Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

Güntəkin Bİnnətova

(Dilşilik İnstitutu)
Bəzİ əkİnçİlİk termİnlərİnİn etnolinqvistİk təhlİlİ

(dialekt və şivə materialları əsasında)
Hər hansı bir dilin leksik tərkibi o dilin tarixi inkişaf pro­se­si­ni iz­lə­mək baxımından cox əhəmiyyətlidir. Hər bir leksik va­hid ayrı-ayrılıqda cox qiymətlidir. Bunlar mənsub olduğu xal­qın kimliyinin göstəricisi olan, tarixi, iqtisadi, mənəvi dəyər­ləri özündə qoruyub saxlayan inci­lər­dir.

Əkinçiliklə bağlı sözlər dilin ən qədim leksik qatını təşkil edir. Di­limizdə daş dövrünün izləri olan belə sözlər ən qədim kök dil xüsusiy­yətlərini özündə daha çox mühafizə etmişdir. Bu terminlərin məhz dilin qədim xüsusiyyətlərini özündə qo­ru­yub saxlayan Azərbaycan dilinin dialekt və şivə materialları içərisindən toplanıb öyrənilməsi xalqımızın həyat və məişəti, yaşayış tərzi, adət-ənənələri ilə bağlı maraqlı məlu­matlar əldə etməyə, etnolinqvistik təhlilə cəlb olunması isə leksik va­hid­­lə­rin ayri-ayrı türk dillərində yayılma areallarını və xüsusiy­yət­lərini müəyyənləşdirməyə, dillərin əlaqələri ilə bağlı dəyərli nəticələrə gətirib çıxarmağa imkan verir.

Əkin. Türk mənşəli sözdür, ək (-mək) feli əsasında forma­laş­mışdır. Müxtəlif türk dillərində ek//eg//ək şəklində müşa­hi­də olunur. Taxıldan hazırlanan çörək, əppək,əkmək, özbək dili dialektlərində işlənən buğ­dək (buğda) sözləri ilə eyni mən­şə­yə malik olduğunu söyləmək olar. Qə­dim monqolcada ekin (hal-hazırda eh) başlanğıc deməkdir(11, s.222).