Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələri Daxili xidmət nizamnaməsinin təsdiq edilməsi haqqında

II fəsil. Komandirlərin və digər birbaşa rəislərin ümumi vəzifələri 
 
46. Hərbi hissə, gəmi (bölmə) komandiri təkbaşçıdır, o ona həvalə edilmiş hərbi 
hissənin,  gəminin  (bölmənin)  daim  döyüşə  və  səfərbərliyə  hazırlığı  üçün  şəxsən 
məsuliyyət daşıyır. 
Komandir  şəxsi  heyətin  döyüş  və  ictimai-siyasi  hazırlığına,  tərbiyəsinə,  hərbi 
intizamına  və  mənəvi  vəziyyətinə;  silahların,  döyüş  texnikasının  və  digər texnikanın, 
döyüş  sursatının,  yanacağın  və  başqa  materialların  qorunub  saxlanmasına;  hərbi 
hissənin, gəminin (bölmənin) maddi, texniki, tibbi, ticarət-məişət və maliyyə təminatına 
cavabdehdir. 

---

Komandir  ona  həvalə  edilən  hərbi  hissənin,  gəminin  (bölmənin)  vəziyyətini 
mükəmməl  bilməli,  onun  döyüşə  və  səfərbərliyə  hazırlığının  artırılması  üçün  lazımi 
tədbirlər görməli və zəruri təminatını təşkil etməlidir. 
47.  Komandir  (rəis)  Azərbaycan  Respublikasının  siyasətini  ardıcıllıqla  və 
möhkəm surətdə həyata keçirməli; tabeliyində olanların təlim-tərbiyəsinin təşkiledicisi 
və rəhbəri olmalı;  hərbi hissənin, gəminin (bölmənin)  idarə olunması üsullarını  daim 
təkmilləşdirməli;  kadrlarla  bacarıqla  işləməli;  öz  təşkilatçılıq  qabiliyyətini  inkişaf 
etdirməli və metodik vərdişini təkmilləşdirməli; tabeliyində olanların təlim-tərbiyəsinin 
səmərəliliyinin  artırılması  işinə  kömək  göstərə  biləcək  bütün  yenilikləri  həyata 
keçirməli;  tabeliyində  olanlara  qarşı  yüksək  tələbkarlıq  və  prinsipiallıq  göstərməklə 
nöqsanlara  göz  yummamalı,  tabeliyində  olanlara  rəğbət  və  ehtiram  göstərməli, 
qayğılarına qalmalı, kobudluq və onların şəxsi ləyaqətlərini alçalda biləcək hərəkətlər 
etməməlidir.  O,  Azərbaycan  Respublikası  Konstitusiyasına  və  qanunlarına,  hərbi 
andın,  hərbi  nizamnamələrin  tələblərinə  və  vəzifə  borcuna  əməl  etməkdə 
tabeliyindəkilər üçün nümunə olmalıdır. 
48.  Komandir  (rəis)  şəxsi  heyətin  döyüş  və  ictimai-siyasi  hazırlığına  bilavasitə 
rəhbərlik  etməli,  hərbi  hissədə,  gəmidə  (bölmədə)  hərbi  intizamın  yüksək  səviyyədə 
olmasını təmin etməli, şəxsi heyətin xidməti və məişəti ilə yaxından tanış olaraq onlara 
bələd  olmalı,  özünün  gündəlik  fəaliyyətində  tabeliyində  olanların  verdiyi  təklifləri 
nəzərə almalıdır. O, tabeliyində olanların işgüzar, mənəvi və digər şəxsi keyfiyyətlərini 
yaxşı  bilməli,  onların  döyüş  ustalıqlarını  fasiləsiz  təkmilləşdirməli,  əsgəri  və  hüquqi 
tərbiyəsinə ciddi fikir verməlidir. 
Komandir  (rəis)  zabit,  gizir  və  miçman  kadrlarını  düzgün  seçib  yerləşdirməli, 
attestasiyadan keçirməli, bu işə öz müavinlərini, qoşun və xidmət növü rəislərini cəlb 
etməlidir. 
49.  Komandir  (rəis)  özünün  hərbi  və  ictimai-siyasi  biliklərini  daim 
təkmilləşdirməli,  döyüş  texnikasını  və  digər  texnikanı,  silahları  onların  istismar, 
saxlanılma  və  təxliyə  qaydalarını  bilməli,  hərbi-elmi,  səmərələşdirmə  və  ixtiraçılıq 
işlərinə rəhbərlik etməlidir. 
50.  Komandir  (rəis)  hərbi  hissədə,  gəmidə  (bölmədə)  möhkəm  daxili  intizam 
yaratmalı,  müəyyən  edilmiş  qayda-qanunun  pozulması  hallarının,  hərbi  hissənin, 
gəminin (bölmənin) döyüş qabiliyyətinə ziyan vura biləcək hər bir hadisənin qarşısını 
qəti surətdə almalıdır. 
Hər  bir  komandir  (rəis)  tabeliyində  olanların  ciddi  hərbi  intizamın  zəruriliyini 
şüurlu  surətdə  dərk  etmələrinə  səy  göstərməli,  baş  verə  biləcək  cinayətlərin, 
xoşagəlməz  hadisə  və  hərəkətlərin  qarşısını  vaxtında  almalı  və  onların  yaranmasına 
səbəb  ola  biləcək  amilləri  vaxtında  aşkar  edib  aradan  qaldırmağa,  hərbi  intizamı  və 
ictimai qayda-qanunu pozanlara qarşı mübarizədə ictimaiyyətin gücündən də istifadə 
etməyə diqqət yetirməlidir. 
51.  Komandir  (rəis)  ona  verilən  hüquqlar  dairəsində  müstəqil  hərəkət  etməli, 
tabeliyində olan hərbi qulluqçulardan Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və 

---

qanunlarına  əməl  edilməsini,  hərbi  nizamnamələrin  tələblərini,  vəzifə  borclarını, 
verilən tapşırıq və sərəncamları dəqiq və vaxtında yerinə yetirmələrini tələb etməlidir. 
Komandir (rəis) tabeliyindəki hərbi qulluqçuları ağlabatan təşəbbüslərinə, səylərinə və 
nümunəvi xidmətlərinə görə həvəsləndirməli, xidmətə etinasız, qayğısız yanaşanları və 
intizamı pozanları isə cəzalandırmalıdır. 
52.  Komandir  (rəis)  tabeliyində  olanlarda  hərbi  andın  müqəddəsliyi  və 
sarsılmazlığı şüurunu daim inkişaf etdirməyə və saxlamağa borcludur. O, şəxsi heyətdə 
yüksək mənəvi və döyüş keyfiyyətləri, Vətənə sonsuz sədaqət, hərbi xidməti vicdanla 
yerinə  yetirmək,  təşəbbüskar,  təmkinli,  fərasətli  və  sayıq  olmaq,  Vətənimizin 
düşmənlərinə qarşı tam qələbəyədək döyüşməyə həmişə hazır olmaq, bu mübarizədə 
öz qüvvəsini və hətta həyatını əsirgəməmək, müttəfiq dövlətlərin silahlı qüvvələri ilə 
hərbi əməkdaşlıq etmək hisslərini tərbiyə etməlidir. 
Hərbi  hissənin  (gəminin)  döyüş  ənənələrinə  sadiq  olmaq  və  onları  artırmaq, 
qabaqcıl  təcrübə  mübadiləsi  aparmaq  bütün  komandirlərin  (rəislərin)  mühüm 
vəzifəsidir. Bu məqsədlə hər bir hərbi hissədə Döyüş şöhrəti (tarixi) otaqları təşkil edilir 
və hərbi hissənin, gəminin (bölmənin) Fəxri kitabı tərtib edilir (2 saylı əlavə). 
53. Komandir, rəis tabeliyində olanların fiziki hazırlığı, sağlamlığı, məişət şəraiti 
və  ehtiyaclarına  qayğı  göstərməli,  müəyyən  edilmiş  təminatlarla  təchiz  edilmələrinə 
nəzarət  etməli,  zəruri  hallarda  onlara  yardım  göstərməli  və  onlar  üçün  böyük 
komandirlər (rəislər) qarşısında vəsatət qaldırmalıdır. 
54.  Hərbi  qulluqçuların  şəxsi  tələb  və  ehtiyaclarını  vaxtlı-vaxtında  ödəmək 
məqsədilə  komandirlər  (rəislər)  öz  tabeliklərində  olanlarla  şəxsən  söhbət 
aparmalıdırlar.  Bundan  əlavə,  hərbi  hissə  (gəmi)  komandirləri  hərbi  qulluqçuları  və 
onların ailə üzvlərini şəxsi məsələlər üzrə günün nizam qaydaları ilə müəyyən edilmiş 
vaxtlarda ayda iki dəfədən az olmayaraq qəbul etməlidirlər. 
55.  Silahlarla,  döyüş  texnikası  və  digər  texnika  və  cihazlarla  işlədikdə,  marş, 
təlim,  döyüş  atışları,  uçuş,  gəmi  səfərləri,  xüsusi  məşğələlər  aparıldıqda,  qarovul  və 
daxili  xidmət  növbətçiliyi  zamanı  komandir  (rəis)  adları  çəkilən  hallar  üçün  zəruri 
təhlükəsizlik  tədbirlərini  müəyyənləşdirib,  tabeliyində  olanlara  çatdırmalı  və  bu 
tədbirlərin ciddi surətdə yerinə yetirilməsini tələb etməlidir. 
56. Komandirin (rəisin) hərbi hissənin, gəminin (bölmənin) siyahı ilə və mövcud 
tərkibi  haqqında,  həmçinin  hərbi  hissədə,  gəmidə  (bölmədə)  olan  silahların,  döyüş 
texnikasının və digər texnikanın, döyüş sursatının, yanacağın və digər maddi vəsaitin 
miqdarı və onların vəziyyəti haqqında həmişə düzgün və dəqiq məlumatı olmalıdır. 
57.  Komandir  (rəis)  başqa  yerə  müvəqqəti  getdikdə,  vəzifəsinin  icrasını 
müavininə həvalə edir. Ştat üzrə müavin yoxdursa və əgər komandir əmrlə əvəzedici 
təyin etməmişsə, vəzifəsi, yaxud rütbəsi daha böyük olan hərbi qulluqçu komandirliyi 
öz üzərinə götürür və bu barədə böyük komandirə (rəisə) məlmat verir. 
58.  Hərbi  hissə  (gəmi)  komandirliyinə  yeni  təyin  olunmuş  şəxslər  böyük 
komandirin  (rəisin)  yazılı  göstərişi  və  yaxud  əmri  ilə  vəzifəni  icra  etməyə 

---

başlamalıdırlar. Komandirliyi qəbul etməsini komandir əmrlə elan etməli və bu barədə 
böyük komandirə (rəisə) xəbər verməlidir. 
59.  Hərbi  hissə  (gəmi)  komandirləri  işlərin  və  vəzifənin  təhvil-təslimini  şəxsən 
böyük komandirin (rəisin) nümayəndəsinin iştirakı ilə aparmalıdırlar. 
İşlərin  və  vəzifənin  təhvil-təslimi  üçün  böyük  komandirin  (rəisin)  əmri  ilə 
komissiyalar  təyin  edilməli  və  bu  komissiyalar  ayrı-ayrılıqda  hərbi  hissədəki 
(gəmidəki) ümumi vəziyyəti, silahların, döyüş texnikasının və digər texnikanın, döyüş 
sursatının  sayını,  vəziyyətini  və  uçotunu,  həmçinin  hərbi  hissənin  (gəminin)  qoşun 
təsərrüfatının vəziyyətini yoxlayıb aktlar tərtib etməlidirlər. 
İşlərin  və  vəzifənin  təhvil-təslim  aktında  hərbi  hissənin  (gəminin)  siyahı  ilə  və 
mövcud tərkibi, şəxsi heyətin mənəvi vəziyyəti, hərbi intizamın, döyüş və ictimai-siyasi 
hazırlığın, döyüşə və səfərbərliyə hazırlığın vəziyyəti göstərilməlidir. 
Silahların, döyüş texnikasının və digər texnikanın, döyüş sursatının təhvil-təslim 
aktında onların sənədlərə görə və faktiki sayı, keyfiyyəti və texniki vəziyyəti, qorunub 
saxlanma şəraiti göstərilməlidir. 
Qoşun  təsərrüfatının  təhvil-təslim  aktında  mənzil-məişət  şəraiti,  binaların, 
qurğuların,  inventar  və  avadanlığın  olması  və  vəziyyəti,  cari  və  toxunulmaz  ehtiyat 
məqsədli  ərzaq,  geyim,  texnika  və  digər  əmlakın,  həmçinin  pul  vəsaitinin  olması, 
vəziyyəti, uçotunun aparılması, saxlanma qaydaları və şəraiti göstərilməlidir. 
İşləri və vəzifələri təhvil və qəbul edən komandirlər, həmçinin komissiya üzvləri 
aktları imzalamalı və onların təsdiq olunmaları üçün böyük komandirə (rəisə) təqdim 
etməlidirlər. 
60.  Bölmə  komandirləri  işlərin  və  vəzifənin  təhvil-təslimini  hərbi  hissə  (gəmi) 
üzrə verilmiş əmrə əsasən şəxsən aparmalıdırlar. 
Bölmə komandirləri işlərin və vəzifənin təhvil-təslimi haqqında hərbi hissə (gəmi) 
komandirinə komanda üzrə raport verməlidirlər. 
Vəzifəni  qəbul  edən  komandir  (rəis)  bu  raporta  bölmənin  qəbul  edilməsi 
haqqında  aktı  əlavə  etməlidir.  Aktda  bölmənin  siyahı  ilə  və  mövcud  tərkibi,  şəxsi 
heyətin mənəvi vəziyyəti, bölmədəki hərbi intizamın, döyüş və ictimai-siyasi hazırlığın, 
döyüşə  hazırlığın  vəziyyəti;  uçot  kitablarına  əsasən  bölmədə  olan  silahların,  döyüş 
texnikasının və digər texnikanın, döyüş sursatının, yanacağın və digər maddi vəsaitin 
vəziyyəti göstərilməlidir. 
Aktı vəzifəni qəbul edən və təhvil verən şəxslər tərtib etməli və imzalamalıdırlar. 
61.  İşlərin  və  vəzifənin  təhvil-təslimi  üçün  müddətlər  aşağıdakılardır:  alay 
(briqada)  və  əlahiddə  tabor  (3-cü  dərəcəli  gəmilər)  divizionu  komandiri  üçün  —  ən 
çoxu 10 gün; alay (briqada) komandirinin arxa xidməti üzrə müavini üçün — ən çoxu 
20 gün; tabor və bölük (3-cü və 4-cü dərəcəli gəmilər) komandiri üçün — ən çoxu 5 gün. 
Digər  vəzifəli  şəxslər  üçün  təhvil-təslim  müddətini  böyük  komandir  (rəis) 
müəyyən etməlidir. 
62.  Bölük  (4-cü  dərəcəli  gəmilərin)  komandirindən  yuxarı  vəzifələrə  yeni  təyin 
olunmuş hərbi hissə, gəmi (bölmə) komandirləri vəzifəni qəbul edərkən hərbi hissənin, 

---

gəminin  (bölmənin)  hərbi  qulluqçularının  ərizələri  və  şikayətləri  (təklifləri)  ilə  tanış 
olmaq məqədilə onlarla sorğu aparmalıdırlar (3 saylı əlavə). Sorğunun aparılma vaxtı 
və qaydası sorğuya 1-2 gün qalmış elan edilməlidir. 
Sorğu  aparan  şəxslər  əvvəlcə  hərbi  hissənin  (gəminin)  təkliflər,  ərizələr  və 
şikayətlər  kitabı  ilə  və  onlara  əsasən  qəbul  edilmiş  müvafiq  qərarlarla  tanış  olmalı, 
sorğunun sonunda isə sorğu vaxtı meydana çıxan ərizələrin və şikayətlərin bu kitaba 
daxil  edilməsinə  əmin  olmalıdırlar.  Hərbi  qulluqçularla  sorğuda  onların  inspeksiya 
(yoxlama)  vaxtı  etdikləri  şikayətlər  hərbi  hissənin  (gəminin)  təkliflər,  ərizələr  və 
şikayətlər kitabına yazılmalıdır.