Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutu

Çevirgəc – 
1)  elektrik  çevirgəci  (EÇ)  –  elektrik  dövrəsinin  kommutasiyası  üçün  elektrik 
aparatıdır,  elektrotexnikada  geniş  yayılmışdır.  Sadə  kontaktlı  EÇ  –  kəsən  açar, 
daha universalı isə paket açarıdır. Elektrik güc qurğularında, məsafədən idarəetmə 
və  avtomatik  idarəetmə  sistemlərində  rele,  kontroller,  kontaktor  və  s.,  zəif 

---

 
 
107 
 
cərəyanla işləyən rabitə qurğuları dövrələrində telefon və teleqraf kommutatorları, 
addımlı axtarıcılar və s. EÇ-ndən istifadə edilir. Kontaksız EÇ-də geniş yayılmışdır 
(diodlu və s.). Energetikada, avtomatikada və s. geniş istifadə edilir. 
2) televiziya kanalı çevirgəci – televiziya cihazında tamaşaçını maraqlandıran 
proqramın  verildiyi  rabitə  kanalının  seçilməsi,  radiosiqnallarının  ayrılması, 
gücləndirilməsi və s. təmin edən giriş qovşağıdır. 
Çəkic – 
1) əl alətidir, başlıqdan və dəstədən ibarətdir. Adətən, çəkic karbonlu (0,4–0,6 
%  C)  poladdan  düzəldilir.  Çəkic  başlığının  hər  iki  tərəfi  (döyəc  hissəsi)  tablanır. 
Bir çox xüsusi çəkic konstruksiyaları məlumdur. 
2)  metal  pəstahları  təzyiqlə  döymə  yolu  ilə  emal  etmək  üçün  maşındır. 
Pəstahları döymə (döymə çəkici) və həcmi, yaxud təbəqə stamplama çəkicləri var. 
İntiqalının  növünə  görə  buxar-hava  (su  buxarı  və  ya  sıxılmış  hava  ilə  hərəkətə 
gətirilir), pnevmatik (havanın sıxılması və genişlənməsi hesabına işləyir), mexaniki 
(mühərrik hissələri mühərriklə mexaniki bağlanır), hidravlik (yüksək təzyiqli maye 
ilə hərəkətə gətirilir) və s. çəkiclər mövcuddur. İş üsuluna görə sadə çəkic (düşən 
çəkic)  və  ikibaşa  təsirli  (çox  yayılmışdır)  çəkic  var.  Zərbəendirən  hissələrdən 
(porşen,  pistonqolu  və  toxmaqdan),  ağır  əsasdan  –  şabotdan,  çatı,  intiqal  və 
idarəetmə  mexanizmindən  ibarətdir.  Çəkic  kontsruksiyalarında  elektrik 
intiqalından  istifadə  edilmişdir.  Əl  ilə  işlədilən  lingli  çəkic  hələ  13–14-cü  əsrdə 
məlum idi. 
Çərçivə (inşaat mexanikasında) –  mil sistemidir; elementləri  (rikel  və dirək) 
bütün  düyünlərdə,  yaxud  düyünlərin  çoxunda  sərt  (oynaqsız)  birləşir.  Çərçivə 
tikintidə geniş  işlədilən  yüksaxlayan konstruksiyadır. Sənaye  və  ictimai binaların, 
yaşayış  evlərinin,  körpülərin  dəniz  neft  qurğularının,  nəqliyyat  maşınlarının  və 
başqa  tikintilərin  yüksaxlayan  konstruksiyası  kimi  həm  müstəvi,  həm  də  fəza 
qurğularında işlədilir. Çərçivə, əsasən, metal və dəmir betondan, bəzən isə ağacdan 
(yapışqanla  bərkidilmiş)  quraşdırılır.  Bakıda  və  respublikanın  başqa  şəhərlərində 
tikilən binaların çoxunun karkası çoxmərtəbəli, çoxaşırımlı çərçivə konstruksiyası 
şəklində  layihələşdirilir. Monolitliyi, çevikliyi və  fəzada  yaxşı  işləməsi, zəlzələyə 
davamlı olması – üstün cəhətləridir.