Azərbaycan Milli Kitabxanası

 

     Əmir Tеymur  1336-cı il  ap-

rel ayının 9-da indiki Qаşqаdəryа 

vilаyətinin  Хоcа  İlqаr kəndində 

аnаdаn  оlmuşdur.  О, türkləşmiş 

bаrlаs tаyfаsındаndır.  Əmir Tеy-

mur 1361-ci ildə Tоğluq Tеymu-

run yаnındа  хidmətə girmiş  və 

Qаşqаdəryа vilаyətini idаrə  еt-

mişdir. Sаğ dizindən və çiynindən аldığı yаrаdаn аyа-

ğı  qаtlаnmаdığınа görə  оnа “Tеymurləng” (Tоpаl 

Tеymur) ləqəbi vеrilmişdir. Səmərqənd və Bəlх hаki-

mi Hüsеynlə ittifаq bаğlаyıb, uzun müddət Tоğluq 

Tеymurа  və  оnun  оğlu  İlyаs  Хоcаyа  qаrşı mübаrizə 

аpаrmışdır. Hаkimiyyət uğrundа mübаrizədə 1370-ci 

ildə Hüsеynə  qаlib gələn Tеymur,  əmir titulu qəbul 

еdərək Çingiz хаnın nəsli аdındаn Mаvərаünnəhri tək 

idаrə еtməyə bаşlаdı və Səmərqəndi dövlətin pаytахtı 

еlаn еtdi. 

1380-ci ildən Tеymurun işğаlçılıq yürüşləri dаhа 

dа  gеnişləndi. 1386-cı ildə  о, Sultаniyyəni tutub 

Təbrizə, Nахçıvаnа, Qаrsа, Tiflisə, Şəkiyə, Qəbələyə 

hücum  еtmiş, 1387-ci ildə  Sаlmаs, Urmiyа  və  Mаrа-

ğadan kеçib Gilаnа, оrаdаn isə məğlubеdilməz sərkər-

də kimi Səmərqəndə  qаyıdan Tеymur sоnrаlаr “bеş-

illik” və “yеddiillik” yürüşlər zаmаnı dа Аzərbаycаnа 

hücum еtmişdir. 

Qеyd еtmək lаzımdır ki, ХIV əsrin 70-80-ci illə-

rində Аzərbаycаndаkı siyаsi sаbitlik Əmir Tеymurun 

bu ölkəyə hücumu üçün əlvеrişli  şərаit yаrаtmışdı. 

Аzərbаycаn 1386-cı ilin bаhаrındа  yеnidən  İrаnа  və 

Cənubi Qаfqаzа yürüş  еt-

miş  Tеymurun hücumunа 

məruz qаldı.  

     Əlincə  qаlаsı istisnа 

оlunmаqlа bütün Аzərbаy-

cаnı  zəbt  еtmiş  Tеymur, 

оğlu Mirаnşаhı Dərbənddən 

Bаğdаdа, Həmədаndаn Ru-

mа  qədər  оlаn böyük bir 

ərаziyə hаkim təyin еtdi. 

     1398-ci  ildə  Tеymur 

Hindistаnа hücum еdərək 

Dеhli  şəhərini də tutdu. 

1402-ci ildə  Аnkаrа döyü-

şündə Türkiyə sultаnı  İldı-

rım Bаyаzidə  qаlib gəlmiş-

di. 

     Mirаnşаhın yеritdiyi 

mənfur siyаsətdən хəbərdаr 

оlаn Tеymur Hindistаn sə-

fərindən qаyıtdıqdаn sоnrа 

yеnidən Аzərbаycаnа yürüş 

еtdi. Bu yürüş tаriхdə “yеd-

diillik mühаribə”  аdlаnır. 

Tеymurun bu yürüşü zаmа-

nı uzun müddət cəsаrətlə 

müdаfiə  оlunаn  Əlincə  qа-

lаsı dа işğalçılara tаbе еdildi. 

Tеymurun işğаlçılıq, 

tаlаnçılıq məqsədi dаşıyаn 

 

 Aprel 

 

675 illiyi 

Əmir  Tеymur  

1336-1405 

 

 

 

 

Sərkərdə 

9 

125 

hərbi yürüşləri bir çох  хаlqlаrın sоsiаl-iqtisаdi və 

mədəni inkişаfınа  хеyli zərər vurdu. Təkcə bu fаktı 

göstərmək lаzımdır ki, о, 1383-cü ildə  İsfаhаndа 70 

min, 1401-ci ildə isə  Bаğdаddа 90 min dinc əhаlini 

qılıncdаn kеçirmişdir. Mühаribələr zаmаnı  əldə  еdil-

miş  vаr-dövlət,  əsir  аlınmış  sənətkаrlаr, mеmаrlаr və 

b. Səmərqəndə göndərilir və  оnlаr burаdа  dəbdəbəli 

sаrаylаr, məscidlər və еvlər tikirdi. 

     Əmir Tеymur 1405-ci il, 

fеvrаlın 18-də Çinə yürüşü 

ərəfəsində  vəfаt  еtdi. Sə-

mərqənddə  Əmir Tеymur 

məqbərəsində  dəfn  оlun-

muşdur. Əmir Tеymur tаriх 

səhnəsində  məğlubеdilməz 

sərkərdə kimi qаlmışdır. 

 

 

Ədəbiyyаt 

 

Əmir Teymur //Аzərbаycаn tаriхi: Yеddi cilddə.- Bakı, 1999.- C.3.- S.43. 

Əmir Teymur //Аzərbаycаn Sоvеt Еnsiklоpеdiyаsı: Оn cilddə.- Bakı, 1986.- C. 9.- 

S.186. 

 

Rus dilində 

 

Новосельцев,  А.П.  Об  исторической  оценке  Тимура  /А.П.Новосельцев 

//Вопросы истории.- 1983.- №3.- С.43-46. 

 

İnternetdə 

www.adam.az 

www.az.wikipedia.org 

www.science.gov.az 

 

Məmməd Məmmədov 

 

126 

 

Yelmar  Şahmar oğlu Edilov 

 

1946-cı il aprel ayının 10-da Ağdam 

rayonunda anadan olmuşdur. 1954-

1964-cü illərdə Əlimədədli kənd orta 

məktəbində  təhsil almış, sonra isə 

Ağdam Kənd Təsərrüfatı Texniku-

muna daxil olmuşdur. O, 1964-cü 

ildə Minsk şəhərində  hərbi xidmətə 

başlamış, hərbi xidmətdən ikinci qrup əlil kimi tərxis 

olunaraq texnikumda yarımçıq qalmış təhsilini davam 

etdirmişdir. 1988-ci ildə  Qərbi Azərbaycan  ərazisin-

dən soydaşlarımızın deportasiya edilməsi zamanı Yel-

mar könüllü özünümüdafiə batalyonlarının yaradılma-

sını təkid etmiş və bu iş yalnız 1990-cı ildən sonra gö-

rülməyə başlanmışdı. 1991-ci ilin əvvəllərindən başla-

yaraq Ağdamın bir çox kəndləri erməni işğalçıları tə-

rəfindən gecə-gündüz atəşə tutulmuşdu. Yelmar Edi-

lovun rəhbərliyi ilə Kolanı  kəndində özünümüdafiə 

batalyonu yaradılmış, bu dəstə Ağdamda böyük hünər 

göstərmiş, onlar dəfələrlə ermənilərə lazımi cavab 

vermişdilər. 1994-cü il aprel ayının 11-də düşmən bö-

yük qüvvə ilə hücuma keçmiş, düşmənə sol cinahdan 

əks hücuma keçən Edilovun taboru erməni faşistlə-

rinin iki tankını vurmuş, la-

kin döyüş bitməmişdi. Yel-

marın yanında partlamış 

mərmi ona bu döyüşü sona 

çatdırmağa imkan vermə-

miş, Vətənimizin cəsur öv-

ladı Edilov Yelmar 48 ya-

şında gözlərini həyata əbədi 

yummuşdu. Evli idi. 7 öv-

ladı yadigar qalmışdır. 

Azərbaycan Respublika-

sı Prezidentinin 16 sentyabr 

1994-cü il tarixli 203 saylı 

Fərmanı ilə Edilov Yelmar 

Şahmar oğlu ölümündən 

sonra “Azərbaycanın Milli 

Qəhrəmanı” adına layiq gö-

rülmüşdür. Bakı  şəhərində-

ki ikinci Şəhidlər Xiyaba-

nında dəfn edilmişdir. 

 

 

 

Ədəbiyyat 

 

 

Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyinin hərbi qulluqçularına 

“Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı verilməsi haqqında: [Edilov Yelmar Şahmar 

oğlu - sıravi - Azərbaycan Respublikasının suverenliyinin və  ərazi bütövlüyünün 

qorunmasında, Vətənimizin torpaqlarının erməni işğalçılarından müdafiə 

 

Aprel 

 

65 illiyi 

Yelmar  Edilov  

1946-1994 

 

 

 

Milli 

Qəhrəman 

10 

127 

edilməsində gedən döyüşlərdə  qəhrəmanlıqla vuruşaraq göstərdiyi  şəxsi igidlik və 

şücaətə, öz müqəddəs  əsgəri və xidməti borcunun yerinə yetirilməsində göstərdiyi 

misilsiz xidmətlərə görə]: Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı, 16 

sentyabr 1994-cü il //Azərbaycan.- 1994.- 21 sentyabr.- S.1.- (Ölümündən sonra). 

 

Abbasoğlu, B. Yelmar Şahmar oğlu Edilov haqqında /B.Abbasoğlu //Ölərkən 

dünyaya gələn oğullar.- Bakı, 2004.- S.109-126. 

Cəfərov, S. Qüdrətdən səngərli qalalı dağlar /S.Cəfərov.- Bakı, 2000.- S.213. 

Edilov Yelmar Şahmar oğlu //Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları: biblioqrafiya 

/tərt. ed. H.Həmidova; M.F.Axundov adına Milli Kitabxana.- Bakı, 2008.- S.47-48. 

Əsgərov, V. Edilov Yelmar Şahmar oğlu /V.Əsgərov //Azərbaycanın Milli 

Qəhrəmanları.- Bakı, 2005.- S.42. 

Səmədov, V. Yelmar Şahmar oğlu Edilov: (1946-1994) /V.Səmədov, S.Aslanov 

//Vətən üçün lazım gəlsə.- Bakı, 1994.- S.175-184. 

 

İnternetdə 

www.agdam.org. 

www.azerbaycanturkleri.com 

www azerinter.net 

www.disput.az  

www.zengilan.com  

 

Adilə Abdullayeva 

128 

                              

 Qəmbər Muxtar oğlu  Hüseynli   

1916-cı il aprel ayının 16-da Gəncə 

şə  hərində anadan olmuşdur. Hələ 

gənc yaşlarından onda xalq musiqisi-

nə dərindən maraq oyanmışdır. Gənc 

Qəmbər muğamları, təsnifləri, el ha-

valarını, aşıq musiqisini sevə-sevə 

dinlərdir. Məhz xalq musiqisinə son-

suz məhəbbəti, klassik muğamlarımızın lad-məqam və 

guşə  əsaslarını öyrənməsi sonralar onun bəstəkarlıq 

fəaliyyətində mühüm rol oynamışdır. 

Gəncə Musiqi texnikumunu tar sinfi üzrə  fərqlən-

mə diplomu ilə bitirən Qəmbər təhsilini davam etdir-

mək məqsədilə 1935-ci ildə Bakıya gəlmiş, Asəf Zey-

nallı adına orta ixtisas musiqi məktəbinin nəzəri-bəs-

təkarlıq şöbəsinə daxil olmuş, görkəmli pedaqoq, pro-

fessor Boris Zeydmandan sevib-seçdiyi sənətin sirrini 

öyrənmişdir. 

Texnikumda təhsil aldığı illərdə o, bir sıra iri 

həcmli  əsərlər, o cümlədən  Şərq xalqlarının musiqi 

mövzuları əsasında simli kvartet, fortepiano üçün va-

riasiyalar və digər əsərlər yaratmışdır. Onun ilk bəstə-

lərindən biri fortepiano üçün 7 uşaq pyesi 1970-ci ildə 

ayrıca məcmuə şəklində “Azərnəşr” tərəfindən çapdan 

buraxılmışdır. 

Texnikumu bitirdikdən sonra musiqi yazma texni-

kasına yiyələnmiş  bəstəkar müxtəlif formalı  əsərlər 

yazmağa böyük həvəs göstərsə də, onun yaradıcılığın-

da əsas yeri vokal miniatürləri tutmuşdur. O, üç yüzə 

qədər mahnı və romansın müəllifidir. 

Bəstəkar Azərbaycan ra-

diosunun və Dövlət Filar-

moniyasının xalq çalğı alət-

ləri orkestrlərində dirijor 

vəzifəsində çalışmış, həmin 

kollektivlər üçün bir sıra 

instrumental  əsərlər yarat-

mışdır. 

Dahi bəstəkarımız Üze-

yir Hacıbəylinin  şəxsi tə-

şəbbüsü ilə 1940-cı ildə 

Azərbaycan Dövlət  Filar-

moniyasının nəzdində yara-

dılmış sazçı qızlar ansamb-

lına rəhbərlik etmək Qəm-

bər Hüseynliyə tapşırılmış-

dır. O, aşıq Teymur Hüsey-

novun  ifasından 55 ənnəvi 

aşıq havasını nota köçür-

müş, onları “Sazçı  qızlar 

ansamblı” üçün işləmişdir. 

Q.Hüseynli Gəncə filar-

moniyasında bədii rəhbər 

olduğu 4 il ərzində  şəhərin 

uşaq və  məktəblilər sara-

yında Vətənə həsr olunmuş 

müxtəlif səpkili montajlar 

hazırlamışdı. Eyni zamanda 

Gəncə Dövlət Dram Teat-

rında tamaşaya qoyulmuş 6 

 

 Aprel 

 

95 illiyi 

Qəmbər Hüseynli 

1916-1961 

 

 

 

Bəstəkar 

16 

129 

pyesə, o cümlədən “Şeyx Sənan”, “Qatır Məmməd”, 

“Almaz”, “Bəxtsiz cavan”, “Solğun çiçəklər”, “Na-

mus” dramlarına musiqi yazmış, çoxlu mahnılar bəs-

tələmişdir. 

O, geniş yayılmış bir sıra uşaq nəğmələrinin müəl-

lifi kimi də şöhrət qazanmışdır. “Uşaq və buz”, “Məs-

tan pişik”, “Qaranquşla söhbət”, “Yürüş mahnısı”, 

“Salam doğma məktəb”, “İdmançılar mahnısı” və baş-

qaları uşaqlar arasında daha çox yayılmışdır. Xüsusilə 

“Cücələrim” mahnısı bəstəkara böyük şöhrət gətirmiş-

dir. Otuza yaxın dildə oxunan “Cücələrim” aydın, 

yaddaqalan melodiyasına, musiqisinin koloritinə görə 

dünya uşaqlarının sevimli mahnılarındandır. 

Bəstəkarın “İlk məhəbbət”, “Ay işığında”, “Tel na-

zik”, “Tellər oynadı”, “Çeşmə başında”, “Düşər yadı-

ma”, “Gecələr uzanaydı”, “Dolanım başına” və digər 

mahnıları xalq tərəfindən sevə-sevə dinlənilir. 

Q.Hüseynli öz qələmini 

mürəkkəb janr olan operada 

sınamış,  şair Mirmehdi 

Seyidzadənin librettosu əsa-

sında üç pərdəli “Qızıl quş” 

əsərini bəstələmişdir. 

Bəstəkar 1961-ci ildə 

Azərbaycanın  Əməkdar in-

cəsənət xadimi fəxri adına 

layiq görülmüş, “Şərəf ni-

şanı” ordeni ilə  təltif edil-

mişdir. 

Qəmbər Hüseynli 1961-

ci il avqust ayının 1-də, 45 

yaşında vəfat etmişdir. 

 

Ədəbiyyat 

 

Hüseynli, B. Bəstəkar Qəmbər Hüseynli /B.Hüseynli, V.Xəlilov.- Bakı: Gənclik, 

1997.- 99 s. 

Hüseynli Qəmbər //Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: 10 cilddə.- Bakı, 1987.- 

C.10.- S.284.  

Zöhrabov, R. Nəğmələrdə yaşayan ömür /R.Zöhrabov //Bəstəkarlarımız haqqında 

söz.- Bakı, 1995.- Kitab 1.- S.44-47. 

                                                       İnternetdə 

www.wikipedia.org 

 

 

                                                                                   Səmayə Quliyeva    

130 

 

    Hazırda dünyanın 102 

ölkəsində 47 ildir ki, apre-

lin 17-si Ümumdünya He-

mofiliya Günü kimi qeyd 

olunur. Təbabətdə bu xəs-

təliyə kral xəstəliyi deyir-

lər. Belə ki, Fransada kral Lüdoviklər nəslində əsasən 

oğlan uşaqları bu xəstəlikdən əziyyət çəkirdi. Bu gün 

isə qan çatışmazlığı dünyada bir problem kimi yaşa-

nan hemofiliya xəstəliyinin yaranmasına səbəb olmuş-

dur.  İrsi qan xəstəliyi olan hemofiliya dünyanın bir 

çox ölkələrində  əsasən Asiya və Afrika qitəsində, 

Aralıq dənizi hövzəsində daha çox yayılmışdır. Xəstə-

liyin əsas səbəbləri kimi mütəxəssislər yaxın qohum-

ların nigahı, radiasiyalı ətraf mühit, qida və tütün mə-

mulatlarının təsirini göstərirlər. İndi dünyada 400 min 

hemofiliyalı xəstə var. Azərbaycanda Səhiyyə Nazirli-

yinin qeydiyyatında minə  qədər talassemiyalı  və he-

mofiliyalı irsi qan xəstəsi var, əhalinin hər 12 nəfərin-

dən biri talassemiyanın  əlamətlərini özündə daşıyır. 

Hər il talassemiya xəstəsi olan təqribən 200 uşaq dün-

yaya gəlir, bu kiçik bir ölkə üçün böyük göstəricidir. 

2005-ci ildə Prezident İlham  Əliyev tərəfindən “He-

mofiliya və talassemiyalı irsi qan xəstəliyinə düçar ol-

muş  şəxslərə dövlət qayğısı” haqqında fərman imza-

lanmışdır. Bununla əlaqədar 2006-cı ilin yanvarında 

isə Nazirlər Kabineti Səhiyyə Nazirliyinin hazırladığı 

“Hemofiliyalı və talassemiya irsi qan xəstəlikləri üzrə 

Dövlət Proqramı”nı təsdiq etmişdir. Məqsəd ictimaiy-

yətin diqqətini hemofiliyalı  xəstələrin problemlərinə 

cəlb etmək və onların həyat tərzlərinin yaxşılaşdırıl-

masına və ömürlərinin uza-

dılmasına dəstək olmaqdır. 

Proqramda hemofiliya və 

talassemiyanın fəsadların-

dan əmələ gələn əlilliyin və 

ölüm hallarının azaldılması, 

bu fəsadların profilaktikası-

nın təşkili və belə  xəstə 

uşaqların doğulmasının qar-

şısının alınması sisteminin 

yaradılması  əsas yer almış-

dır. Nəzərdə tutulan digər 

tədbirlər hemofiliya və ta-

lassemiyalı xəstələrə göstə-

rilən tibbi xidmət strukturu-

nun təkmilləşdirilməsi, bu 

xəstəliyə düçar olan şəxslə-

rin qeydiyyatının aparılma-

sı, xəstələrin müalicəsi və 

profilaktikası üzrə tibb mü-

təxəssislərinin hazırlanma-

sı, onların ixtisaslarının ar-

tırılmasıdır. Dövlət proq-

ramı çərçivəsində xəstələrin 

dərman preparatları ilə pul-

suz təmin olunması nəzərdə 

tutulmuşdur. H.Əliyev Fon-

du, fondun prezidenti, 

YUNESKO və  İSESKO-

nun xoşməramlı səfiri, mil-

lət vəkili Mehriban Əliye-

 

   Aprel 

 

Ümumdünya Hemofiliya Günü 

1964 

 

17 

131 

vanın talassemiyalı uşaqlara diqqət və qayğısı isə hə-

min insanlar üçün böyük mənəvi dəstəyə çevrilmişdir. 

Fond 2005-ci ildən “Talassemiyasız həyat naminə” 

layihəsi çərçivəsində bir sıra mühüm işlər görüb və 

görməkdədir. Talassemiyalı  xəstələr üçün Fond tərə-

findən paytaxtda 5 mərtəbəli Talassemiya Mərkəzi ti-

kilmişdir.  İl boyu bu məq-

sədlə keçirilən müxtəlif 

xeyriyyəçilik aksiyaları  əsl 

xeyirxahlıq nümunəsidir. 

 

 

Ədəbiyyat 

 

Hemofiliya və talassemiya irsi qan xəstəlikləri haqqında sənədlər toplusu: 

Azərbaycan Respublikasının Qanunu.- Bakı, 2006.- 16 s.  

Qədimova, E. Azərbaycanda hemofiliyalı  xəstələrin müayinəsi və müalicəsi 

yüksək səviyədə aparılır: 17 aprel Dünya Hemofiliya günüdür /E.Qədimova //Xalq 

qəzeti.- 2008.- 16 aprel.- S.5. 

 

İnternetdə 

www.az.apa.az  

www.aztrend.az  

www.bizimyol.az  

www.olaylar.az   

 

Adilə Abdullayeva 

 

 

 

132 

                                

  Nəsibə Cahangir qızı Zeynalova  

1916-cı il aprel ayının 20-də Bakıda 

doğulmuşdur. Atası  Kərbəlayı Ca-

hangir tanınmış tacir və sevimli akt-

yor idi. Azərbaycan milli realist akt-

yor məktəbinin banisi məhz Cahangir 

Zeynalov olmuşdur. Arzusu ilk və 

yeganə övladının onun sənətini 

davam etdirməsi idi. 

  Atasını erkən itirən Nəsibə Zeynalova Bakıda orta 

məktəbi bitirdikdən sonra Bakı Teatr Texnikumuna 

daxil olmuşdur. Burada M.Haşımov və A.Tuqanovdan 

dərs almışdır. Texnikumu bitirdikdən sonra 1941-ci il-

də Azərbaycan Musiqili Komediya Teatrına işə qəbul 

olunmuşdur. Bu hadisə onun həyatında həlledici rol 

oynamışdır. 

Müharibə dövründə  cəbhələrdə  və hospitallarda əs-

gərlər qarşısında tamaşalarda iştirak edən aktrisa fa-şi-

zm üzərində qələbənin qazanılmasına öz töhfəsini ver-

mişdir. Dinc dövrdə teatr bir sıra maraqlı tamaşalar 

qoymuşdur ki, onlarda Nəsibə Zeynalova özünəməx-

sus aktyorluq istedadını nümayiş etdirmişdir. S.Rüstə-

movun “Beş manatlıq gəlin” tamaşasında Gülnaz, 

A.Məşədibəyovun “Toy kimindir?” tamaşasında Məs-

mə, F.Əmirovun “Gözün aydın” tamaşasında Nargilə, 

S.Ələsgərovun “Ulduz” tamaşasında Züleyxa, V.Do-

lidzenin “Keto və Kote” tamaşasında Kabato obrazları 

aktrisanı tamaşaçılara sevdirmişdir. 

  XX əsrin 50-ci illərində aktrisanın sənətkarlığı da-

ha da püxtələşmişdir. Onun bu dövrdə yaratdığı səhnə 

obrazları Azərbaycan ko-

mediya teatrı tarixinə iri 

hərflərlə yazılmışdır. Nə-

sibə Zeynalova T.Quliyevin 

“Qızılaxtaranlar” tamaşa-

sında Rəxşəndə, S.Rüstə-

movun “Rəisin arvadı” ta-

maşasında Afərin,  Ş.Milor-

avanın “Tbilisi nəğməsi” 

tamaşasında Gesiya, A.Rza-

yevin “Hacı  Kərimin Aya 

səyahəti” tamaşasında Kəb-

lə Fatma, S.Ələsgərovun 

“Həmşəxanım” tamaşasın-

da Həmşəxanım, “Sevindik 

qız axtarır” tamaşasında 

Xeyransa kimi bir-birindən 

maraqlı obrazlar yaratmış-

dır. Bura T.Bakıxanov və 

H.Məmmədovun “Altı qızın 

biri Pəri” tamaşasında Cəh-

rə, E.Sabitoğlunun “Hicran” 

tamaşasında Qızbacı obraz-

larını da əlavə etsək, çox 

zəngin və  rəngarəng bir ob-

razlar qalereyası yaranmış 

olar. “Qaynana” tamaşasın-

da Cənnət rolu aktrisanı 

yaddaşlara ilk növbədə qay-

nana kimi həkk etdirmişdir. 

 

Aprel  

 

95 illiyi 

         

 

Nəsibə Zeynalova 

1916-2004 

 

 

 

 

 

Aktrisa 

20 

133 

Bu obrazı yaradarkən aktrisa xəsislik etməmiş, yaradı-

cılıq imkanlarını sanki tamamilə açmış, onun aktyor 

sənəti üçün səciyyəvi olan zəngin mimika və məharə-

tini nümayiş etdirmişdir. 

 Aktrisa kino sahəsində  də öz sözünü demişdir. 

“Ögey ana” (1959), “Böyük dayaq” (1963), “Ulduz” 

(1964), “Qanun naminə” (1969), “Bizim Cəbiş 

müəllim” (1970) filmlərində müxtəlif səpkili, yadda-

qalan obrazlar yaratmışdır.  

   Nəsibə Zeynalovanın 1979-cu ildə “Qaynana” fil-

mində oynadığı qaynana obrazı onun kinoda yaratdığı 

ən məşhur obrazdır. Təsadüfi deyil ki, həm filmin 

özü, həm onun baş qəhrəmanı, həm də bu rolun ifaçısı 

xalqımız tərəfindən  həmişə sevilməkdədir. 

 Aktrisanın həyat və yaradıcılıq yolunu əks etdirən 

bir neçə televiziya filmi də xalqımız tərəfindən böyük 

rəğbətlə qarşılanmışdır. 

 Musiqili  teatrın inkişa-

fında böyük xidmətlərinə 

görə Nəsibə xanım 24 may 

1960-cı ildə Azərbaycan 

Respublikasının  Əməkdar 

artisti, 1967-ci ildə isə Xalq 

artisti fəxri adlarına layiq 

görülmüşdür. “Hicran” ta-

maşasındakı Qızbacı roluna 

görə Azərbaycan Dövlət 

mükafatı laureatıdır. 

 Aktrisa  2004-cü il mart 

ayının 10-da Bakıda vəfat 

etmiş  və  Fəxri Xiyabanda 

dəfn edilmişdir. 

 

Ədəbiyyat 

 

 

Əhmədov, S. Nəsibə Zeynalova  /S.Əhmədov //Azərbaycan tarixindən yüz 

şəxsiyyət.- Bakı, 2006.- S.256-257. 

Xəlilzadə, F. Azərbaycan teatrının parlaq ulduzu: [Nəsibə Zeynalova-90] 

/F.Xəlilzadə //Azərbaycan.- 2007.- 20 aprel.- S. 7. 

İbrahimova, A.Tamaşaçını zorla güldürmək mümkün deyil və yaxud sözün əsl 

mənasında güldürən sənətkar: [Nəsibə Zeynalova haq.] /A.İbrahimova //Hərbi and.- 

2007.- 21 aprel.- S.15. 

Qurbanlı, R. Bir ulduz axıb söndü: və ya Nəsibə Zeynalovanın gerçəkləşməyən 

arzusu /R.Qurbanlı //Yaddaş.- 2007.- 26 aprel.- S. 11.  

 Rəhimli, İ. Nəsibə Zeynalova /İ.Rəhimli //Azərbaycan teatr tarixi.- Bakı, 2005.- 

S.669-673.  

                                                                                                                                  

 

İnternetdə 

www.anl.az 

www.az.wikipedia.org 

 

Səmayə Quliyeva  

134 

 

Hüseyn  Əlirza oğlu  Əliyev 

1911-ci il aprel ayının 22-də Sis-

yan rayonunun Comərdli kəndin-

də anadan olmuşdur. 

1923-cü ildə ailəsi ilə birlikdə 

Naxçıvana köçən Hüseyn Əliyev 

taleyin hökmü ilə görkəmli rəs-

sam Bəhruz Kəngərli ilə qonşuluqda yaşamış, elə bu 

sənətin incəliklərini də  məşhur rəssamdan öyrənmiş-

dir. Orta məktəbdə oxuyarkən fitri istedadı müəllim-

lərinin diqqətindən yayınmamışdı. 1927-ci ildə  Rəs-

samlıq Texnikumuna göndərilən Hüseyn Əliyev peşə-

kar rəssam kimi fəaliyyətinə də məhz bu dövrdən baş-

lamış və imzası məşhur “Molla Nəsrəddin” jurnalında 

nüfuzlu rəssamların imzası ilə bir sırada yer almışdır. 

Dərgidə Hüseyn Əliyevin 8 karikaturası çap olun-

muşdu. 1932-1935-ci illərdə rəssamlığa olan həvəs və 

tükənməz sevgisi onu Leninqrad Rəssamlıq Aka-

demiyasının nəzdindəki instituta aparmış, orada təh-

silini başa vurub Bakıya qayıtmışdı. Repressiya qur-

banlarından tutmuş, sadə kənd zəhmətkeşlərinə qədər 

hər kəsin əziyyətini kətan və kağız üzərində əbədiləş-

dirməyə çalışmışdı.  

İndi onun əsərləri ölkəmizin hüdudlarından çox -

çox uzaqlarda, dünyanın müxtəlif ölkələrində  sər-

gilənir.

 

 

Hüseyn  Əliyev  əlinə  fırça alan gündən istedadını, 

duyğu və düşüncələrini yalnız bu istiqamətlərə - 

millətinin estetik zövqünün düzgün formalaşmasına, 

soydaşlarını  Vətənə, təbiətə  məhəbbətə, fədakarlığa 

çağırışa yönəldib. Hüseyn 

Əliyev Leninqrad Rəngkar-

lıq, Heykəltəraşlıq və Me-

marlıq  İnstitutunu bitirdiyi 

il-dən (1935) təqaüdə  çıxa-

nadək “Kommunist” qəze-

tində rəssam işləmişdir.  

1940-1945-ci illərdə Azər-

baycan Dövlət Rəssamlıq 

Məktəbində  dərs demişdir. 

Əlbəttə, qəzetçiliyin gün-

dəlik qayğıları, operativlik 

bir rəssam kimi vaxtını çox 

alsa da, o, öz istedadı  və 

zəhməti sayəsində  sənət 

imtahanından həmişə şərəf-

lə  çıxmışdır. 1939-cu ildə 

M.F.Axundovun portretini 

yaratmaq üçün elan edilmiş 

respublika müsabiqəsinə 

Hüseyn  Əliyevin təqdim 

olunan əsəri mükafata layiq 

görülmüşdü. Dövrün, za-

manın tələbləri ilə bağlı 

çəkdiyi onlarca plakatı icti-

mai-siyasi məzmununa, sa-

dəliyinə  və eyni zamanda 

orijinal həllinə görə  fərq-

lənmişdir. Hələ o illərdə 

azərbaycanlı rəssamın yara-

 

Aprel  

 

100 illiyi 

         

 

Hüseyn  Əliyev  

1911-1991 

 

 

 

 

 

Rəssam 

22 

135 

dıcı  əməyi “Xalqlar dostluğu” ordeni ilə  təltif olun-

muşdur. 

 Əsasən qrafika ilə  məşğul olan Hüseyn Əliyev 

həm də  mənzərə ustası kimi məşhur idi. Onun Azər-

baycan təbiətinə, eləcə  də  Zəngəzur mövzusuna həsr 

etdiyi akvarel seriyaları da maraqlıdır. Uşaqlıq döv-

ründə yaşadığı bu yerlərin hər qarışını böyük məhəb-

bətlə öz duyğularından, təxəyyülündən yaradıcılıqla 

keçirən görkəmli rəssamın “Zəngəzur dağları”, “Urud 

qalası”, “Meşədə qış”, “Payız”, “Qürub çağı”, “İlanlı 

dağ” və s. kimi əsərləri də-

rin müşahidə  və incə zöv-

qün, fitri istedadın məhsulu 

idi. 

O, 1982-ci ildə Xalq rəs-

samı adına layiq görülmüş-

dür. 

Görkəmli rəssam 1991-

ci ildə, mayın 25-də vəfat 

etmişdir. 

 

Ədəbiyyat 

 

Hüseyn Əliyev: Foto-albom.- Bakı, 2001.- 502 s. 

Əliyev Hüseyn Əlirza oğlu //Naxçıvan ensiklopediyası.- Bakı, 2002.- S.142-143. 

O, gözəlliyi görür və təsvir edirdi //Azərbaycan.- 2010.- 26 may.- S.4. 

 

İnternetdə 

www.anl.az 

www.baku-art.az 

www.bizimasr.media-az.com 

www.lidertv.com 

 

Nailə Alışova  

136 

 

 

     Allahverdi Teymur oğlu Bağırov  

1946-cı il aprel ayının 22-də  Ağ-

dam  şəhərində anadan olmuşdur. 

1965-ci ildə 1 saylı  Ağdam  şəhər 

orta məktəbini bitirmişdir. Allah-

verdi uşaqlıqdan idmana böyük ma-

raq göstərirdi. Yüngül atletika, 

voleybol və futbolla məşğul olurdu. 

Qarabağ hadisələri başlayana qədər o, Ağdamda fut-

bolçu kimi tanınmış, ad-san qazanmışdı. 1966-cı ildən 

1983-cü ilədək Ağdam Uşaq-gənclər idman məktəbin-

də məşqçi işləməklə yanaşı, “Qarabağ” futbol koman-

dasında fəaliyyət göstərirdi. 

  Allahverdi  haqsızlıqla barışmayan, sözubütöv, 

mərd insan idi. 

  O, 1988-ci ildə ermənilərin Qarabağa təcavüzünün 

ilk günlərindən Xalq hərəkatına qoşulur və onun fəal-

larından olur. 20 Yanvar faciəsi onun düşmənə qəzə-

bini daha da şiddətləndirir. A.Bağırovun  yaratdığı kö-

nüllülər batalyonu Ağdamın bir sıra kəndlərinin mü-

dafiəsində mərdliklə vuruşmuşdur. 1992-ci ildə Allah-

verdi, bəlkə də ömrünün ən həyəcanlı, ən narahat gün-

lərini yaşayırdı. Mühasirədə olan kəndlərə kömək et-

mək,  ərzaq çatdırmaq heç də asan iş deyildi. O, var 

gücü ilə həmin kəndləri azad etməyə çalışırdı. 

  1992-ci  ilin  fevralında Xocalı faciəsi zamanı Al-

lahverdi Bağırovun batalyonu Əsgəran yaxınlığında  

 

 

 

yüzlərlə soydaşımızı xilas 

edə bilmişdi. 1992-ci il 

iyun ayının 12-də məhz ba-

talyonun səyi nəticəsində 

Aranzəmin, Naxçıvanik, Dəh-

raz, Mirkənd, Pircamal 

kəndləri düşməndən azad 

edildi. O, inanırdı ki, tezlik-

lə müharibə bitəcək və qo-

şunlarımız Xankəndinədək 

irəliləyəcəkdir. Lakin cəsur 

komandir arzusuna çata bil-

mədi. Gözətçi məntəqəsini 

yoxlayıb qərargaha dönər-

kən sürücü ilə birlikdə mi-

naya düşüb həlak oldu. 

 Ailəli idi. Bir oğlu, iki 

qızı var. 

 Azərbaycan Respublikası 

Prezidentinin 24 fevral 

1993-cü il tarixli 476 saylı 

Fərmanı ilə Bağırov Allah-

verdi Teymur oğluna ölü-

mündən sonra “Azərbayca-

nın Milli Qəhrəmanı” adı 

verilib. 

 Ağdam rayonunun Şə-

hidlər Xiyabanında dəfn 

edilib. 

 

Aprel  

 

65 illiyi 

Allahverdi Bağırov 

1946-1993 

 

 

 

 

Milli  

Qəhrəman 

22 

137 

 

Ədəbiyyat 

 

 Allahverdi Teymur oğlu Bağırova “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı verilməsi 

haqqında: [E.Bağırov adına qoşun hissələrinin komandiri-Azərbaycan 

Respublikasının suverenliyinin və  ərazi bütövlüyünün qorunmasında, dinc əhalinin 

təhlükəsizliyinin təmin edilməsində göstərdiyi  şəxsi igidlik və  şücaətə görə]: 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı, 24 fevral 1993-cü il //Azərbaycan 

Respublikası Ali Sovetinin Məlumatı.- 1993.- № 4.- S.15.- (Ölümündən sonra). 

 

 

Abbasoğlu, B. Mətin komandir /B.Abbasoğlu //Ölərkən dünyaya gələn oğullar.- 

Bakı, 2004.- S.35-53. 

Bağırov Allahverdi Teymur oğlu //Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları: 

biblioqrafiya /tərt. ed. H.Həmidova; M.F.Axundov adına Milli Kitabxana.- Bakı, 

2008.- S.38-40. 

Əsgərov, V. Bağırov Allahverdi Teymur oğlu /V.Əsgərov //Azərbaycanın Milli 

Qəhrəmanları.- Bakı, 2005.- S.33. 

 

 

 

 

İnternetdə 

www.anl.az 

www.az.wikipedia.org 

 

 

                                                                          Səmayə Quliyeva 

138