Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri

“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” 

adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 

413

 

 

 

 

Политика  общенационального  лидера  Г.Алиева,  основанная  на  демократических, 

общечеловеческих  ценностях,  была  направлена  на  гармоничное  развитие  общества  и 

личности.  Эти  фундаментальные  усилия  способствовали  становлению  в  Азербайджане 

правового государства и, как следствие, закреплению в этом понимании приоритета прав и 

свобод  личности,  независимо  от  ее  этнической,  национальной,  религиозной, 

конфессиональной, 

культурной, 

социальной, 

групповой 

принадлежности, 

ее 

безопасности.[2,s.48-50]  

Известно,  что  основными  принципами  общественных  отношений  в  правовом 

государстве  выступают  принципы  законности,  равенства  и  справедливости.  Будучи 

основными категориями морали, они в то же время являются и юридическими и социально-

политическими  принципами.  Принятие  новой  Конституции  стало  обоснованием 

действенности  этих  принципов.  В  Основном  Законе  были  закреплены  такие  основные 

положения,  как  верховенство  закона,  примат  личности,  ограничение  вмешательства 

государства  в  общественную  жизнь.  В  свою  очередь,  общечеловеческие,  планетарные, 

гуманные  ценности  и  идеи  выносились  в  качестве  основы  правового  дискурса.  [1,с.24-72] 

Так, эти задачи способствовали масштабным преобразованиям, реформам и в правовой, и в 

социально-политической,  и  в  духовной  сферах.  Иными  словами,  в  Азербайджане  был 

обозначен  процесс  либерализации  и  демократизации,  оформлен  переход  к  рыночной 

экономике,  частной  собственности,  обеспечено  создание  независимой  судебной  власти, 

правовое фиксирование наличия гражданского общества. Особо нужно отметить повышение 

статуса  и  роли  судебных  органов  в  формировании  новой  общественно  -  государственной 

системы  в  стране,  так  как  без  независимой  судебной  власти  представляется  невозможным 

построение правового государства и функционирование государственных властных структур 

и институтов.  

В  Азербайджанской  Республике,  согласно  Конституции,  были  обеспечены  права  и 

свободы  граждан,  как  неотъемлемое  обязательное  условие  создания  и  укрепления 

гражданского  общества,  так  как  право  на  деятельное  участие  личности  в  общественной 

жизни  и  есть  одно  из  основных  прав  граждан  в  зрелом  гражданском  обществе  (напротив, 

ограничение  прав  личности  в  любой  из  общественных  сфер  приводит  к  кризисным 

последствиям). [3, с.21] В этом плане знаменательными являются слова общенационального 

лидера  Г.Алиева,  который  указывал  на  то,  что  создание  гражданского  общества  и  его 

укрепление,  основательность  процесса  демократизации,  построение  правового  государства 

не  просто  декларируемые  лозунги  или  намерения,  а  первостепенные  задачи 

Азербайджанского  государства.  [4,s.145]  Выдвинутое  в  качестве  приоритетного 

направления,  правовое  закрепление  социальных  преобразований  определило  целью  защиту 

прав  и  свобод  личности,  независимо  от  ее  национальной,  этнической  идентичности; 

социальные  изменения,  направленные  на  улучшение  условий  проживания,  экономическое 

благосостояние,  равное  участие  государства  и  гражданского  общества  в  построении 

суверенного, 

развитого, 

демократического, 

мультикультурного, 

стабильного 

и 

процветающего Азербайджанского государства.  

Показательно, что правовое государство опирается на общественные законы, правовые 

принципы. Правовой фактор выступает регулятором общественных отношений в различных 

сферах,  будь  то  экономическая,  политическая,  культурная  сфера;  помогает  противостоять 

внешним  и  внутренним  вызовам  и  проблемам.  Закономерным  выступает  совокупное 

рассмотрение в отечественной и зарубежной юридической литературе правового государства 

и гражданского общества, потому что их обоюдная включенность в процесс демократизации 

предполагает  как  равноправное  представительство,  так  и  взаимодействие,  которые 

фиксируются в таких основных положениях, как право на контроль государства со стороны 

гражданского  общества,  верховенство  закона,  следование  нормам,  закрепленным  в 

Конституции,  защита  прав  и  свобод  гражданина  и  личности  и  др.  Иначе,  построение 

демократического  государства  предполагает  обязательное  участие  всех  граждан  в 

общественно-государственном строительстве, независимо от их идентичности и культурной 

принадлежности.  

 

“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” 

adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 

414

 

 

 

 

Демократия  в  мультикультурном  обществе  представляет  собой  правовое  оформление 

гражданской солидарности, взаимного сотрудничества государственных органов и общества, 

его  граждан;  основывается  на  принципах  гармоничного  взаимодействия.  Именно  так 

характеризовал  конечную  цель  структурных  преобразований  в  стране  общенациональный 

лидер  Г.Алиев.[4,s.146]  Процесс  демократизации,  вынесенный  в  качестве  основного 

направления  национального  развития,  с  учетом  богатого  исторического  и  культурного 

наследия  этносов,  национальных  меньшинств,  населяющих  нашу  страну,  определил 

важность  идей  мультикультурализма,  плюрализма,  способствовал  формированию 

национального самосознания. В отличие от современных мировых тенденций, отторгающих 

мультикультуральную  модель  взаимного  проживания  наций,  этносов  вследствие  наличия 

конфликтных,  деинтеграционных  процессов,  в  Азербайджане  плюрализм  культур, 

гармоничное  взаимное  существование  народов,  стали  основой  стабильности  правового 

государства, источником национального единства и согласия. Проводимая Азербайджанским 

государством  мультикультуральная  политика,  послужила  культурному  возрождению, 

сформулировала основные положения национального законодательства в качестве правовых 

норм  по  обеспечению  национального  развития,  защиты  исторического  материального  и 

духовного наследия. 

Таким образом, восстановление государственной независимости и процесс построения 

новой  государственности,  в  первую  очередь,  обусловлены  созданием  соответствующей 

современным  вызовам,  национальной  правовой  системы.  В  формировании  национальной 

правовой  системы  Азербайджанской  Республики,  основными  показателями  выступили 

социально-экономические  преобразования,  оформление  рыночной  экономики,  новый 

политический  курс  на  интеграцию  в  глобальное  политическое,  экономическое  и 

социокультурное  пространство  с  сохранением  национальной  специфики;  политические 

трансформации,  выраженные  в  переходе  от  тоталитарного  государственного  устройства  к 

правовому  государству.  Укрепление  демократических  традиций,  вопросы  защиты  прав  и 

свобод  граждан  заложили  основу  всех  осуществляемых  реформ,  кардинальных 

преобразований.  Иначе,  был  избран  путь  на  формирование  демократического,  правового, 

светского  государства.  На  пути  демократизации  и  либерализации,  укрепления  правового 

государства,  Азербайджанская  Республика  успешно  перенимает  мировой  опыт 

государственного  строительства,  внедряет  новейшие  технологии,  укрепляет  свой 

инновационный  потенциал,  создает  благоприятный  инвестиционный  климат,  чему  в 

значительной  степени  способствует  правовое  представительство  действующих  механизмов 

государственного  функционирования.  Именно  гармоничное  взаимодействие  гражданского 

общества и государства, мирное сосуществование представителей различных идентичностей 

и  культур  в  общегражданском  формате  стоит  в  основе  перспективного  позиционирования 

азербайджанской  национальной  модели  в  качестве  эффективной  государственной  модели  в 

мировом правовом пространстве. 

Литература: 

1. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası. Bakı. 1995 

2. Mehdiyev R. Gələceyin  strategiyasını müəyyənləşdirərək:  modernləşmə xətti.  Bakı.  Şərq-

Qərb, 2008 

3.  Гражданское  общество  и  правовое  государство:  предпосылки  формирования  / 

Отв.ред. Манов Г.Н. М.:Изд-во ИГиП РАН, 1991 

4. Əliyev H. Müstəqilliyimiz əbədidir. Birinci kitab. Bakı, Azərnəşr, 1997 

 

Lawful state and cultural diversity  

Summary 

The  present  paper  focuses  on  the  question  of  lawful  state  as  an  essential  characteristic  of 

qlobal leadership. 

 

 

 

 

“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” 

adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 

415

 

 

 

 

Nərminə Abdullayeva 

AMEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu, doktorant 

[e-mail] 

 

MULTİKULTURAL  İNFORMASİYA  XİDMƏTİ  KİTABXANALARIN    

İNNOVATİV  SİYASƏTİNİN PRİORİTET İSTİQAMƏTİ  KİMİ 

 

Açar  sözlər:  mədəniyyətlərarası  əlaqələr,  mədəniyyətlərarası  dialoq,  multikulturalizm, 

kitabxanalar, kitabxana xidməti, innovativ siyasət 

Keywords: intercultural contacts, intercultural dialogue, multiculturalism, libraries, library 

service, innovative policy 

 

“Bu gün multikulturalizm Azərbaycanda dövlət siyasətidir və eyni zamanda, həyat 

tərzidir.”  

İlham  Əliyev 

 

Son  onilliklərdə  qloballaşma  şəraitində  aktiv  siyasi-iqtisadi  və  mədəni  inteqrasiya 

proseslərinin baş verməsi müşahidə olunur. Belə bir şəraitdə cəmiyyət qarşısında bir sıra məsələlər 

baş  qaldırır  ki,  onların  da  həlli  ciddi  problemlərə  səbəb  olur.  Mədəniyyətlərarası  dialoqun  təşkili 

beynəlxalq əlaqələrin uğurlu inkişafı üçün əsas şərt kimi daha qabarıq şəkildə nəzərə çarpır. 

Mədəniyyətlərarası  kommunikasiya  problemi  yalnız  dünya  səviyyəsində  deyil,  etnomədəni 

müxtəlifliyə  malik  ayrı-ayrı  ölkələrdə  də  meydana  çıxır.  Müasir  dövrdə  Azərbaycan  da  bu 

proseslərdən kənarda qalmır. Azərbaycan Respublikası polietnik dövlətdir. Xalq dövləti təşkil edən 

etnosdan  –  Azərbaycan  türklərindən  və  avtoxton  milli  azlıqlardan  –  udinlərdən,  ingiloylardan, 

qrızlardan,  xınalıqlardan,  buduqlardan,  tatlardan,  talışlardan,  ləzgilərdən  və  b.  təşkil   olunmuşdur. 

Bu  millətlərin  tarixən  Azərbaycandan  başqa  vətənləri  olmamışdır  və  buna  görə  də  Azərbaycan 

türkləri  ilə  birlikdə  vahid  polietnik  Azərbaycan  millətinin  nümayəndələri  hesab  olunmaqda 

haqlıdırlar.  Onlardan  başqa  respublikada  ruslar,  ukraynalılar,  belaruslar,  kürdlər,  yəhudilər, 

yunanlar, almanlar və tatarlar yaşayırlar. Bu milli azlıqların hər birinin müvafiq olaraq tarixi vətəni 

vardır  və  Azərbaycan  ərazisində  yaşayan  alloxton  milli  azlıqlara  aid  edilirlər.  Təkcə  Bakıda 

iyirmidən  yuxarı  müxtəlif  mədəni  icmalar  fəaliyyət  göstərir.  Bunların  arasında:  rusların, 

ukraynalıların,  kürdlərin,  lakların,  ləzgilərin,  slavyanların,  tatların,  tatarların,  gürcülərin, 

ingiloyların,  talışların,  avarların,  axıska  türklərinin,  Avropa  və  dağ  yəhudilərinin,  gürcü 

yəhudilərinin,  alman  və  yunanların  cəmiyyətləri  vardır.  Ümumiyyətlə,  etnik  azlıqların  kompakt 

şəkildə  yaşadıqları  bütün  rayonlarda  belə  icmalar  mövcuddur.  Azərbaycan  Respublikasında 

kompakt şəkildə müxtəlif etnosların nümayəndələri yaşayır və onların hər biri öz maddi və mənəvi 

mədəniyyətini,  dilini,  tarixi  yaddaşını,  mentalitetini,  etnik  özünüdərketmə  və  etnopsixologiyasını 

qoruyub saxlayan unikal xüsusiyyətlərin daşıyıcılarıdır [1]. Məhz Azərbaycanda dağ  yəhudilərinin 

məskəni – Qırmızı Sloboda, Molokan kəndi İvanovka, udin kəndi Nic, öz dili, özünəməxsus adət və 

ənənələri  ilə  məşhur  olan  Xınalıq  kəndi  və  başqa  milli  azlıqların  yaşadığı  onlarla  belə  məskənlər 

mövcuddur və  onların  hamısı  Azərbaycan ictimaiyyətinin  ayrılmaz hissəsidir. Etnik azlıqlara  yerli 

əhali ilə bərabər mədəni hüquqlar və ölkənin mədəni irsindən istifadə hüququ verilmişdir. 

Azərbaycanda  mövcud  olan  mədəni  simbioz  (müştərək  yaşama)  və  müxtəlif  ənənələr  maddi 

və  mənəvi  mədəniyyətin  tarixi  abidələrində  həkk  olunmuşdur.  Belə  ki,  maddi  mədəniyyət 

abidələrinin  qorunması  çərçivəsində  Astara,  Qax,  Quba,  Zaqatala  və  digər  rayonların  tarix-

ölkəşünaslıq  muzeylərində,  həmin  ərazilərdə  yaşayan  etnik  azlıqların  irsini  və  ənənələrini  əks 

etdirən  ekspozisiyalar  təşkil  olunur.  Bu  sahədə  kitabxanalar  da  səmərəli  fəaliyyət  göstərir;  burada 

milli  azlıq  nümayəndələrinin  kitablarının  təqdimatı  keçirilir  və  bu  kitablar  kitabxananın  fonduna 

daxil olur. Ölkə daxilində, eləcə də beynəlxalq arenada mədəniyyətlərarası ünsiyyətin tarazlı şəkildə 

qurulmasında,  üç  dini  dövrdən  –  zərdüştlük,  xristianlıq  və  islamdan  keçən  və  öz  şüuruna  bunları 

həkk etdirən Azərbaycan xalqının tarixi yaddaşı vacib rol oynayır. Azərbaycanda dinlərarası dialoq 

və tolerantlığın dünyanın bir çox polietnik regionları üçün nümunə olan xüsusi modeli qurulmuşdur. 

Dövlət-din münasibətlərinin müasir Azərbaycan modeli çərçivəsində, bütün dinlər qanun qarşısında 

 

“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” 

adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 

416

 

 

 

 

bərabər  status  almışlar.  Ölkə  vətəndaşlarının  böyük  əksəriyyətini  təşkil  edən  müsəlmanların 

hüquqlarını təmin etməklə yanaşı, dövlət respublika ərazisində yayılan bütün ənənəvi dinlərə qayğı 

göstərir. [1] 

 Hazırda  bu  mövzuda  mövcud  olan  nəzəri  işlər  sözsüz  ki,  bu  cür  mürəkkəb  və  ziddiyyətli 

mədəniyyətlərarası  kommunikasiya  prosesinin  təşkilinə  mühüm  təsir  göstərir.  Ancaq  təəssüf  ki, 

nəzəri  ədəbiyyatda  təcrübi  məsləhətlər  çox  azdır.  Təcrübi  fəaliyyətə  keçmək  üçün  millətlərarası 

ünsiyyət  probleminin  həllində  bilavasitə  iştirak  edən  strukturları  müəyyən  etmək  lazımdır. 

Mədəniyyətlərarası  əlaqələrin  qurulması  və  dəstəklənməsi,  millətlərarası  münasibətlərin 

nizamlanmasında  sosial-mədəni  institutların,  əsasən  də  kitabxanaların  yeri  və  rolunu  müəyyən 

etmək qarşıya qoyulan əsas məqsəddir.  

İlk əvvəl mədəniyyətlərarası kommunikasiyanın nə demək olduğuna nəzər yetirmək lazımdır. 

Sinonim kimi, “mədəniyyətlərarası dialoq”, “mədəniyyətlərarası ünsiyyət” terminləri istifadə oluna 

bilər. Bu zaman onların daxili xüsusiyyətləri nəzərə alınmır. “Mədəniyyətlərarası dialoq”  anlayışı 

müxtəlif  mənalarda  istifadə  olunurdu.  Mədəniyyətlərarası  kommunikasiyalara  istənilən  yanaşma 

müəyyən  prinsiplərə  əsaslanmalıdır.  Fəlsəfi  konsepsiyalara,  həmçinin  humanizm,  obyektivlik, 

tolerantlıq  ideyalarına  əsaslanaraq,  L.Q.Poçebut  və  S.P.Beznosov  təklif  edirlər  ki, 

mədəniyyətlərarası kommunikasiyaların qurulmasında aşağıdakı müddəaları nəzərə almaq lazımdır: 

Mədəniyyətlərarası  ünsiyyət  və  qarşılıqlı  əlaqə  mədəni  müxtəlifliyin  dərk  edilməsindən 

ibarətdir.  İnsan  sadəcə  mədəni  müxtəlifliyin  varlığı  ilə  razılaşmır,  o  həm  də,  bu  müxtəlifliyin 

mahiyyətini  anlamalı,  başqa  mədəniyyətlərin  xüsusiyyətlərini  qəbul  etməli,  bu  xüsusiyyətləri  öz 

davranışında nəzərə almalıdır. 

Mədəniyyətlərarası  kommunikasiya  prosesində  keçmişə  deyil,  gələcəyə  istiqamətlənmək 

vacibdir. 

Mədəniyyətlərarası  kommunikasiyaların  məqsədi  öz  mədəniyyətində  öz  maraqlarının 

gözlənilməsi  prioriteti,  başqa  mədəniyyətlərin  nümayəndəsinin  maraqlarının  onun  mədəniyyətində 

gözlənilməsi prioriteti və sairədir. 

Əgər  başqa  şəxsin  mədəniyyətində  qəbul  olunmuş  dəyərlər  sisteminə  təcavüz  olunsa,  milli 

heysiyyətə toxunulsa, milli qürur alçaldılsa, mədəniyyətlərarası kommunikasiya uğursuzluğa düçar 

olmuş olur. [5.] 

Mədəniyyətlərarası  dialoqun  təşkili  sahəsində  M.Y.Popov  təcrübi  məsləhətlər  verməyə 

çalışıb.  O,  bu  istiqamətdə  aşağıdakı  hərəkətlər  məcmusunu  həyata  keçirməyi  vacib  hesab  edir: 

müxtəlif  tədbirlər  keçirmək,  məşhur  musiqi,  teatr  kollektivlərini  (Mədəniyyətlərarası  dialoqun 

yayılmasına  tərəfdar  olan)  cəlb  etmək,  imkansızlara  kömək  üzrə  sosial  proqramı,  müxtəlif 

etnosların,  xalqların  vahidliyini  nümayiş  etdirən  müştərək  könüllü  proqramlarını  təşkil  etmək, 

müştərək  mədəni,  maarifləndirici  xarakterli  (kino,  rolik,  cizgi  filmi)  məhsullar  hazırlamaq,  bu 

məhsulları İnternet, sosial şəbəkələr, forumlar, bloqlar vasitəsilə yaymaq, mədəni birlik şüarı altında 

idman tədbirləri keçirmək və s [5.]. 

Bu  tədbirlərin  təşkili  və  keçirilməsində  sosial  institutlar,  əsasən  də  kitabxanalar  (müxtəlif 

milli  mədəniyyətlərin  nümayəndələrinin  qarşılıqlı  əlaqə  mərkəzinə  çevrilərək)  əsas  rol  oynayır. 

Kitabxana  müəssisələrinin  fəaliyyətinin  bu  istiqamətdə  səmərəli  həyata  keçirilməsinə  beynəlxalq 

səviyyəli  rəsmi  sənədlərin  qəbulu  mühüm  təsir  göstərir.  Buna  misal  olaraq,  2008-ci  ildə  qəbul 

olunan  “Çoxmədəniyyətli  kitabxana  haqqında  ”  İFLA-nın  (İnternational  Federation  of  Library 

Assosiations  and  İnstitutes)  manifestini  göstərə  bilərik.  Bu  manifestdə  mədəniyyət  və  dil 

müxtəlifliyi  şəraitində  əhaliyə  kitabxana  xidmətinin  prinsipləri,  çox  mədəniyyətli  kitabxananın 

xidmət  zamanı  ortaya  çıxan  problemlər,    mədəniyyət  və  dil  cəhətdən  eyni  olmayan  əhaliyə 

kitabxana  xidməti  məsələlərinə  dair  digər  aspektlər  əhatə  olunmuşdur  [6].  2009-cu  ildə  İFLA-nın 

“Multikultural  əhaliyə  kitabxana  xidməti  bölməsinin  2006-1010-  cu  illərdə  fəaliyyətinin  strateji 

planı”na  uyğun  olaraq,  çox  mədəniyyətli  əhaliyə  xidmət  üzrə  təlimatın  III  nəşri  “Multikultural 

Cəmiyyətlər: Kitabxana xidməti üzrə təlimat” çap olundu [7]. Şübhəsiz ki, beynəlxalq təşkilat olan 

İFLA-nın  rəsmi  sənədləri  çoxmədəniyyətli  əhaliyə  kitabxana  xidmətində  plüralizmin  inkişafına 

təkan  verir.  Bununla  yanaşı  Azərbaycanın  da  multukultural  icmalara,  cəmiyyətlərə  kitabxana 

xidmətinin  standartları  və  təlimatlar  hazırlanmalıdır.  Həmçinin  Azərbaycan  kitabxanalarında 

müxtəlif  milli  etnik  qrupların  nümayəndələrinə  kitabxana  xidməti  üzrə  metodik  tövsiyələr  işlənib 

 

“Azərbaycan multikulturalizmi: din və dil siyasətinin inkişaf perspektivləri” 

adlı beynəlxalq konfransın materialları: Bakı – 8-9 sentyabr 2016 - səhifə 

417

 

 

 

 

hazırlanmalıdır.  Müxtəlif  kitabxanaların  nümayəndələrində  ibarət  işçi  qrup  yaratmaq  lazımdır  ki, 

Azərbaycanda multikultural əhaliyə xidmət üzrə standartlar hazırlaşın. Söhbət Milli Kitabxanaların, 

o cümlədən böyük kütləvi kitabxanalardan (sahəvi, diyarşünaslıq) gedir. Yuxarıda deyilənlərə əlavə 

etmək  olar  ki,  müxtəlif  etnik  qrupların  yaşadığı  bir  şəraitdə  kitabxana  işi  üçün  multikulturalizm 

konsepsiyası xüsusi əhəmiyyət kəsb etməyə başlamışdır. 

“Multikulturalizm və ya mədəni plüralizm bir çox mədəniyyətin bir yerdə, regionda hər hansı 

vahid  mədəniyyətin  qəbulunu  tələb  etmədən,  birgə  mövcudluğunu  təsvir  edən  bir  termindir.  [9] 

Multikulturalizm  konsepsiyasına  müasir  mütəxəssislərin  münasibəti  birmənalı  deyil.  Alimlər 

multikulturalizmlə  əlaqədar  problemin  həllinə  çalışaraq,  onun  müəyyənləşməsi  üçün  yeni 

yanaşmalar  axtarırlar.    Onu  da  qeyd  edək  ki,  multikulturalizm  getdikcə  problematik  və  geniş 

müzakirə  ediləcək  bir  mövzuya,  bir  sahəyə  çevrilir.  Belə  ki,  məsələn,  multikulturalizm 

tərəfdarlarının əksəriyyəti onu mədəniyyətlərarası tolerantlığı dəstəkləmək və etnomədəni qrupların 

harmonik  qarşılıqlı  əlaqələri  və  onların  milli  topluluğa  inteqrasiyası  hesabına  sosial  anlaşmanın 

qorunub  saxlanması  istiqamətində  fəaliyyət  göstərmək  bacarığına  görə  onu  tamamilə  liberalizm 

kontekstində  qiymətləndirir.  Öz  növbəsində  azlıq  təşkil  edən  konservativ  tədqiqatçılar 

multikulturalizmdə marksist-siyasi ideologiyasını görürlər, çünki, o, bütün mədəniyyətlərə, onların 

adət-ənənə və institutlarına bərabər şəkildə baxan multikulturalizm inqilabi hərəkat sayılır [10.]. 

XXI  əsrin  əvvəllərindən  çoxmədəniyyətli  cəmiyyət  bir  sıra  dünya  ölkələrində  norma  hesab 

olunmağa  başlayıb.  Kitabxanaçılardan  müəyyən  krossmədəni  əlaqələrə  dair  bacarıq  və 

qabiliyyətlərin mənimsənilməsini tələb edən multimədəni xidmətin təşkilində kitabxanaların sosial 

institut kimi əsas rol oynaması faktı nəzərə alınmalıdır. [9] Bu məqsədi həyata keçirmək üçün əsas 

tələb  kitabxanaçılar  üçün  multimədəni  təhsilin  təşkilidir.  [6.]  Bir  .çox  dünya  ölkələrinin  təhsil 

müəssisələrində  məqsədli  tədris  kursları  təşkil  olunmuşdur  ki,  bu  kurslarda  tələbələri  müxtəlif 

kateqoriyalı istifadəçilərə xidmətin nəzəri və təcrübi aspektləri ilə tanış edirlər. Rus tədqiqatçısı İ.V 

Çadnova qeyd  edir ki,  belə  tədris proqramları və  kursları bir sıra  yeni  məxsusi bilik  və  bacarıqlar 

formalaşdırır. 

məqsədli qruplar (etnik qruplar), onun tarixi, statistik məlumatlarını axtarıb tapa bilmək; 

verilən  qrup  haqqında  lokal  informasiyanın  onun  yaşayış  tərzi,  demoqrafik  xüsusiyyətləri 

haqqında informasiyanı tapmaq, onların informasiya tələbatını öyrənmək; 

çap və digər informasiya resurslarından istifadə edərək qrup haqqında informasiya tapmaq; 

məqsədli qruplara xidmət üçün mövcud nəşrlər külliyyatını inkişaf etdirmək; 

bu qruplar üçün böyük olmayan, ancaq mobil ədəbiyyat külliyyatını inkişaf etdirmək bacarığı; 

etnik qruplara məlumat xidmətinin yeni üsullarını tətbiq etmək; 

kitabxana proqramlarını inkişaf etdirmək, bu qrupların oxucu, mədəni və təhsil tələbatlarının 

ödənilməsi üçün kitabxana menecmentini həyata keçirmək; 

bu  qrupların  üzvlərindən  (onlar  peşəkar  kitabxanaçı  olmaya  da  bilər)  işçi  heyətin  seçilməsi 

planının tətbiqi və s [6.]. 

Bütün  bunlar  çoxmədəniyyətli  mühitdə  kitabxanaçılıq  üzrə  əsas  və  əlavə  təhsil  çərçivəsində 

formalaşmalı  olan  iş  bacarıqlarının  hamısı  deyil.  Azərbaycan  təhsil  məkanı  üçün  multikultural 

kitabxana xidməti üzrə tədris proqramı innovativ istiqamət hesab olunur. Təəssüf ki, Azərbaycanda 

Kitabxanaçılıq  ixtisası  üzrə  təhsil  verən  ali  və  orta  ixtisas  təhsili  müəssisələrində  belə  tədris 

proqramları yaradılmayıb.  

Beləliklə,  müasir  cəmiyyətdə  baş  verən  qlobal  mədəniyyətin  formalaşması  prosesi  və  eyni 

zamanda  etnomədəni  inkişafın  əhəmiyyətinin  artması  kitabxanaların  fəaliyyətinə  də  böyük  təsir 

göstərir.  Kitabxanalardan  çoxmədəniyyətli  məkanda  fəaliyyətin  təşkilinə  innovativ  yanaşmaların 

axtarılması  tələb  olunur.  Kitabxana  müəssisələri  milli  mədəniyyətlərin  öz  ərazilərində  inkişafı  və 

fəaliyyətinə  böyük  töhfələr  verir,  müxtəlif  etnosların,  xalqların  nümayəndələri  arasında  vasitəçi 

rolunu  oynayır.  Bu  fəaliyyətə  kitabxana  ictimaiyyəti,  xüsusilə  də  çoxmillətli  regionlarda  əsas 

kitabxana xidmətinin bir tərkib hissəsi kimi baxmalıdırlar.