Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutu

C 
Cihaz  –  ölçü  və  nəzarət  işləri  aparmaq,  avadanlığı  qorumaq,  maşın  və 
qurğuları idarə etmək, texnoloji prosesləri təmizləmək, hesablamaq, uçot aparmaq 
və s. üçün geniş tətbiq olunan qurğu və mexanizmlərin ümumi adıdır. 
Cilalama  (maşınqayırma  və  cihazqayırmada)  –  məlumat  səthinin  təmizlik 
sinfini  (12–14-cü  sinfədək)  artırmaq,  məlumatı  lazımi  ölçülərə  çatdırmaq, 
müəyyən xassəli səth qatı almaq, habelə onların üzərinə dekorativ parlaqlıq vermək 
üçün  tamamlama  emalı  əməliyyatıdır.  Əməliyyat  cilalama  dəzgahında  aparılır. 
Bəzi  hallarda  elektrolitik  cilalamadan  (elektroliz)  da  istifadə  edilir.  Mebel  və 
xarratlıq  istehsalatında  cilalama  taxta  məmulat  üzərində  güzgü  parlaqlıqlı  səth 
alınması  prosesdir.  iki  üsulla  aparılır:  xarrat  cilalanmasında  taxta  üzərində 
məsamələr, əsasən, politura ilə tədricən doldurulub hamarlanır. Bu üsulla çox çətin 
və az məhsuldar prosesdir. Daha çox yayılmış ikinci üsulla – lak-boya örtük üzəri 
ilə  cilalamada  məmulatın  üzərinə  çəkilən  örtük,  əsasən,  mexaniki  metodlarla 
hamarlanır.  Daşları  cilalama  üçün  (pardaqlama  əməliyyatından  sonra)  onların 

---

 
 
106 
 
üzərinə  çox  narın ovuntu  (məs.,  qalay-oksid)  səpib  yaş  keçə  ilə  dairə  formasında 
sürtürlər. 
Cütləşdirmə,  kənd  təsərrüfatı  heyvanlarının  cütləşməsi  –  dişi  heyvanların 
törədicilərlə  təbii  mayalanma  üsuludur.  Dişi  heyvanda  cinsi  həvəs  dövrü  aparılır. 
Heyvanlar  ilk  dəfə  cütləşdirməyə  orqanizmin  yetkin  dövründən  sonra  (ayğır  və 
madyanlar 3 yaşında, qoç və qoyunlar 15–18 aylığında, erkək və dişi donuzlar 9–
10  aylığında)  buraxılır.  tezyetişən  cinslər  gecyetişənlərə  nisbətən  tez  cütləşdirilir. 
Cütləşmənin  iki  əsas  üsulu  var:  sərbəst  cütləşdirmə  (otlaqlarda  və  ya  brüşlərdə 
erkəklər  dişilərlə  birgə  saxlandıqda),  ayrılıqda  cütləşdirmə  (ayrılıqda  saxlanan 
erkək təhkim olunmuş dişilərlə cütləşdirilir). Lakin heyvandarlıqda daha mütərəqqi 
olan süni mayalama üsulundan daha çox istifadə edilir.