Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi

Xub yüzlü / xub surətlü: D.36: Toquz qara gözlü, xub yüzlü... kafir qızları... - Toquz qara göz[lü], xub surətlü... kafir qızları...

Nəsr parçalarında poetikliyə meyil Drezdfen nüsxəsində olmayan və Vatikan nüsxəsi katibinin mətnə etdiyi əlavələrdə də özünü aydın bü­ruzə verir. Məs.: Rəvan ol -: D.113: An­lar[uñ] buldur - buldur göz­lə­ri­nüñ yaşı aqar. V.46: Gözlərinüñ yaşı rəvan olub aqar; Süvar ol-: V.52: ... atlarına süvar olub... D.-də heç bir boyda bu sözə təsadüf edil­mir. Bu nüsxədə hər yerdə bin - feli işlənmişdir və s.

Vatikan nüsxəsi katibi bu tipli əlavələrdə qafiyələrdən və al­litera­si­yadan da geniş şəkildə istifadə etmişdir: D. 91: Bey­rə­güñ babası qaba sarıq götürüb yerə çaldı, tartdı yaqasın yırt­dı - V.33: Beyrəgüñ ata – ana­sı baqub gördilər kim, gərdək­xa­na görinməz olmış. Ah etdilər, yaqaların çak etdilər; D. 54: Oğlan böylə degəc buldur - buldur gözinüñ yaşı rəvan oldı - V.62: Və ağladı, buldur - buldur gözinüñ yaşı aqub çağ­ladı; D.102: Beyrəgə qatı fəraq gəldi, qatlanımadı, buldur - buldur gö­zi­nüñ yaşı rəvan oldı - V.40: Eşidicək Beryigə qatı fəraq gəl­di, qat­lanımadı, buldur - buldur ağladı, gözinüñ yaşı aqu­ba­nı çağladı; D.80: Aydur: “Nə görəyim, oğlı olan evərmiş, qızı olan köçürmiş” - V.27: Beryək aydur: “Nə görəyim, oğlı olan evərmiş, qızı olan ərə vermiş”, - dedi; D.88: Pürələr Dəlü Qarçara üşdilər. Gördi bacarı bilməz, aydur: “Mədəd, Dədə, kərəm eylə, allah eşqinə qapuyı aç, çıqayın”, - dedi - V. 32: Ac bürələr üşdi dəlüyə. Bar - bar bağırur, zar - zar ağırur: “Mə­dəd, Dədə!”, - deyü çağırur; D.35: Ol ögdügüm yücə tañrı dost olubanı mədəd ersün - V.20: Ol ögdügüm yücə tañrı dost olub mədəd ersün / Xanum saña, canum saña!; D.64: Altı pərlü gürz ilə dəpəsinə qatı tuta urdı - V.67: Altı pərlü gürz ilə dəpəsinə çaldı, canın cəhənnəmə saldı və s.

“Kitabi-Dədə Qorqud”un Drezden və Vatikan nüsxələrinin leksik struk­turu ilə bağlı apardığımız müqayisələr göstərir ki, Vatikan nüs­xəsindəki fərqli sözlərin böyük əksəriyyəti Drez­den nüsxəsində də iş­lən­mişdir və bilavasitə mətnin məzmunu ilə bağlıdır. Bir sıra hallarda leksik dəyişikliklər (nəsr parça­la­rında qafiyələrdən, alliterasiya yaradan sözlərdən istifadə edil­məsi) dastanın mətnində nəzm və nəsrlə yazılmış hissələr ara­sındakı bağlılığı gücləndirməyə xidmət edir. Vatikan nüsxə­si katibi dastanın müxtəlif boylarında təsadüf edilən standart söz və ifa­dələrə sərbəst yanaşmış, dastanın ümumi struktur – se­man­tik ovqatını zə­də­ləmədən yeri gəldikcə onlardan öz şəxsi bədii zövqünə uyğun şə­kildə istifadə etmişdir. Katibin əlavə etdiyi bəzi söz və ifadələr, habelə mətn parçaları abidənin məz­­mun komponentinin ayrı-ayrı detallarını də­qiqləşdir­mə­yə, bütövlükdə hadisələrin təhkiyə axarının xronoloji ardı­cıllığını və məntiqi bağlarını bərpa etməyə imkan verir.

Ədəbİyyat:
1. Adilov M. “Kitabi - Dədə Qorqud”un Vatikan nüsxəsinin bə­zi paleoqrafik xüsusiyyətləri haqqında, Kitabi - Dədə Qor­qud-1300, Orta əsr əlyazmaları və Azərbaycan mədəniyyəti tarixi problemləri, VI, “Örnək” nəşriyyatı, Bakı, 1999.

2. Araslı H. Kitabi - Dədə Qorqud, Bakı, 1962.

3. Əlizadə S. Q., Zeynalov F. R. Kitabi - Dədə Qorqud, Bakı, 1988.

4. Gökyay Orhan Şaik. Dedem Korkudun Kitabı, İstanbul 2000.

5. Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitabı, I, Giriş-Metin-Fak­si­mile, Ankara 1958.

6. Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitabı,II, İndeks - Gramer, 2. baskı, Ankara 1991.

7. Tezcan Semih. Dede Korkut Oğuznameleri Üzerine Notlar, 1. baskı, İstanbul 2001.

8. Vahit Zahidoglu. “Kitab-ı Dede Korkutun Vatikan Nüshası Çok Kötü Bir Nüshadır”mı? Erzurum Atatürk Üniversitesi Tür­kiyat Araştır­ma­ları Enstitüsünün Dergisi, sayı 13, Erzurum 1999.