Azərbaycan Milli Kitabxanası

 

     Məryəm Fərəməz qızı Mah-

mudbəyova 1921-ci il yanvar ayı-

nın 2-də Naxçıvan  şəhərində ana-

dan olmuşdur. 

   O,  1953-cü  ildə Q.M.Musabə-

yov adına Azərbaycan Elmi-Təd-

qiqat Virusologiya və Gigiyena 

İnstitutunda işləmiş, 1966-cı ildə 

tibb elmləri doktoru, 1976-1979-

cu illərdə Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Qanköçürmə və 

Hemotologiya  İnstitutunda “İmmun-hemotologiya” 

şöbəsinin müdiri olmuşdur. Tədqiqatı müasir təba-

bətin aktual məsələlərinin (bioloji aktivliyi yüksək 

olan mikro-molekulların, zülalların, nuklein turşusu-

nun həll olunan antigen fraksiyalarının) öyrənilməsinə 

həsr olunmuşdur.  

Musabəyovanın antigen 

quruluşa aid tədqiqatların-

dan immun preparatların 

istehsal texnologiyası sa-

həsində, habelə  xəstəliklə-

rin profilaktika və diaqnos-

tikasında geniş istifadə edi-

lir. 

  1973-cü ildə Azərbayca-

nın  Əməkdar həkimi  fəxri 

adına layiq görülmüşdür. 

M.Mahmudbəyova  1992-

ci ildə Bakıda vəfat etmiş-

dir. 

 

Ədəbiyyat 

 

Mahmudbəyova Məryəm //Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: 10 cilddə.- Bakı: 

ASE.- C.6.- S.396. 

 

 

 

 

 

İnternetdə 

www.gender-az.org 

www.science.gov.az 

 

 

 

 

Bəybala Ələsgərov 

 

 

Yanvar  

 

90 illiyi 

 

Məryəm Mahmudbəyova  

1921-1992 

 

 

 

 

Həkim 

2 

14 

  

 

     Elgiz  Kərim oğlu Kərimov    

1971-ci il yanvar ayının 5-də  Bərdə 

rayonunda anadan olmuşdur. 1977-ci 

ildə birinci sinfə getmiş, 1987-ci ildə 

orta məktəbi bitirmişdir. Elə həmin il 

hərbi xidmətə çağırılmış 1989-cu ildə 

əsgəri borcunu yerinə yetirib doğma 

yurda qayıtmışdır. 1991-ci ildə könüllü özünümüdafiə 

batalyonlarından birinə yazılmışdır. 

    Əsgəran yaxınlığındakı döyüşdən sonra Elgizin adı 

dilləri gəzmiş o, bu döyüşdə xeyli erməni yaraqlısını 

məhv etmişdi. 1992-ci il mart ayının 12-də 

mühasirəyə düşmüş döyüşçü dostlarını xilas etmək 

üçün Naxçıvanik kəndinə  gəlmiş, bir saata yaxın 

davam edən döyüş zamanı ermənilərin mühasirəsi 

yarılmış, döyüşçülərimiz 

azad edilmişdi. Lakin bu 

döyüşdə Elgiz Kərimov 21 

yaşında canından  əziz tut-

duğu Vətən uğrunda  şəhid 

olmuş, Bərdə rayonunda 

dəfn edilmişdir.  

Azərbaycan Respubli-

kası Prezidentinin 7 iyun 

1992-ci il tarixli 833 saylı 

Fərmanı ilə  Kərimov Elgiz 

Kərim oğlu ölümündən 

sonra “Azərbaycanın Milli 

Qəhrəmanı” adına layiq gö-

rülmüşdür. 

Ədəbiyyat 

Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyinin hərbi qulluqçularına “Azər-

baycanın Milli Qəhrəmanı” adı verilməsi haqqında: [Kərimov Elgiz Kərim oğlu-

sıravi - Azərbaycan Respublikasının suverenliyinin və  ərazi bütövlüyünün qorun-

masında, dinc əhalinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsində göstərdiyi şəxsi igidlik və 

şücaətə görə]: Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı, 7 iyun 1992-ci il 

//Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Məlumatı.-1992.-№13.- S.25.- (Ölümündən 

sonra).  

Əsgərov, V. Kərimov Elgiz Kərim oğlu /V.Əsgərov //Azərbaycanın Milli Qəhrə-

manları.- Bakı, 2005.-S.110. 

Kərimov Elgiz Kərim oğlu (1971-1992) //Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları /tərt. 

ed. H.Həmidova; M.F.Axundov adına Milli Kitabxana.- Bakı, 2008.- S.111.  

Mehdixanlı, T. Yarımçıq qalan gündəlik /T.Mehdixanlı //Azərbaycan.-  2007.-    

20 mart.- S.6. 

Adilə Abdullayeva 

 

Yanvar  

 

40 illiyi 

 

Elgiz Kərimov  

1971-1992 

 

 

 

Milli 

Qəhrəman 

5 

15 

 

   Cek  (Qriffit) London 1876-cı il 

yanvar ayının 12-də San-Fransisko 

şəhərində anadan olmuşdur. O, 

məşhur irland astroloq-alimi, pro-

fessor Çeyni Qriffitin oğludur. Lon-

don onun atalığının soyadıdır. 

O, gənc yaşlarından işləməyə baş-

lamış, küçələrdə ayaqqabı silmiş, 

qəzet satmış, çay və okean gəmilərinin göyərtələrini 

yumuş, limanlarda yük vurub, yük boşaltmışdır. Gənc 

London müstəqil yolla savadlanmış, Kaliforniya 

Universitetinə daxil olmuş, lakin maddi çətinlik 

üzündən təhsilini yarımçıq qoymuşdur. O, gənclik 

illərindən həm ehtiyacın daşını atmağa, həm də öz 

fitri istedadına qol-qanad verməyə  geniş meydan 

axtarır, inadkar bir ardıcıllıqla öz böyük məqsədinə 

çatmağa çalışaraq Yaponiya sahillərinə və Alyaskaya 

qədər gedib çıxmışdı. Bu sərgüzəştləri gələcək  ədəbi 

əsərləri üçün ona zəngin materiallar vermişdir. 

Sonralar həmin mövzular “Şimal hekayələri” sil-

siləsinə çevrilərək gənc yazıçıya böyük ədəbi  şöhrət 

qazandırmışdır. Bu silsilədən ilk hekayə (“Yolda 

olanların  şərəfinə”) 1899-cu ilin yanvarında Kali-

forniya  ştatında çıxan “Transkontinental aylığı” jur-

nalında çap edilmişdir. 

Sələflərinin heç birinə bənzəməyən Cek London XX 

əsrin ilk onilliyində  ən məhsuldar işləyən və  ən çox 

nəşr edilən Amerika yazıçısı olmuşdur. 

C.London dünya ədəbi proseslərini diqqətlə izləyir, 

ən böyük korifeylər cərgəsində dayanmağa çalışırdı. 

O, yaxşı başa düşürdü ki, 

müasir qlobal problemlərin 

fövqündə dayanmaq üçün 

dövrün öz tipik qəhrəman-

larını yaratmaq lazımdır. 

1908-ci ildə yazdığı 

“Martin 

İden” romanı 

C.Londonun şah əsəri sayı-

lır. Bu romanda burjua fər-

diyyətçiliyi ön plana çəkil-

mişdir. Martin obrazı vasi-

təsilə  cəmiyyətin aşağı  tə-

bəqəsinin istedadlı adamının 

müdhiş faciəsi verilmişdir. 

Həyatın sirrini açmaq, 

onun inkişaf dinamikasını 

anlamaq həm C.Londonun, 

həm də onun qəhrəmanının 

başlıca amalı olmuşdur. 

C.Londona ilkin yazıçılıq 

şöhrəti qazandırmış  “Şimal 

hekayələri” (“Əcdadların 

harayı”, “Ağ diş” povestlə-

ri, “Həyat eşqi”, “Bəyaz sü-

kunət” hekayələri və s.) 

əsəridir. Əsərdə Alyaskanın 

nəhayətsiz torpaqlarında 

əbədi buzlar, qar və süku-

nət diyarında öz qismətləri-

ni axtaran minlərlə adamın 

 

Yanvar  

 

135 illiyi 

Cek  London  

  1876 – 1916 

 

 

 

 

Yazıçı 

12 

16 

tipik obrazlarını yaradan müəllifin rəğbət hissi ən 

çətin anda belə öz ləyaqətini, mərdanəliyini saxlayan-

ların tərəfindədir. 

Həmin  əsərlərdə insan və  təbiət münasibətlərinin 

minbir labirintini açmağa cəhd göstərən yazıçı ən çə-

tin məqamlarda insanlıq ləyaqətini itirməyən, taleyin 

ölüm girdabına boyun əyməyərək son nəfəsədək həyat 

uğrunda çarpışan qəhrəmanları insanın  əyilməz 

iradəsinin simvoluna çevrilir. 

Keçmiş SSRİ məkanında Cek Londonun ədəbi tale-

yi çox uğurlu olmuşdur. Onun əsərlərini  dilimizə ilk 

dəfə  hələ XIX-XX əsrlərdə X.Əzizbəyli və A.Əliyev 

tərcümə etmiş, “İtirilmiş  səma”, “Ağ diş” və “Belyu 

qoxusu” kitabları hələ o vaxt ərəb əlifbası ilə çapdan 

çıxmışdır. 

Keçən əsrin altmışıncı illərindən onun yaradıcılığına 

maraq daha da artmışdır. Xüsusilə “Martin İden” av-

tobioqrafik romanı  tərcümə  ədəbiyyatımız tarixində 

ciddi hadisə sayıla bilər. Həmin illərdə tanınmış yazıçı-

dramaturq Yusif Əzimzadə 

Amerika nasirinin “Dəmir 

daban” romanını  tərcümə 

etmişdir. Bundan başqa 

onun “Əcdadların harayı”, 

“Ağ diş”, “Ağır  əlcəklər”, 

“Meksikalı” povestləri və 

bir sıra hekayələri ingilis və 

rus dillərindən dilimizə tər-

cümə edilmişdir.  

Onun  əsərlərinin motiv-

ləri  əsasında 50-dən artıq 

film çəkilmişdir. 

Cəmi 40 il yaşamış Cek 

London 1916-cı il noyabrın 

22-də Kaliforniyanın Qlen-

Ellen  şəhərciyində  vəfat 

etmişdir. 

 

Ədəbiyyat 

 

Seçilmiş əsərləri /C.London.- Bakı: Öndər nəşriyyatı, 2005.- 512 s. 

     London Cek //Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: 10 cilddə.- Bakı, 1982.-    C.6.- 

S.260. 

Rus dilində 

 

Сочинения: в 2 т. /Дж.Лондон.- Киев: Динипро, 1987. 

 

İnternetdə 

www.anl.az 

www.az.wikipedia.org 

www.kitab.sitecity.ru 

www.mm-mobile.net 

 

                                                              Səmayə Quliyeva 

17 

 

Zahid İsmayıl oğlu  Xəlilov 

1911-ci il yanvar ayının 14-də 

Tiflis quberniyasının Ekatri-

nenfeld nahiyəsinin (indiki 

Bolnisi rayonu) Saraçlı kəndin-

də anadan olmuşdur. 

Orta məktəbi və Türk Pedaqoji Texnikumunu Tif-

lisdə bitirdikdən sonra 1929-cu ildə Bakıda Azərbay-

can Dövlət Universitetinin Riyaziyyat şöbəsinə daxil 

olmuş, 1930-1934-cü illərdə universitetdə bu fakültə 

bağlandığına görə ali təhsilini Azərbaycan Pedaqoji 

İnstitutunda (indiki APU) başa vuraraq yenidən Tifli-

sə qayıtmış  və  Dəmir yolu Nəqliyyatı Mühəndisləri 

İnstitutunda işləmişdir. 

1937-ci ildə Tiflisdə Riyaziyyat İnstitutunun aspi-

ranturasına daxil olmuş, 1940-cı il aprelin 22-də Tiflis 

Dövlət Universitetində məşhur riyaziyyatçı, professor 

S.Berqmanın rəhbərliyi altında “Kleb məsələsi və 

onun ümumiləşməsi” mövzusunda dissertasiya müda-

fiə edərək Qafqaz türkləri arasında ikinci (İbrahim 

İbrahimovdan sonra) fizika-riyaziyyat elmləri namizə-

di - alimlik dərəcəsi alan şəxsdir. 

1940-cı ildə onu Bakıya Azərbaycan Dövlət Uni-

versitetinə dəvət etmişlər. Beləliklə, o, ömrünü həmi-

şəlik Azərbaycan və onun elmi ilə bağlamışdır. 

1942-ci ildən SSRİ EA-nın Azərbaycan filialına 

keçmiş, 1945-ci ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyası 

yarandıqda isə onu Fizika və riyaziyyat bölmələrinin 

rəhbəri təyin etmişlər. Z.Xəlilov 1946-cı ildə “Sərhəd 

məsələlərinin parametrdən asılılığının tədqiqi” möv-

zusunda dissertasiyasını 

müvəffəqiyyətlə müdafiə 

edərək 35 yaşında Azərbay-

canın ilk fizika-riyaziyyat 

elmləri doktoru olmuşdur. 

Artıq 1950-ci illərin  əv-

vəllərindən başlayaraq 

Z.Xəlilovun elmi əsərləri 

Moskva, Leninqrad (indiki 

Sankt-Peterburq), Kiyev, 

Tiflis  kimi elmi mərkəzlər-

də, eləcə  də Amerika Bir-

ləşmiş  Ştatlarında çap olu-

naraq ona şöhrət gətirmiş-

dir. Zahid müəllim nəinki 

Azərbaycan funksional ana-

liz məktəbinin banisi, həm 

də SSRİ-də bu sahənin ide-

oloqlarından biri olmuşdur. 

Əsas tədqiqatları funksional 

analiz, onun inteqral və 

diferensial tənliklərə  tətbi-

qi, bütöv mühit mexanikası, 

avtomatik idarəetmə siste-

minin riyazi nəzəriyyəsi, 

tətbiqi riyaziyyat və riya-

ziyyatın başqa səhələrinə 

aiddir. Azərbaycanın ilk ri-

yaziyyatçılarından biri olan 

alim funksional analiz mək-

 

Yanvar  

 

100 illiyi 

Zahid Xəlilov 

1911-1974 

 

 

 

Riyaziyyatçı 

14 

18 

təbinin əsasını qoymuşdur. Poliharmonik tənliklər sis-

temi üçün ümumi sərhəd məsələsini həll etmiş, dəyi-

şənlərinə ayrılmayan qarışıq məsələlərin həlli üçün 

Furye üsulunun analoqunu, qarışıq tipli model tənlik-

ləri üçün şəbəkə üsulunu vermişdir. O, mücərrəd sin-

qulyar operatorlar nəzəriyyəsini yaratmış, yeraltı hid-

romexanikanın neft və qaz yataqlarının işlənməsində 

tətbiq olunan bir çox məsələnin həllini vermiş, Banax 

fəzasında öz-özünə qoşma olmayan operatorun spek-

trini tədqiq etmişdir. Banax cəbrində sinqulya tənlik-

lərin həlli üçün ümumi bir metod dünya riyaziyyatın-

da “Zahid İsmayıl oğlu Xəlilov nəzəriyyəsi” adı ilə ta-

nınmışdır.  

Dünyaşöhrətli alimin yüksək ixtisaslı kadrların ha-

zırlanmasında böyük xidməti var. Zahid Xəlilov Azər-

baycan funksional analiz məktəbinin banisi olmaqla 

yanaşı, həm də SSRİ-də ilk “Funksional analiz” dərs-

liyinin müəllifidir (1949). 

 O,  Azərbaycan Riyaziyyatçılar Cəmiyyətinin pre-

zidenti seçilmişdir.  

Zahid Xəlilov Azərbaycan dilində ilk riyaziyyat lü-

ğətinin tərtibçisi və təşkilatçısı olmuşdur. Z.Xəlilovun 

72-dən çox elmi məqaləsi çap olunmuşdur. 

Zahid Xəlilov uzun müddət Azərbaycan EA-nın 

Mexanika-Riyaziyyat  İnstitutunun direktoru, akade-

mik-katib, vitse-prezident və Azərbaycan EA-nın 

prezidenti, SSRİ Ali Sove-

tinin deputatı olmuşdur. 

Z.İ.Xəlilov ömrünün axırı-

na kimi keçmiş SSRİ-də 

həm sovet riyaziyyatçıları-

nın, həm də sovet mexanik-

lərinin milli komitələrinin 

(yarandıqları gündən) üzvü 

olmuşdur. Elmin və  mədə-

niyyətin inkişafındakı mi-

silsiz xidmətlərinə görə, 

1960-cı ildə Zahid Xəlilova 

“Əməkdar elm xadimi” fəxri 

adı verilmişdir. O, “Qırmızı 

Əmək Bayrağı”, “Şərəf 

Nişanı” ordenləri və bir neçə 

medalla təltif olunmuşdur. 

Zahid Xəlilov rus və al-

man dillərini mükəmməl  

bilirdi. 

1974-cü il fevral ayının 

4-də 63 yaşında vəfat et-

mişdir. Məzarı  Fəxri Xiya-

bandadır. Bakı  şəhərində 

adına küçə və məktəb var. 

 

Ədəbiyyat 

 

Xəlilov Zahid İsmayıl oğlu (14.01.1911) //Azərbaycn Sovet Ensiklopediyası: 10 

cilddə.- Bakı, 1987.- C.1.- S.75-76. 

İbrahimov,  İ. Riyaziyyata həsr olunmuş ömür /İ.İbrahimov; tərt. ed. və red. 

S.İbrahimova; red. A.Məmmədov.- Bakı: Elm, 2002.  

Məmmədov, O. Riyaziyyat elminin yaradıcıları haqqında /O.Məmmədov; rəyçi və 

ön söz. müəl. F.Maqsudov.- Bakı: Maarif, 1991. 

İnternetdə 

www.adam.az 

www.az.wikipedia.org 

www.science.gov.az 

Nailə Alışova  

19 

 

   Mədinə Nurulla qızı  Ələkbərza-

də (Mədinə Gülgün) 1926-cı il yan-

var ayının 17-də  Bakıda fəhlə ailə-

sində anadan olmuşdur. Burada ibti-

dai məktəbi bitirmişdir. 1938-ci ildə 

ailəliklə Cənubi Azərbaycanın Ərdə-

bil şəhərinə köçmüşlər. Sonra Təbriz 

şəhərində yaşamış,  əmək fəaliyyəti-

nə burada toxuculuq karxanasında başlamışdır.  

Sonralar Təbriz Dram Teatrında çalışmışdır. “Azər-

baycan qəzeti” redaksiyasında xüsusi müxbir işləmiş 

Mədinə Gülgün 1945-1946-cı illər Cənubi Azərbay-

can Milli Azadlıq Hərəkatının fəal iştirakçısı  və öz 

mübariz şeirləri ilə ömrü boyu  həmin inqilabın carçısı 

olmuşdur.  

O, 1948-ci ildə Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun 

Dil və ədəbiyyat fakültəsinə daxil olmuşdur. 

   Onlarca  şeir kitabları nəşr olunmuşdur. Bu kitabla-

rın başlıca mövzusu insan, azadlıq, Təbriz həsrəti, in-

sanlara canı yanan fədakar bir ana qəlbinin arzu və  

 

 

istəkləridir. Onun lirik şeir-

ləri və mahnıları dillər  əz-

bəridir. 

Əsərləri bir sıra xarici öl-

kələrin dillərinə  tərcümə 

olunmuşdur.  

O, Azərbaycan Ali Soveti 

Rəyasət Heyətinin Fəxri 

fərmanları (1960, 1974, 

1986), “Şərəf Nişanı” or-

deni (1980), “21 Azər” 

(1946), “Əmək veteranı” 

(1948) və digər medallarla 

təltif olunmuşdur. Respub-

likanın “Əməkdar incənət 

xadimi” fəxri adına layiq 

görülmüşdür. 

Mədinə Gülgün 1992-ci il 

fevralın 17-də Bakıda vəfat 

etmiş, Fəxri Xiyabanda 

dəfn olunmuşdur. 

Ədəbiyyat 

Seçilmiş əsərləri /Mədinə Gülgün.- Bakı: Şərq-Qərb, 2004.- 224 s. 

Mən bu ömrü uzadım: (Şeirlər) /Mədinə Gülgün.- Bakı: Tədris 1997.- 198 s. 

Novruz bayramına həsr olunmuş seir /Mədinə  Gülgün  //Respublika.-  2003.-         

20 mart.- S.5. 

İnternetdə 

www.anl.az 

www.az-wikipedia.orq 

Saqibə Mehrəliyeva 

 

Yanvar  

 

85 illiyi 

Mədinə Gülgün  

1926-1992 

 

 

 

Şairə 

17 

20 

 

Bencamin Franklin 1706-cı il 

yanvar ayının 17-də Bostonda də-

mirçi ailəsində anadan olmuşdur.  

13 yaşından tipoqrafiyada işləmə-

yə başlamışdır. Artıq 16 yaşına ça-

tanda yerli qəzetlərdə  məqalələri 

çıxmağa başlayır. Lakin Boston ona 

cansıxıcı  gəldiyindən o Pensilvaniyaya - Filadelfiya 

şəhərinə gəlir. Orada özünə çox böyük şöhrət qazanır 

və Filadelfiya qubernatoru tərəfindən Londona göndə-

rilir. Bir çoxları bilməsə də məhz Bencamin Franklin 

tərəfindən dünyada ilk dəfə olaraq öz üzvləri üçün 

pulsuz kitabxana və elm mərkəzinə malik olan klub 

yaradılmışdır. Həmin dövr üçün bu, görünməmiş ad-

dım idi. 

Dövlət qulluğunda olduğu zaman ərzində 1743-cü 

ildə Amerika Fəlsəfə  cəmiyyətinin və Filadelfiya 

Akademiyasının da yaradıcısı bu dahi şəxsiyyət ol-

muşdur. Franklin bütün koloniya nümayəndələrinin 

iştirakı ilə konqressin çağırılmasının ilk təşəbbüskar-

larından olmuşdur. 1757-1775-ci illərdə Franklin Şi-

mali Amerika koloniyalarının Londonda təmsilçisi ol-

muşdur. Azadlıq Müharibəsi başlayan kimi o öz vətə-

ninə qayıtmışdır. Tezliklə Parisə yenidən nümayəndə 

kimi göndərilmişdir. Onun xüsusi diplomatik bacarı-

ğının nəticəsində fransız-amerikan danışıqları  uğurla 

başa çatır. 1783-cü ildə Versal danışıqlarında Böyük 

Britaniyanın Amerikanı suveren və müstəqil olduğunu 

rəsmən tanıması da Franklinin əməyinin nəticəsidir. 

Məhz o, müharibənin uğur-

lu sonluğunun və bugünkü 

qüdrətli Amerika dövlətinin 

təməlini qoyan və dövlətin 

xarici düşmənlərini neytral-

laşdıran 

şəxsiyyət idi. 

1785-ci ildə  vətəninə qayı-

danda qanunverici yığınca-

ğın prezidenti seçilir. Onun 

digər bir xidməti də ABŞ 

Konstitusiyasının hazırlan-

ması zamanı yaxından bu 

işdə kömək etməsi olmuş-

dur. 

Bencamin Franklin 

 

Amerika Birləşmiş Ştatları-

nın banilərindən biri, yük-

sək intellektə sahib olmaq-

la, yazıçı, satirist, siyasi nə-

zəriyyəçi, siyasətçi, poçt-

meyster, alim, ixtiraçı, döv-

lət xadimi və diplomat kimi 

məşhurluq qazanmışdır. Elm-

də elektrik və optika sa-

həsindəki tədqiqatları ilə ta-

nınır. O, ABŞ-da ilk ictimai 

kitabxananın və Pensilvani-

yada ilk yanğınsöndürmə 

idarəsinin yaradıcısıdır. 

 

Yanvar  

 

305 illiyi 

Bencamin Franklin 

1706-1790 

 

 

 

Dövlət 

xadimi 

17 

21 

Bencamin Franklin ABŞ-ın baniləri arasında yega-

nə şəxsdir ki, Amerika Birləşmiş Ştatlarının yaranma-

sında  əsas rol oynayan hər üç sənədə imza atmışdır. 

Bunlar ABŞ İstiqlal Bəyannaməsi, ABŞ Konstitusiya-

sı  və 13 Britaniya koloniyasının müstəqillik uğrunda 

apardığı müharibəni bitirən 1783-cü il Versal sülh 

müqaviləsidir. 

1928-ci ildən Franklinin portreti ABŞ-ın 100 dol-

larlıq pul əskinaslarının üzərində təsvir olunur. 

Onun dahiliyi həm də onda idi ki, o yalnız dövlət 

qulluqçusu və qurucusu kimi deyil, həm də alim kimi 

o dövrün ən məşhur simalarından idi. Belə ki, müasir 

dövrdə  ən çox müzakirə edilən insan hüquqları ilə 

bağlı elmi yanaşmanın banilərindən biri də Bencamin 

Franklin olmuşdur. Frank-

lin, yaşamaq hüququ, azad-

lıq hüququ və mülkiyyət 

hüququnu insanın təbii ay-

rılmaz hüquqlarından sayır-

dı. Onun elmi pamfletləri 

və məqalələri əsasında gün-

lərimizdə  ən inkişaf etmiş 

dövlətlər insan hüquqları 

sahəsində öz daxili strate-

giyalarını müəyyən edirlər. 

Bencamin Franklin 

1790-cı il aprel ayının 17-

də vəfat etmişdir.  

 

Ədəbiyyat 

 

«Автобиография» Б. Франклина.- М.: Моск. рабочий, 1988.- 48 с.- 

(Первоисточники) 

Б.Франклин и Россия //Философский век, альманах.- 2006.- № 32-33. 

Иванов, Р. Франклин /Р.Иванов.- М.: Молодая гвардия, 1972.- (Серия ЖЗЛ) 

İnternetdə 

www.ferqli.com 

www.qeribler.com 

www.wikipedia.org 

Adilə Abdullayeva 

 

Əgər rahat yatmaq istəyirsənsə yatağına özünlə təmiz vicdan apar. 

Qəzəblənmək üçün hər zaman əsas var, lakin səbəb çox azdır. 

Əgər boş vaxtının olmasını istəyirsənsə vaxtını boşa itirmə. 

Qardaş dost olmaya bilər - amma dost həmişə qardaşdır. 

Ən gözəl dərman istirahət və nəfsdən çəkinməkdir. 

Həyatı sevirsənsə vaxtını boşa vermə - çünki həyat vaxtdan ibarətdir.  

Fırıldaqçılar düzgünlüyün bütün üstün cəhətlərini bilsəydilər qazanc xatirinə 

düzgün insan olardılar. 

Şüşə, farfor və reputasiya - bunları sındırmaq çox asan, yenidən əvvəlki vəziyyə-

tinə qaytarmaq isə çox çətindir. 

Bir bu gün iki sabaha dəyər. 

 

Bencamin Franklin

22 

 

       

 Eldar Tofiq oğlu Quliyev 1941-ci 

il yanvar ayının 18-də Bakıda anadan 

olmuşdur. Orta məktəbdə oxuyarkən 

fizika və riyaziyyat sahəsində res-

publika olimpiadalarında dəfələrlə  iş-

tirak edib, mükafata layiq görülən 

Eldar Moskva Fizika-Texnika İnstitu-

tuna daxil olmağa hazırlaşırdı. Lakin o, məktəbi qızıl 

medalla başa vurandan sonra yolunu ali məktəbdən 

deyil, kinostudiyadan saldı. Hələ 10-cu sinifdə oxu-

yarkən gördüyü “Durnalar uçur” filmi gəncin həyatını 

büsbütün dəyişdirmiş, və o, kinorejissor olmağı qət et-

mişdi. İki il kinostudiyada rejissor köməkçisi işləyən-

dən sonra Moskva şəhərindəki Ümumittifaq Dövlət 

Kinematoqrafiya İnstitutuna  daxil olmuşdur.  

Rejissorun 1969-cu ildə  çəkdiyi ilk böyük filmi 

“Bir cənub  şəhərində” kino əsəri nəinki respublika-

mızda, həm də keçmiş Sovetlər İttifaqında əsl hadisə-

yə çevrildi. Rüstəm İbrahimbəyovun şəhər küçələrin-

dən  birinin sakinlərinin həyatını  təsvir edən kəskin 

münaqişəli ssenarisi əsasında rejissor E.Quliyev filmə 

quruluş vermişdir. Bu film dünya ekranlarına çıxan-

dan bir müddət sonra üç Azərbaycan filmi ilə birgə 

“YUNESKO”nun kinoşedevri adlandırıldı. 

“Bir cənub  şəhərində” filminin ekranlara buraxıl-

masından 30 il sonra yaradıcı qrupun “Humay” müka-

fatına layiq görülməsi bir daha onu təsdiq etdi ki, əsl 

sənət  əsəri qadağalara, məhrumiyyətlərə baxmayaraq 

zamanın sınağından ləya-

qətlə  çıxır, özünə  əbədi 

yaşamaq hüququ qazanır. 

E.Quliyevin yaradıcılı-

ğında mənəvi-əxlaqi məsə-

lələrin, müasirlərimizin xa-

rakterlərinin psixoloji təd-

qiqi  əsas yer tutur. E.Quli-

yev ölkəmizdə tarixi filmlə-

rin yaradıcısı kimi də tanınır: 

“Səmt küləyi” (1974), “Se-

vinc buxtası” (1977), “Babək” 

(1979), “Nizami” (1982) və 

“Təxribat” (1989) filmləri ek-

ranlarımızda bu gün də 

uğurla nümayiş etdirilir. İl-

lər keçməsinə baxmayaraq 

bu filmlərə tamaşaçı marağı 

azalmır. 

Kinorejissor E.Quliyev bə-

dii filmlərə quruluş vermək-

lə yanaşı “Abşeron ritmləri” 

film-konsertini (1970), “Sə-

məd Vurğun” (Y.Əfəndi-

yevlə birlikdə), “Dostuma 

məktub” (H.Mehdiyevlə bir-

gə) sənədli filmlərini çək-

miş, onun ssenariləri  əsa-

 

Yanvar  

 

70 illiyi 

 

Eldar Quliyev  

1941 

 

 

Rejissor 

18 

23 

sında “Bizim Nəsibə xanım” və “Özüm və zaman 

haqqında” (T.İsmayılovla birgə), “Şəhidlik zirvəsi” 

(X.Muradov və O.Mirqasımovla birgə) sənədli filmlə-

rini lentə almışdır. 

Rejissor öz atası, bənzərsiz lirik melodiyaların mü-

əllifi, bəstəkar Tofiq Quliyevə  həsr edilmiş  sənədli 

film üzərində  işi tamamlamış, kinematoqrafçı Ramiz 

Fətəliyevlə  birgə yazdığı ssenari əsasında “İstanbul 

reysi” adlı tammetrajlı  bədii film çəkməyə başlamış-

dır. 

Qırx ildən artıq müddətdə E.Quliyev 16 bədii və 

çoxsaylı  sənədli filmlər çəkmişdir. Ustad sənətkarın 

yaradıcılığında sənədli filmlər xüsusi yer tutur. Buna 

misal olaraq faşizm üzərində böyük qələbənin 60 

illiyinə həsr edilmiş xüsusi layihə üzrə Bakının və ba-

kılıların bu qələbəyə verdiyi töhfələrdən bəhs edən 

“Unudulmuş  qəhrəman” adlı publisistik filmi, xalqı-

mızın ümummilli lideri Heydər Əliyev haqqında film-

ləri  və s. göstərmək olar. 

Qarabağ münaqişəsindən bəhs edən “Girov” filmi-

nin ssenarisi yazıçı Natiq Rəsulzadə ilə  iş birliyi nə-

ticəsində yaranıb. E.Quli-

yevin dediyinə görə bu film 

Azərbaycan qadınlarına həsr 

olunub. 

O, xidmətlərinə görə 

Azərbaycan Respublikası-

nın Xalq artisti, Respublika 

Dövlət mükafatı laureatı 

(1978), “Şöhrət” ordeninə 

layiq görülüb. 

2005-ci ildə lentə alınan  

“Girov” filmi Karlovı Varı, 

Kəlküttə, Göteborq və baş-

qa nüfuzlu beynəlxalq kino 

festivallarında nümayiş et-

dirilmişdir. 

 

 

 

Ədəbiyyat 

 

Kazımzadə, A. Eldar Quliyev /A.Kazımzadə //Azərbaycan kinematoqrafçıları: 

portretlər.- Bakı, 2002.- Bur.1.- S.190-200. 

Mikeladze, Q. “Festival təkcə mükafatlar demək deyil...”: [Azərbaycanın Xalq 

artisti, kinorejissor Eldar Quliyevlə söhbət] /Q.Mikeladze //Günay.- 2006.- 22 iyul.- 

S.7. 

Şərif, A. Eldar Quliyev /Azad Şərif //XX əsr Azərbaycanın yaradıcı  nəsilləri.- 

Bakı, 2007.- S.83-85. 

Eldar Quliyevin kino dünyası /AzərTac //Respublika.- 2009.- 14 aprel.- S.3. 

 

İnternetdə 

www.anl.az 

www az.wikipedia.org 

www.elibrary.az 

www kultaz.com 

www.medeniyyet.az 

                                                                                                           Səmayə Quliyeva 

 

24 

  

Şamil Ağasəf oğlu Ramazanov 1976-cı 

il yanvar ayının 19-da Ağsu rayonunun 

Rəhimli kəndində anadan olmuşdur. 

  19 mart 1994-cü ildə Ağsu rayon Hər-

bi Komissarlığı  tərəfindən Milli Ordu 

sıralarına çağırılmışdır. Bir neçə ay 

hərbi təlim keçdikdən sonra, 777 saylı 

hərbi hissəyə göndərilmişdir.  

Atəşkəs elan olunsa da, əsgərlər mütəmadi olaraq 

hərbi təlimlər keçir, döyüş hazırlıqlarını durmadan ar-

tırırdılar. Heç düşünmürdülər ki, onları qarşıda daha 

bir sınaq, daha bir qarşıdurma gözləyir. 

 Bu, 1995-ci ilin 13-17 mart hadisələri idi. Həmin 

gün dövlət çevrilişinə  cəhd göstərən silahlı  dəstənin 

mühasirə halqasını daraltmaq məqsədilə atəş əmri ve-

rildi. Milli Ordu dərhal  əməliyyata başladı. Güclü  

 

 

 

atışma zamanı  gənc döyüş-

çü ağır yaralandı  və aldığı 

bu yaradan da gözlərini 

əbədi yumdu. 

Azərbaycan Respublika-

sı Prezidentinin 4 aprel 

1995-ci il tarixli 307 saylı 

Fərmanı ilə Ramazanov Şa-

mil Ağasəf oğluna ölümün-

dən sonra  “Azərbaycanın 

Milli Qəhrəmanı” adı veril-

mişdir. 

Rəhimli kəndində  dəfn 

edilmişdir. 

 Ağsu rayonunun mərkə-

zindəki kinoteatr onun adı-

nı daşıyır. 

 

Ədəbiyyat 

Azərbaycan Respublikasının hərbi qulluqçularının və polis işçilərinin bir qrupuna 

“Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı verilməsi haqqında: [Ramazanov Şamil Ağasəf 

oğlu - Müdafiə Nazirliyi, sıravi -  Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya, dövlət 

quruluşunun müdafiəsi, onun müstəqilliyinin qorunub saxlanılması və dövlət çevrilişi 

cəhdinin qarşısının alınması zamanı şəxsi qəhrəmanlıq və şücaət göstərdiyinə görə]: 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı, 4 aprel 1995-ci il //Azərbaycan.-

1995.-5 aprel.- S.1.- (Ölümündən sonra). 

Əsgərov,V. Ramazanov Şamil Ağasəf oğlu /V.Əsgərov //Azərbaycanın Milli 

Qəhrəmanları.- Bakı, 2005.- S.180. 

Ramazanov  Şamil Ağasəf oğlu //Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları /tərt. ed. 

H.Həmidova; M.F.Axundov adına Milli Kitabxana.- Bakı, 2008.- S.171. 

Samirə Eminova 

 

Yanvar  

 

35 illiyi 

 

 

 

Şamil Ramazanov  

1976-1995 

 

 

 

 

 

Milli 

Qəhrəman 

19 

25 

 

     Azərbaycanın  ərazi bütövlüyünü pozmaq cəhdlərinə, 

keçmiş SSRİ  rəhbərliyinin Azərbaycanla bağlı apardığı 

qərəzli siyasətə, yerli rəhbərliyin xalqımızın mənafeyinə 

zidd mövqedə durmasına qarşı etiraz əlaməti olaraq kü-

çələrə çıxmış dinc əhaliyə divan tutmaq məqsədilə Bakı-

ya və respublikanın digər rayonlarına 1990-cı il yanvarın 

20-də sovet hərbi hissələri yeridildi və qanlı faciə törə-

dildi. Görünməmiş qəddarlıqla keçirilən cəza tədbirləri nəticəsində heç bir günahı ol-

mayan 133 dinc sakin öldürüldü, 744 nəfər yaralandı, 841 nəfər qanunsuz həbs edil-

di. Həlak olanların arasında qadınlar, uşaqlar və qocalar olmuşdu. Bu hadisə sovet re-

jiminin törətdiyi ən qanlı faciələrdən biri və dinc əhaliyə qarşı yönəlmiş vəhşi bir ci-

nayət hadisəsi idi.

  

Həmin dövrdə xalqımıza  ən böyük mənəvi dəstəyi Moskvada yaşayan və 

M.Qorbaçovun təqib və təzyiqləri ilə üzləşən ümummilli  lider Heydər Əliyev verdi. 

Bu görkəmli  şəxsiyyət hər an təhlükə ilə üzləşə biləcəyinə baxmayaraq 1990-cı il 

yanvarın 21-də Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinin binasına gəldi və 

törədilmiş faciə  ilə bağlı bəyanat verdi. 20 Yanvar faciəsində əli olan Azərbaycan və 

sovet rəhbərliyini ifşa etdi, onların xalqımız qarşısında tarixi məsuliyyət daşıdıqlarını 

vurğuladı. 

Ümummilli lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü və təkidi nəticəsində 20 Yanvar fa-

ciəsinə dövlət səviyyəsində hüquqi-siyasi qiymət verilmişdir. 

1993-cü ildən başlayaraq 20 Yanvar faciəsinin xalqımızın tarixindəki yeri və ro-

lu, bu faciənin əbədiləşdirilməsi və bütün dünya ictimaiyyətinə çatdırılması yönündə 

mühüm işlər görülmüşdür. Bakı şəhərinin ən hündür yerində yerləşən Şəhidlər Xiya-

banında Azərbaycanın azadlığı uğrunda mübarizədə şəhid olanların xatirəsinə ucal-

dılmış möhtəşəm “Əbədi məşəl” abidə kompleksi də ümummilli lider Heydər Əliye-

vin təşəbbüsü ilə tikilmişdir və 2000-ci il yanvarın 17-də imzaladığı Fərmanla 1990-

cı il Yanvar faciəsi zamanı şəhid olanlara “20 Yanvar Şəhidi” fəxri adı verilmişdir. 

20 Yanvarı Azərbaycan xalqının Milli müstəqillik mübarizəsinin başlanması və xalq 

hərəkatının qəhrəmanlıq səhifəsi kimi qəbul etmək lazımdır.  

Yanvar 

Azərbaycan xalqının Milli 

Azadlıq mübarizəsi 

 

20 

26 

 

     Yalçın Canhəsən oğlu Nəsirov 

1976-cı il yanvar ayının 23-də As-

tara rayonunun Sərək kəndində 

dünyaya göz açmışdır. 1982-ci ildə 

birinci sinifə getmiş, 1992-ci ildə 

onuncu sinfi bitirmişdir. Orta təhsi-

lini başa vurduqdan sonra rayonla-

rında sürücü peşəsinə yiyələnmiş-

dir. 1994-cü il aprelin 19-da Astara rayon Hərbi Ko-

missarlığı  tərəfindən Milli Orduya çağırılmışdır. O, 

Daxili qoşunların tərkibində Lökbatanda 2 ay hərbi tə-

lim keçir, sonra xidmətini Tərtər və  Şamaxı rayonla-

rında davam etdirir. Yalçın komandirlərin tapşırıqları-

nı vaxtında yerinə yetirirdi. Gənc əsgər böyük arzular-

la yaşayırdı. Lakin bu zaman 1995-ci ilin məlum mart 

hadisələri başladı. Silahlı  dəstə dövlətçiliyimizə  və 

müstəqilliyimizə  zərbə endirmək məqsədilə dövlət 

çevrilişinə cəhd etdi. Silahı yerə qoymaq üçün bir ne-

çə  dəfə  xəbərdarlıq edilsə  də, bu, heç bir nəticə ver-

mədi. Ordu güc göstərmək məcburiyyətində qaldı. 

Müstəqilliyimizin qorunub saxlanmasında Yalçın Nə-

sirov da Milli Ordunun əsgəri kimi öz vətənpərvərlik 

borcunu yerinə yetirirdi. O, martın 13-dən 17-nə kimi 

keçirilən bütün əməliyyatlarda iştirak etmiş, 17-dən 

18-nə keçən gecə ağır yaralanmışdı.  

 

 

Çoxlu qan itirmişdi. Onu 

təcili olaraq Sabunçu rayon 

xəstəxanasına çatdırdılar. 

Lakin artıq gec idi... Hə-

kimlər onu həyata qaytara 

bilmədi. Martın 24-də o, 

gözlərini əbədi olaraq yumdu. 

    Subay idi. 

    Azərbaycan Respublikası 

Prezidentinin 4 aprel 1995-

ci il tarixli 307 saylı Fərma-

nı ilə  Nəsirov Yalçın Can-

həsən oğluna ölümündən 

sonra “Azərbaycanın Milli 

Qəhrəmanı” adı verilmışdir. 

    Sərək kəndində dəfn edil-

mişdir. 

    Sərək kənd orta məktəbi 

onun adını daşıyır. 

   Milli Qəhrəmanın  xatirə-

sini  əbədiləşdirmək məqsə-

dilə Astara rayonundakı 

“Qəhrəmanlar Bağı”nda 

büstü qoyulub. 

 

Ədəbiyyat 

        İsgəndərova, R. Astaranın ilk Milli Qəhrəmanı /R.İsgəndərova.- Bakı: Mütər-

cim, 2006.- 60 s. 

 

Yanvar  

 

35 illiyi 

 

 

 

Yalçın Nəsirov 

1976-1995 

 

 

 

 

 

Milli 

Qəhrəman 

23 

27 

        Hacızadə, M. Şahidlik edən göyərçin /M.Hacızadə //Baharı xəzanə dönən 

oğullar.- Bakı, 1996.- S.46. 

        Əsgərov, V. Nəsirov Yalçın Canhəsən oğlu /V.Əsgərov //Azərbaycanın Milli 

Qəhrəmanları.- Bakı, 2005.- S.170. 

       Nəsirov Yalçın Canhəsən oğlu //Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları /tərt. ed. 

H.Həmidova; M.F.Axundov adına Milli Kitabxana.- Bakı, 2008.- S.163-164. 

     Nəsirov, C. Qəhrəman oğullarla fəxr edirik: (Atasının Azərbaycan Respublikası 

Prezidenti Heydər Əliyevə təşəkkür teleqramı) /C.Nəsirov //Azərbaycan.- 1995.-     

14 aprel.- S.2. 

 

 

Bəybala Ələsgərov 

 

 

 

 

 

 

 

 

Vətən yolunda şəhid olanlar ölmürlər, xalqın qəlbində, ürəyində  əbədi 

yaşayırlar... Biz onların qəhrəmanlığı,  şəhidliyi ilə  fəxr edirik. Bu bizim 

millətimizin iftixarıdır. 

 

Heydər Əliyev, 

 ümummilli lider 

28