Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 27 sentyabr 2012-ci il tarixli

Mütəxəssisə göndərişlər və hospitalizasiya üçün göstərişlər 

(ilkin tibbi yardım protokolları üçün) aşağıdakılardır: 



 

Diaqnozu təsdiq/təyin etmək qeyri-mümkündür 



 

Etiologiyası müəyyən deyil və ya mövcud olan əlamətlər kifayət 

qədər təhlükəlidir 



 

Aparılan müalicəyə baxmayaraq, baş ağrıları tutmaları öz tezliyi 

və ağırlığı ilə xəstənin həyat keyfiyyətinə nəzərə çarpan dərəcədə 

təsir edir və ya verilən dərmanlar qeyri-effektivdir, ya da xəstə 

“status miqrenozus”dadır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

31

Əlavə №1 

Anamnezin toplanması 

1. Pasiyentdə neçə növ baş ağrıları mövcuddur? 

    Hər bir BA növü üçün ayrıca anamnez tələb olunur. Xəstəni ən çox 

narahat edən BA-ya diqqət yetirmək daha məntiqlidir, lakin klinik 

baxımdan əhəmiyyətli olduqda digərləri də nəzərdən keçirilməlidir. 

2. Zamana aid suallar 

a) Nə üçün məhz indi həkimə müraciət etmisiniz? 

b) Sonuncu dəfə BA nə zaman olub? 

c) BA hansı tezlikdə baş verir və vaxt baxımdan necə olur (gündə 

neçə dəfə, davam etmə müddəti: epizodik, arası kəsilməyən) 

d) Tutmaların davam etmə müddəti 

3. Ağrının xarakterinə dair suallar 

a) Ağrının intensivliyi 

b) Ağrının mənşəli və keyfiyyəti 

c) Ağrının yerləşməsi və yayılması 

d) Yanaşı simptomlar 

4. Ağrıların əmələ gəlməsi səbəblərinə dair suallar 

a) Təhrik edici və/və ya şərait yaradan amillər 

b) Baş ağrını azaldan və/və ya gücləndirən amillər 

c) Ailə anamnezində oxşar ağrılar 

5. Ağrıya olan reaksiyaya dair suallar 

a) Baş ağrıları zamanı xəstənin davranışı 

b) Ağrı həyat fəaliyyətini nə dərəcədə məhdudlaşdırır və ona mane 

olur 

c) Hansı preparatlar istifadə olunub və necə 

6. Tutmalararası səhhətin vəziyyətinə dair suallar 

a) Tam qənaətbəxş və ya qalıq simptomlar 

b) Residivlər və/və ya onların səbəblərinə görə narahatçılıq, həyəcan, 

qorxu. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

Əlavə №2

 

Baş ağrılarının əsas növlərinin diferensial diaqnostikası 

Xüsusiyyətləri Miqren  Gərginlik BA 

Klaster BA 

Servikogen 

BA 

Giqant 

hüceyrəli 

arteriit 

Subaraxnoidal 

qan sızması 

Abuzus  

BA 

Yerləşməsi 

 

Adətən bir 

tərəfli 

 

İkitərəfli 

 

Sırf birtərəfli 

(periorbital,    

gicgah 

nahiyəsində) 

 

Adətən birtərəfli  

(ənsə, təpə, qulaq və 

göz yuvası nahiyəsinə

irradiasiya) 

 

Birtərəfli  

gicgah         

və ya ənsə 

nahiyəsində 

 

Generalizə 

olunmuş və ya bir 

tərəfli 

 

Müxtəlif 

Təsviri 

Pulsasiyaedici, 

sıxıcı 

Basıcı          

(başda halqa və 

ya dəbilqə) 

Yandırıcı, deşici Küt Yandırıcı və ya 

sızıldayan 

Qəfil başlanğıc Birincili 

ağrıların 

növünə uyğun 

olur 

Ağırlığı 

Orta ağır Yüngül, 

orta 

ağır Orta 

ağır, ağır Yüngül, 

orta 

ağır Ağır Ağır Müxtəlif 

Səbəbləri 

Neyrodamar 

dəyişiklikləri 

Məlum deyil 

Damar 

dəyişiklikləri 

C1-C3 fəqərələri 

səviyyəsində onurğa 

sütununun zədələnməs

Məlum deyil 

Subaraxnoidal 

qanaxma 

Analgetiklərin 

uzunmüddətli 

qəbulundan sonra 

kəsilməsi 

Müddəti 

4-72 saat 

30 dəqiqə-7 gün  15-180 dəqiqə 1-6 

saat Persistə edən Müxtəlif Persistə edən 

Başlanğıcı 

Tədricən Tədricən Sürətli Sürətli Sürətli Qəfil Tədricən 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

Başlama vaxtı  İstənilən zaman 

(adətən 

oyanma 

zamanı) 

İstənilən zaman 

Tez-tez eyni 

vaxtda (əsasən 

gecələr); günaşırı 

1 gündə-8 

tutmaya qədər 

Səhər saatlarında 

İstənilən zaman  İstənilən zaman 

Analgetiklərin 

qəbulunun 

kəsilməsindən 

sonra 

Prodromal 

əlamətləti 

20-30% Yox 

Yox 

Yox 

Yox 

Nadir 

hallarda 

Yox 

Yanaşı 

simptomları 

Fonofobiya, 

fotofobiya, 

ürəkbulanma, 

qusma, işta-

hanın azalması, 

hərəkət zamanı 

ağrının artması 

Fonofobiya, 

fotofobiya, fiziki 

gərginlik zamanı 

artmır 

Göz yaşının ax-

ması, ağrı tərəfin-

də burnun tutul-

ması, konyuktiva-

nın qızarması, 

“gözün arxadan 

basılması” hissi 

Boyunda passiv 

hərəkətlərin 

məhdudlaşması, boyun 

əzələlərinin gərginliyi

Gicgah arteri-

yasının qalın-

laşması və ağrı-

lı olması, gör-

mənin pisləş-

məsi, çeynəmə 

əzələlərində ağrı 

Yuxululuq və ya 

komatoz vəziyyət, 

ənsə əzələlərinin 

riqidliyi, fotofobi-

ya, 20-30% halda 

ocaqlı nevroloji 

simptomatika 

Zəiflik, 

ürəkbulanma, 

qıcıqlanma, 

həyəcan, 

əhval-ruhiyənin 

düşməsi 

Xəstəliyin 

başlanması (yaş) 

10-30 yaş 

İstənilən Yaşlılar 

İstənilən 50 

yaşdan 

yuxarı 

Adətən, 

25-50 yaşlarda 

İstənilən 

Xəstənin cinsi  Əsasən qadınlar  Əsasən qadınlar 

Əsasən kişilər Eyni 

Eyni  Eyni  Eyni 

Xəstəliyin 

irsiyyəti 

Tez-tez Meyililik  Yox 

Meyililik  Meyililik Meyililik 

Yox 

Xəstənin 

davranışı 

Sakitliyin və 

tənhalığın əldə 

olunması 

cəhdləri 

Müxtəlif Həyəcanlanma, 

başın bağlanma-

sı, hərəkətlərdə 

ehtiyat 

Başın dönməsindən və 

əyilməsindən çəkinir 

Dəyişiksiz Süstlük, 

yuxululuq, huşun 

səviyyəsinin 

pozulması 

Analgetiklərin 

qəbuluna qayıdış

Təhrikedici 

amillər 

Stress, aybaşı, 

yuxusuzluq,   

hipoqlikemiya, 

intensiv fiziki 

yük, qida amilləri 

Stress Alkoqol, 

siqaret 

çəkmə, stress, 

damar genişlən-

dirən dərman-

ların qəbulu 

Başın qəfil dönməsi və 

ya uzun müddətli 

narahat vəziyyətdə 

olması, boyunun 

qamçıvari travması 

Yox Beyin 

damarları-

nın anevrizması, 

BBT, hipertonik 

xəstəlik, qan 

xəstəlikləri 

Analgetiklərin 

kəsilməsi 

 

33

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

DİAQNOSTİK ALQORİTM 

 

 

 

Xəstə baş ağrısı 

şikayəti ilə 

 

 

 müraciət edir 

 

 

Əsas ilk addımlar: 

 



 

Ətraflı anamnez 



 

Ümumi baxış 

 



 

İlkin nevroloji müayinə

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

hə 

yox 

yox

Birincili baş ağrısı növünü 

aşkar et. Xəstənin 

maarifləndirilməsi və həyat 

tərzinin dəyişdirilməsi üçün 

məsləhət ver

 

Miqren 

 

Gərginlik

 tipli BA 

 

Klaster 

BA 

Xronik 

gündəlik 

 BA

 

Digər BA

hə 

Təhlükə 

əlamətləri  

yox 

var? 

Birincili baş 

ağrısından 

fərqli baş 

ağrıları 

(protokoldan 

kənar) 

hə

Birincili baş  

ağrısı meyarlarına 

uyğundurmu? 

Mütəxəssisə 

göndər 

hə

İkincili baş  

ağrısı növünü 

müəyyən edin 

(protokoldan 

kənar)

yox 

İkincili baş  

ağrısını düşünün 

Mütəxəssisin 

konsultasiyası 

lazımdırmı? 

Birincili baş 

Əgər lazımdırsa 

diaqnostik  

hə 

 ağrısı diaqnozu 

təsdiqləndimi? 

testi

 

apar 

yox 

İkincili baş 

ağrısına  

dəlalət edən 

əlamətlərdir? 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

35

Ədəbiyyat: 

1.

 

British Association for the Study of Headache. Guidelines for all 

healthcare professionals in the diagnosis and management of 

migraine, tension-type, cluster and medication-overuse headache, 

3rd edition. Hull; 2007 

http://217.174.249.183/upload/NS_BASH/2010_BASH_Guidelin

es.pdf 

2.

 

Institute for Clinical Systems Improvement (ICSI). Diagnosis and 

treatment of headache. Bloomington (MN); Tenth Edition/January 

2011http://www.icsi.org/headache/headache__diagnosis_and_treat

ment_of_2609.html 

3.

 

International Headache Society. The international classification Of 

headache disorders, 2nd edition. Cephalalgia 2004 http://ihs-

classification.org/_downloads/mixed/WatermarkedShortForm%20

ICHD-II.pdf 

4.

 

Larner AJ: Guidelines for the management of headache in primary 

care: are they being used? J Headache Pain 2005, 6(5): 420-421. 

PubMed Abstract 

http://www.springerlink.com/content/v732175204j3737r 

5.

 

Matchar DB, Young WB, Rosenberg JA, et al. Evidence-based 

guidelines for migraine headache in the primary care setting: 

Pharmacological management of acute attacks. American 

Academy of Neurology. Accessed February 10, 2011. 

http://www.aan.com/professionals/practice/pdfs/gl0085.pdf 

6.

 

National Guideline Clearinghouse (NGC). Martin V, Elkind 

A.Diagnosis and classification of primary headache disorders In: 

National Guideline Clearinghouse (NGC) [Web site]. Rockville 

(MD): cited 2004. Available: http://www.guideline.gov. 

7.

 

Steiner TJ, Paemeleire K, Jensen R, Valade D, Savi L, Lainez MJ, 

Diener HC,  Martelletti P,  Couturier EG;  European Headache 

Federation; Lifting The Burden: The Global Campaign to Reduce 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r. 

 

36

the Burden of Headache Worldwide; World Health Organization. 

European principles of management of common headache 

disorders in primary care. J Headache Pain. 2007 Oct;8 Suppl 

1:S3-47.  http://www.l-t-b.org/assets/32/AD32D142-DA5C-077E-

FA9391F46EE1D777_document/Principles_of_management.pdf 

8.

 

Steiner TJ, Paemeleire K, Jensen R, Valade D, Savi L, Lainez MJ, 

Diener HC,  Martelletti P,  Couturier EG;  European Headache 

Federation; Lifting The Burden: The Global Campaign to Reduce 

the Burden of Headache Worldwide; World Health Organization. 

Aids for management of common headache disorders in primary 

care. J Headache Pain (2007) 8:S3  

http://www.who.int/mental_health/neurology/who_ehf_aids_head

ache.pdf 

9.

 

Scottish Intercollegiate Guidelines Network (SIGN). Diagnosis 

and management of headache in adults. A national clinical 

guideline. November 2008 http://www.sign.ac.uk/pdf/sign107.pdf 

10.

 

US Headache Consortium. Evidence-based guidelines in the 

primary care setting: neuroimaging in patients with nonacute 

headache. [cited 16 Oct 2008].  

     http://www.aan.com/professionals/practice/pdfs/gl0088.pdf 

 

 

 

 

 

 

Klinik protokol Az

ərbaycan Respublikas

ı S

əhiyy

ə Nazirliyinin 

İctimai S

əhi

yy

ə v

ə 

İslahatlar M

ərk

əzind

ə haz

ırlanm

ış

dı

r.