəkilli yaşıl 
rəngdədir. Çiçəkləri çoxsaylı, olub, 2-3 ədəd şar formasında 
gövdən  qurtaracağında  hamaşçiçəkdə  toplanır.  Çiçək  tacı 
çəhrayı rəngdir. 
Uzunyarpaq yarpız özünəməxsus xoş iyə, ətirli efir ya-
ğına  malik  bitki  sayılır.  Çiçək  və  yarpaqlarının  tərkibində 
1,43 -3,33%-ə qədər efir yağı vardır. Efir yağından ətriyyat-
kosmetika sənayesində müxtəlif diş pastalarının, sabunların, 
şipr  ətir  növünün  və  s.  hazırlanmasında  istifadə  edilir. 
Ədviyyə  kimi  müxtəlif  konserv  məhsullarına,  xörəklərə, 
qənnadı məmulatlarına qatqı kimi əlavə olunur. 
Bunun  efir  yağı  şəffaf,  açıq  sarı  rəngli,  xoş  ətirlidir. 
Əsas tərkib hissəsini mentol, konuper, puleqon, karvakrol, li-
monen və s. təşkil edir. Yarpaqlarının tərkibindən 81,2-147,4 
mq%  C  vitamini  tapılmışdır.  Efir  yağından  hazırlanmış  bir 
çox  preparatlardan  ağrıkəsici,  qıcolma,  qızdırma  xəstə-
liklərində  istifadə  etməklə  yanaşı,  sərinləşdirici  və  təra-
vətgətirici kimi də işlədilir. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---